{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/Nodyn:Taxonomy/Bambusa|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}
Bambusa vulgaris
Statws cadwraeth

Diogel  (NatureServe)[1]
Dosbarthiad gwyddonol e
Unrecognized taxon (fix): Bambusa
Rhywogaeth: B. vulgaris
Enw deuenwol
Bambusa vulgaris
Schrad. ex J.C.Wendl.[2]
Cyfystyron[3]
  • Arundarbor blancoi (Steud.) Kuntze
  • A. fera (Oken) Kuntze
  • A. monogyna (Blanco) Kuntze
  • A. striata (Lindl.) Kuntze
  • Arundo fera Oken
  • Bambusa auriculata Kurz
  • B. blancoi Steud.
  • B. fera (Oken) Miq.
  • B. monogyna Blanco
  • B. nguyenii Ohrnb.
  • B. sieberi Griseb.
  • B. striata Lodd. ex Lindl.
  • B. surinamensis Rupr.
  • B. thouarsii Kunth
  • Gigantochloa auriculata (Kurz) Kurz
  • Leleba vulgaris (Schrad. ex J.C.Wendl.) Nakai
  • Nastus thouarsii (Kunth) Raspail
  • Nastus. viviparus Raspail
  • Oxytenanthera auriculata (Kurz) Prain

Mae bambŵ cyffredin (bambusa vulgaris), yn rhywogaeth o fambŵ clwstwr agored. Mae'n frodorol i Indo-Tsieina ac i dalaith Yunnan yn ne Tsieina, ond mae'n tyfu mewn llawer o leoedd eraill ac wedi dod yn frodorol mewn sawl rhanbarth.[4][5] Ymhlith rhywogaethau bambŵ, mae'n un o'r rhai mwyaf a hawddaf i'w adnabod.[6]

Disgrifiad

golygu
 
Coesyn bambŵ euraidd yn agos

Mae Bambusa vulgaris yn ffurfio clystyrau gweddol llac ac nid oes ganddo ddrain.[7] Mae ganddo bennau (coesau) melyn lemwn gyda streipiau gwyrdd a dail gwyrdd tywyll. Nid yw'r coesau'n syth, nac yn hawdd i'w hollti, maen't yn anhyblyg, â waliau trwchus. Mae'r coesau trwchus yn tyfu 10 -20m uchel a 4-10cm o drwch.[5] Yn eu bôn mae'r boncyffion yn syth neu'n hyblyg (wedi'u plygu i wahanol gyfeiriadau bob yn ail), gan wyro ar y blaenau. Mae bonnau'r coesau'n ychydig yn drwchus.[8] Gall rhyngnodau dyfu hyd at 20-45cm o drwchus. Gall sawl cangen ddatblygu o nodau hanner ffordd i fyny'r coesau ymlaen. Mae'r dail yn gollddail gyda glasoed trwchus.[7] Mae llafnau dail yn hirfain.[8]

Nid yw blodeuo'n gyffredin, ac nid oes hadau. Mae ffrwythau'n brin oherwydd hyfywedd paill isel a achosir gan feiosis afreolaidd. Ar ysbaid sawl degawd, mae poblogaeth gyfan ardal yn blodeuo ar unwaith, ac mae coesynnau unigol yn dwyn nifer fawr o flodau.[9] Mae llystyfiant yn lluosogi trwy raniad clwmp, trwy dorri rhisom, coesyn a changen, haenu, a marcotio.[9] Y dull tyfu hawsaf a mwyaf ymarferol yw drwy cymeryd torriadau o goesau neu ganghenau. Yn Ynysoedd y Philipinau, cafwyd y canlyniadau gorau o doriadau un-nôd o rannau isaf coesau chwe mis oed.[9] Pan fydd coesyn yn marw, mae'r clwstwr yn goroesi fel arfer.[9] Gall clwstwr dyfu allan o goesyn a ddefnyddir ar gyfer polion, ffensys, propiau, polion, neu byst.[9] Mae ei risomau yn ymestyn hyd at 80 cm cyn troi i fyny i greu clystyrau agored sy'n lledaenu'n gyflym.[10] Gall ymlediad hawdd B. vulgaris egluro ei ymddangosiad gwyllt.[9]

Y cyfansoddiad cemegol cyfartalog yw seliwlos 41-44%, pentosanau 21-23%, lignin 26-28%, lludw 1.7-1.9%, a silica 0.6-0.7%.

