Wganda
| |||||
| Arwyddair: For God and My Country | |||||
| Anthem: Oh Uganda, Land of Beauty | |||||
 | |||||
| Prifddinas | Kampala | ||||
| Dinas fwyaf | Kampala | ||||
| Iaith / Ieithoedd swyddogol | Saesneg a Swahili | ||||
| Llywodraeth | Gweriniaeth | ||||
| • Arlywydd • Prif Weinidog |
Yoweri Museveni Amama Mbabazi | ||||
| Annibyniaeth - Dyddiad |
Oddi wrth y Deyrnas Unedig 9 Hydref 1962 | ||||
| Arwynebedd - Cyfanswm - Dŵr (%) |
236,040 km² (81fed) 15.39 | ||||
| Poblogaeth - Amcangyfrif 2005 - Cyfrifiad 2014 - Dwysedd |
34,634,650 (35fed) 27,616,000 144/km² (82fed) | ||||
| CMC (PGP) - Cyfanswm - Y pen |
Amcangyfrif 2005 $45.97 biliwn (83fed) $1,700 (153fed) | ||||
| Indecs Datblygiad Dynol (2004) | 0.502 (145fed) – canolig | ||||
| Arian cyfred | Shilling (UGX)
| ||||
| Cylchfa amser - Haf |
(UTC+3) (UTC+3) | ||||
| Côd ISO y wlad | .ug | ||||
| Côd ffôn | +256
| ||||
Gwlad yn nwyrain Affrica yw Gweriniaeth Wganda, neu Wganda yn syml (hefyd Iwganda). Mae De Swdan i'r gogledd ohoni, Gweriniaeth Ddemocrataidd Congo (Kinshasa) i'r gorllewin, Rwanda a Tansanïa i'r de, a Cenia i'r dwyrain. Nid oes iddi arfordir, a hi yw'r ail wlad diarfordir mwyaf ei phoblogaeth ar ôl Ethiopia. Mae Wganda wedi ei lleoli yn Ardal y Llynnoedd Mawrion ac mae rhan deheuol y wlad yn cynnwys talp enfawr o Lyn Victoria. Mae hefyd ym masn a tharrddle'r Afon Nîl ac mae ei hinsawdd yn amrywiol, ond gan mwyaf yn gyhydeddol.
Mae hi'n wlad annibynnol ers 1962 pan dorrodd yn rhydd o'r Deyrnas Unedig. Prifddinas a dinas fwyaf Wganda heddiw yw Kampala. Tarddiad ei henw yw Brenhiniaeth Bwganda, hen frenhiniaeth yn ne'r wlad sydd hefyd yn cynnwys Kampala. Hyd at 1,700-2,300 blynedd yn ôl, helwyr oedd pobl yr ardal; daethant a'r iaith Bantw gyda nhw gan gartrefu yn rhannau deheuol y wlad yn gyntaf.
Bu Ymerodraeth Prydain yn rheoli'r ardal o 1894 ymlaen, fel protectoriaeth (protectorate) a ddaeth a'i deddfau gyda hi er mwyn rheoli'r wlad yn ei dull hi. Daeth annibyniaeth ar 9 Hydref 1962 a lladdwyd llawer ym mrwydr y wlad dros annibyniaeth a chlwyfwyd degau o filoedd o'r brodorion.
Mae rhai pethau wedi goroesi o'r dyddiau Prydeinig hynny gan gynnwys y Saesneg, sy'n brif iaith swyddogol y wlad.[1] Ymhlith yr ieithoedd eraill y mae Lwganda, a siaredir gan lawer, yn enwedig yng nghanol y wlad; ceir hefyd y Runyoro, Runyankole, Rukiga a'r Lango. Prif Weinidog y wlad yn 2016 oedd Yoweri Museveni, a ddaeth i rym yn Ionawr 1986.