Barwn Penrhyn
Barwn Penrhyn (neu fel rheol ar lafar Arglwydd Penrhyn) yw'r teitl a ddelir gan deulu Douglas-Pennant, oedd yn dirfeddianwyr o bwysigrwydd mawr yng ngogledd-orllewin Cymru yn y 19g a dechrau'r 20g. Roeddynt yn fwyaf adnabyddus fel perchenogion Chwarel y Penrhyn ger Bethesda, ar un adeg y chwarel fwyaf yn y byd. Roedd cartref y teulu yng Nghastell Penrhyn ger Llandygai.
| Enghraifft o'r canlynol | teitl bonheddig  |
|---|---|
| Gwladwriaeth | y Deyrnas Unedig |
Crewyd y teitl ddwywaith, y tro cyntaf fel rhan o Bendefigaeth Iwerddon i Richard Pennant, a oedd gynt yn Aelod Seneddol dros Petersfield a Lerpwl. Daeth y farwniaeth yma i ben pan fu ef farw yn 1808.
Ail-grewyd y farwniaeth yn rhan o Bendefigaeth y Deyrnas Unedig yn 1866, pan wnaed Edward Gordon Douglas-Pennant yn Farwn Penrhyn o Landygai. Cynrychiolodd Gaernarfon yn Nhŷ'r Cyffredin (DU) gynt, a gwasanaethodd fel Arglwydd Raglaw Sir Gaernarfon. Rhoddwyd iddo ystâd ei dad yng nghyfraith (cefnder ac etifeddwr y barwn o'r greadigaeth gyntaf yn 1783) ar yr amod ei fod yn cymryd cyfenw ei wraig cyn iddi briodi, sef Pennant. Roedd yr Arg lwydd Penrhyn yn frawd ieuengaf i George Sholto Douglas, 17fed Iarll Morton. Priododd Juliana Isabella Mary Pennant (bu farw 1842) yn 1833, merch hynaf, a chyd-etifeddwraig George Hay Dawkins Pennant o Gastell Penrhyn, a bu farw yn 1841, cymerodd y cyfenw Pennant o dan drwydded brenhinol.
Olynwyd Arglwydd Penrhyn gan ei fab hynaf, yr ail-farwn. Cynrychiolodd ef Gaernarfon yn y Senedd fel aelod Ceidwadol. Ar ei farwolaeth, fe basiodd y teitl ymlaen i'w fab, y trydydd Barwn. Roedd ef yn ei dro yn aelod seneddol Ceidwadol dros De Northampton. Olynwyd o gan ei fab y pedwerydd Barwn, a oedd yn Arglwydd Raglaw Sir Gaernarfon o 1933 hyd 1941. Ar ei farwolaeth yn 1949, fe ddaeth llinach mab hynaf y Barwn cyntaf i ben. Olynwyd o gan fab ei gefnder, y pumed Barwn; mab i'r Anrhydeddus Archibald Charles Henry Douglas-Pennant, ail fab y Barwn cyntaf. Rodd Arglwydd Penrhyn yn 101 mlwydd a 74 diwrnod oed pan fu farw ar 3 Chwefror 1967, ef oedd yr arglwydd etifeddol hynaf erioed. Ni dorrwyd y record hwn hyd marwolaeth 7fed Is-iarll St Vincent ym mis Medi 2006.
Olynwyd ef gan ei fab, y chweched Barwn. Deilwyd y teitl gan nai'r chweched Barwn ers 2007. Fel disgynnydd o'r 14ydd Iarll Morton, roedd hefyd yn relyw i'r bendefigaeth hod a'r is-deitl Arglwyddiaeth Dalkeith.
Roedd Muriel Fitzroy, Is-Iarlles 1af Daventry, gwraig Edward Fitzroy, Llefarydd Tŷ'r Cyffredin, yn chwaer i bumed Barwn Penrhyn. Mae'r teulu Douglas, o'r ail greadigaeth, o'r un llinach ac Ardalyddesau Queensbury (nodir ymddangosiad yr enw canol, Sholto yn y ddau deulu), a hefyd yn perthyn i Ieirll Home.
Y greadigaeth gyntaf (1783) golygu
Yr ail greadigaeth (1866) golygu
- Edward Gordon Douglas-Pennant, Barwn 1af Penrhyn (1800-1886) ("Yr Hen Lord")
- George Sholto Gordon Douglas-Pennant, 2il Farwn Penrhyn (1836-1907) Perchennog Chwarel y Penrhyn adeg y Streic Fawr.
- Edward Sholto Douglas-Pennant, 3ydd Barwn Penrhyn (1864-1927)
- Hugh Douglas-Pennant, 4ydd Barwn Penrhyn (1894-1949)
- Frank Douglas-Pennant, 5ed Barwn Penrhyn (1865-1967)
- Malcolm Douglas-Pennant, 6ed Barwn Penrhyn (1908-2003)
- Simon Douglas-Pennant, 7fed Barwn Penrhyn (g. 1938)
Mae'n debygol mai'r etifeddwr nesaf fydd mab y deilydd presennol, sef Edward Douglas-Pennant (ganwyd 1966)
Cyfeiriadau golygu
- Kidd, Charles, Williamson, David (gol.). Debrett's Peerage and Baronetage (rhifyn 1990). New York: St Martin's Press, 1990.