Tacsonomeg

golygu

Ystyrir rhywogaeth y bambŵ i fod ymysg y gwellt mwyaf "cyntefig", yn bennaf oherwydd presenoldeb blodeulenni, fflurgeinciau amhenodol, ffug-tywysenigau (unedau o fflurgeinciau neu glystyrau blodau ag eisin neu strwythurau tebyg i ddeilen mewn bambŵau coediog sy'n debyg i bigynau neu glystyrau) o laswellt[11][12] ). Hefyd â blodau gyda thair lodicwl (strwythur bach tebyg i gennau ar waelod fflurynnau neu glwstwr o flodau gwair, a geir rhwng lema, rhan isaf pigynau, ac organau rhywiol y blodyn), chwe briger, a thri stigma.[13] Bambŵ yw rhai o'r planhigion sy'n tyfu gyflymaf yn y byd.[14]

Mae B. vulgaris yn rywogaeth o'r genws mawr Bambusa o'r llwyth bambŵ syddyn clystyru Bambuseae,[15] a geir yn bennaf mewn ardaloedd trofannol ac isdrofannol yn Asia, yn enwedig yn y trofannau gwlyb.[14] Mae'r system rhisom/gwreiddgyff (sympodiaidd neu wedi'i arosod mewn ffordd sy'n efelychu echel syml) o'r bambŵ sy'n clystyru yn ehangu'n llorweddol o bellter byr yn unig bob blwyddyn.[16] Mae'r egin yn dod i'r amlwg mewn grŵpiau tynn neu agored, yn dibynnu ar y rhywogaeth; mae gan bambŵ cyffredin grwpiau agored. Waeth pa mor agored yw clystyru pob rhywogaeth, nid yw'r un o'r 'clystyrwyr' yn cael eu hystyried yn ymledol.[17] Dim ond ar flaenau'r rhisom y gall bonion newydd ffurfio.[16] Mae'r Bambuseae yn fythwyrdd lluosflwydd yn is-deulu Bambusoideae, a nodweddir gan dri stigmata ac ymddygiad tebyg i goed.[18]

Cyltifarau

golygu

Gellir gwahaniaethu rhwng o leiaf dri grŵp o gyltifarau B. vulgaris :

  • Planhigion gyda choesynnau gwyrdd
  • Bambŵ euraidd (planhigion â choesau melyn): Mae planhigion bob amser gyda choesynnau melyn ac yn aml gyda streipiau gwyrdd o wahanol ddwysedd. Fel arfer mae gan y coesau waliau mwy trwchus na rhai'r grŵp coesyn gwyrdd. Mae'r grŵp hwn yn aml yn cael ei wahaniaethu fel Bambusa vulgaris var. striata.
  • Bambŵ bol Bwdha: Planhigion gyda choesau hyd at tua 3m o daldra, 1-3cm mewn diamedr, gwyrdd, gyda rhyng-nodau chwyddiedig 4-10cm yn y rhan isaf. Mae'r grŵp hwn yn aml yn cael ei wahaniaethu fel B. v. var. wamin.

Y cyltifarau mwyaf cyffredin yw:[19]

  • 'Aureovariegata' ( B. v. var. aureovariegata Beadle[3] ): Gyda choesau melyn euraidd cyfoethog wedi'u streipio'n wyrdd, weithiau mewn llinellau tenau iawn,[19] dyma'r amrywiaeth mwyaf cyffredin o B. vulgaris.[20]
  • 'Striata' ( Bambusa vulgaris var. striata (Lodd. ex Lindl. ) Gamble[3] ): Amrywiaeth gyffredin, llai o ran maint na mathau eraill, gyda rhyngnodau melyn llachar a marciau ar hap gyda streipiau hydredol mewn gwyrdd golau a dwfn.[5]
  • 'Wamin' ( B. v. f. waminii THWen[3] ): Mae'n llai o ran maint na mathau eraill gyda rhyng-nodau byr a gwastad. Yn debygol o fod wedi tarddu o Dde Tsieina, mae bambŵ 'Wamin' wedi'i wasgaru ledled Dwyrain Asia, De-ddwyrain Asia, a De Asia.[5] Mae rhyngnodau sydd wedi'u chwyddo yn y bôn yn rhoi golwg unigryw iddo.[21]
  • 'Vittata' ( B. v. f. vittata (Rivière & C.Rivière) McClure[3] ): Amrywiaeth gyffredin sy'n tyfu hyd at 12m o daldra, mae ganddo streipiau tebyg i god bar mewn gwyrdd.[19]
  • 'Kimmei': Coesau melyn, gyda streipiau gwyrdd[19]
  • 'Maculata': Coesau gwyrdd wedi'u britho â du, yn troi'n ddu yn bennaf wrth heneiddio[19]
  • 'Wamin Striata': Yn tyfu hyd at 5m o daldra, gwyrdd golau streipiog mewn gwyrdd tywyll, gyda rhyng-nodau is chwyddedig[19]

