Mur

Arwyneb fertigol sy'n gwahanu gwagle, e.e. mewn tŷ, neu sy'n gorwedd rhwng dau ddarn o dir i'w gwahanu, yw mur neu wal. Yr hen air Celtaidd oedd magwyr fel a geir heddiw yn y gair blodau'r fagwyr.

Mae daeareg ardaloedd yn wahanol, gan fod y garreg a geir yno'n lleol, ac yn amrywiol iawn. Mae hyn yn rhoi gwedd wahanol i waliau'r ardal. Yng Nghymru, fel llawer o wledydd eraill, roedd y grefft o godi wal sych (heb forter i'w chynnal) yn hynod bwysig gan fod waliau o'r fath yn rhoi lloches i ddefaid a ffin rhwng dau ffermwr.

Mae'r cerrig hyn wedi dod o lan afon, ychydig fetrau i ffwrdd, gyda llif yr afon dros filoedd o flynyddoedd wedi rhoi iddynt siap crwm.
Enghraifft debyg, gyda'r cerrig hyn wedi dod o lannau Llyn Mwyngil
Tua 15 metr o'r wal ger y llyn, ceir yr adeilad yma, sydd wedi defnyddio llechen, o'r chwarel leol yn yr adeilad.
Yr un lleoliad (glan Llyn Mwyngil), gyda blaen yr eglwys wedi'i hadeiladu o garreg o ochr y llyn, a'r wal o'i blaen, yn llawer mwy modern - ac o chwarel lechi leol.
Twll dafad yn y wal, i ddefaid fynd o'r naill ochr i'r llall, ond nid y gwartheg
Wal o lechi tennau ger Llanwrin, Powys

Muriau o fri

Mur Antoninus, mur Rhufeinig ym Mhrydain
Mur Berlin, a oedd yn gwahanu Gorllewin a Dwyrain Berlin
Mur Hadrian, mur Rhufeinig ym Mhrydain
Mur Israelaidd y Lan Orllewinol, mur diogelwch dadleuol rhwng Palesteina ac Israel
Mur Mawr Tsieina, y mur mwyaf yn y byd
Mur Mawr CfA2, y gwrthrych mwyaf yn y bydysawd