Dosbarthiad a chynefin

golygu
 
B. vulgaris yng Ngardd Fotaneg São Paulo, SP, Brasil

Bambŵ cyffredin yw'r bambŵ sy'n cael ei dyfu fwyaf ledled y trofannau a'r is-drofannau. Er eu bod yn hysbys yn bennaf o ran amaethu, mae poblogaethau digymell ( annomestig ), dihangol, a brodoredig yn bodoli ledled y trofannau a'r is-drofannau yn Asia a thu draw.[5] Mae B. vulgaris yn cael ei drin yn eang yn Nwyrain, De-ddwyrain, a De Asia, yn ogystal ag Affrica drofannol gan gynnwys Madagascar.[5][9] Mae wedi'i grynhoi'n fawr yng nghoedwigoedd glaw Indomalaya. Mae'r rhywogaeth yn un o'r bambŵs mwyaf llwyddiannus ym Mhacistan, Tanzania, a Brasil.

Yn boblogaidd fel planhigyn tai poeth erbyn y 1700au, roedd yn un o'r rhywogaethau bambŵ cynharaf a gyflwynwyd i Ewrop.[10] Credir iddo gael ei gyflwyno i Hawai'i yn amser Capten James Cook (diwedd y 18fed ganrif), a dyma'r planhigyn addurniadol mwyaf poblogaidd yno.[20] Mae B. vulgaris yn cael ei drin yn helaeth yn UDA a Puerto Rico, mae'n debyg ers ei gyflwyno gan Sbaenwyr ym 1840.[5] Efallai mai dyma'r rhywogaeth dramor gyntaf a gyflwynwyd i'r Unol Daleithiau gan Ewropeaid.[10]

Ecoleg

golygu
 
 
Y sbesimen yn Sefydliad Ymchwil Coedwig Kerala (KFRI), Veluppadam, Kerala

Mae B. vulgaris yn tyfu'n bennaf ar lannau afonydd, ochrau ffyrdd, tiroedd diffaith, a thir agored, yn gyffredinol yn yr uchderau isel. Mae'n rywogaeth a ffafrir ar gyfer rheoli erydiad. Mae'n tyfu orau o dan amodau llaith, ond gall oddef amodau anffafriol fel tymheredd isel a sychder.[5] Er y gellir ei fabwysiadu i ystod eang o briddoedd,[5] mae bambŵ cyffredin yn tyfu'n fwy egnïol ar briddoedd llaith.[22] Gall oddef rhew i lawr i −3 °C (27 °F), a gall dyfu ar y ddaear hyd at 1,500m uwch lefel y môr,[22] er ar uchderau uwch mae coesynnau'n tyfu'n fyrrach ac yn deneuach. Mewn sychder eithafol, gall ddiflannu'n llwyr.[9]

Y ddau brif fygythiad i'r rhywogaeth yw tyllwyr bambŵ bach ( Dinoderus minutus ), a oedd fel oedolion yn torri coesynnau yn India, Tsieina, Y Philippinau, Awstralia a Japan, a gwiddon bambŵ ( Cyrtotrachelus longimanus ), sy'n dinistrio egin yn ystod cyfnod eu larfa yn ne. Tsieina.[23] Mae plâu eraill yn cynnwys malltod dail ( Cercospora ), pydredd gwaelodol ( Fusarium ), pydredd gwain pen ( Glomerella cingulata ), rhwd dail ( Kweilingia divina ), a smotiau dail ( Dactylaria ). Ym Mangladesh, mae malltod bambŵ a achosir gan Sarocladium oryzae yn glefyd difrifol.[9]

Defnyddiau

golygu

Mae gan bambŵ cyffredin amrywiaeth eang o ddefnyddiau, gan gynnwys y coesynnau a ddefnyddir fel tanwydd a'r dail a ddefnyddir fel porthiant, [24] er y gwyddys bod llawer iawn o amlyncu dail yn achosi anhwylder niwrolegol ymhlith ceffylau.[9] Mae cynhyrchu a masnachu B. vulgaris ledled y byd yn sylweddol, er nad oes ystadegau ar gael.[9] Mae ganddo hefyd rai anfanteision. Mae priodweddau gweithio a pheiriannu'r coesau yn wael, gan nad ydynt yn syth, nid ydynt yn hawdd eu hollti, ac nid ydynt yn hyblyg, ond maent yn drwchus ac yn gryf i ddechrau.[9] Oherwydd cynnwys carbohydrad uchel, mae coesynnau bambŵ yn agored i ymosodiadau gan ffyngau a phryfed fel chwilod pyst powdr. Mae amddiffyniad rhag bygythiadau biolegol yn hanfodol ar gyfer defnydd hirdymor.[9]

Mae B. v. var. striata yn cael ei ddefnyddio'n addurnol unigol neu fel gwrych ffin. Weithiau defnyddir ei egin wedi'i ferwi mewn dŵr ar gyfer rhinweddau meddyginiaethol. Wedi'i drin ledled y byd, fe'i darganfyddir yn gyffredinol yn Nwyrain, De-ddwyrain a De Asia.[5] B. v. f. mae waminii yn cael ei dyfu'n yr Unol Daleithiau ac Ewrop yn ogystal ag Asia.[5] B. v. f. vittata yw'r amrywiaeth mwyaf poblogaidd fel planhigyn addurniadol, ac fe'i hystyrir yn brydferth iawn.[10] Mae cyltifar 'Kimmei' yn cael ei dyfu'n bennaf yn Japan.[5]

Addurnol

golygu

Fe'i defnyddir yn helaeth fel planhigyn addurniadol,[24] ac mae'n boblogaidd iawn fel hynny.[25] Yn aml mae'n cael ei blannu fel ffensys a gwrychoedd ymyl.[5][24] Mae hefyd wedi'i blannu fel mesur ar gyfer rheoli erydiad.

Adeiladu

golygu

Defnyddir coesynnau neu bennau B. vulgaris ar gyfer ffensio ac adeiladu, yn enwedig llochesi bach, dros dro,[5] gan gynnwys lloriau, teils to, paneli, a waliau wedi'u gwneud yn gwywo gyda choesynnau neu goesau hollt. Mae'r coesau'n cael eu defnyddio i wneud sawl rhan o gychod gan gynnwys mastiau, llyw, sadwyr, a pholion cychod.[5] Fe'i defnyddir hefyd i wneud dodrefn, basgedi, cysgodwyr gwynt, ffliwtiau, gwiail pysgota, dolenni offer, polion, arfau, bwâu ar gyfer rhwydi pysgota, pibellau ysmygu, pibellau dyfrhau, pibellau distyllu, a mwy.[5][9]

Fe'i defnyddir fel deunydd crai ar gyfer mwydion papur, yn enwedig yn India. Mae gan bapur wedi'i wneud o B. vulgaris gryfder rhwyg eithriadol, sy'n debyg i bapur wedi'i wneud o bren meddal. Gellir ei ddefnyddio hefyd i wneud byrddau gronynnau a phapur gradd pecynnu hyblyg.[9]

Mae egin ifanc o'r planhigyn, wedi'u coginio neu wedi'u piclo, yn fwytadwy ac fe gaiff ei fwyta ledled Asia.[20] Mae egin melyn yn aros yn felyn ar ôl ei goginio. Cymysgir trwythiau o'r eginoedd â dagrau Job ( Coix lacryma-jobi ) i wneud diod adfywiol ym Mauritius. Mae'r egin yn dendr, ac mae ganddynt ansawdd canning gweddol.[9]

Mae gan 100g o egin ifanc o gyltifarau coesyn gwyrdd 90g o ddŵr, 2.6 g o brotein, 4.1 g o fraster, 0.4 g o garbohydradau treuliadwy, 1.1 g o ffibr dietegol anhydawdd, 22.8 mg o galsiwm, 37 mg o ffosfforws, 1.1 mg o haearn, a 3.1 mg o asid ascorbig. Mae i gyfran o egin ifanc o gyltifarau bambŵ coesyn melyn 88g o ddŵr, 1.8 g o brotein, 7.2 g o fraster, 0.0 g o garbohydradau treuliadwy, 1.2 gram o ffibr anhydawdd, 28.6 mg o galsiwm, 27.5 mg o ffosfforws, a 1.4 mg o haearn.

Meddyginiaeth gynhenid

golygu

Ystyrir bod gan bambŵ euraidd werth meddyginiaethol mewn llawer o draddodiadau ledled Asia. Mae llawer o ddefnyddiau i'w cael mewn meddygaeth lysieuol, er nad yw'r effeithiau wedi'u profi'n glinigol. Yn Java, defnyddir dŵr sy'n cael ei storio mewn tiwbiau bambŵ euraidd i wella afiechydon amrywiol. Yn y Congo, defnyddir ei ddail fel rhan o driniaeth yn erbyn y frech goch ; yn Nigeria, cymerir trwyth o ddail mwydedig yn erbyn clefydau a drosglwyddir yn rhywiol ac fel erthylbair - dangoswyd bod yr olaf yn gweithio mewn cwningod. [26]

Amaethu

golygu

Er nad yw'n addas ar gyfer iardiau bach, gan ei fod yn tyfu mewn clystyrau mawr, gellir tyfu planhigion ifanc o bambŵ euraidd mewn cynwysyddion mawr.[27] Mae bambŵ euraidd yn tyfu'n dda mewn golau haul llawn neu gysgod rhannol.[20] Mae amddiffyniad yn bwysig, gan fod anifeiliaid yn aml yn pori ar egin ifanc. Yn Tanzania, mae rheoli amaethu B. vulgaris yn golygu clirio'r tir o amgylch clystyrau.[9]

Gwenwyndra

golygu

Ymhlith pob bambŵ, dim ond egin B. vulgaris sy'n cynnwys taxiphyllin ( glycosid seianogenig ) sy'n gweithredu fel atalydd ensymau yn y corff dynol pan gaiff ei ryddhau,[28] ond sy'n diraddio'n rhwydd mewn dŵr berwedig. Mae'n wenwynig iawn, ac mae'r dos marwol i bobl tua 50-60 mg.[29] Doswyd o 25 mg glycosid cyanogenig i lygod mawr (100-120 g pwysau corff) gan achosi arwyddion clinigol o wenwyndra, gan gynnwys apnoea/ddiffyg anadl, atacsia, a pharesis.[30] Cafodd ceffylau yn Pará, Brasil, ddiagnosis o arwyddion clinigol o gysgadrwydd ac atacsia difrifol ar ôl amlyncu B. vulgaris.[31] Weithiau mae'n well gan ffermwyr yn Affrica ei brynu yn hytrach na'i blannu, gan eu bod yn credu ei fod yn niweidio'r pridd.[32]

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Bambusa vulgaris". NatureServe Explorer. NatureServe. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-01-13. Cyrchwyd 2011-06-11.
  2.  Bambusa vulgaris was first described and published in Collectio Plantarum 2: 26, pl. 47. 1808. "Name – !Bambusa vulgaris Schrad. ex J.C.Wendl". Tropicos. Saint Louis, Missouri: Missouri Botanical Garden. Cyrchwyd June 17, 2011.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 "Bambusa vulgaris Schrad". Plant List. Kew, England: Kew Gardens. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-09-29. Cyrchwyd 2011-01-31.
  4. Kew World Checklist of Selected Plant Families
  5. 5.00 5.01 5.02 5.03 5.04 5.05 5.06 5.07 5.08 5.09 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 Dieter Ohrnberger, The Bamboos of the World (Elsevier, 1999), tt.279–80
  6. Biology Pamphlets (Volume 741), t. 15, University of California, 1895
  7. 7.0 7.1 Flora of North America Editorial Committee, Magnoliophyta: Commelinidae, (Oxford University Press, 2007), t.22
  8. 8.0 8.1 Bambusa vulgaris, Flora of China, eFloras.com
  9. 9.00 9.01 9.02 9.03 9.04 9.05 9.06 9.07 9.08 9.09 9.10 9.11 9.12 9.13 9.14 9.15 9.16 D. Louppe, A.A. Oteng-Amoako and M. Brink (gol), Plant Resources of Tropical Africa, cyf.7: Timbers 1 (2008)
  10. 10.0 10.1 10.2 10.3 Ted Jordan Meredith, Timber Press Pocket Guide to Bamboos (Timber Press, 2009), t.49
  11. Londofo & Clark, "New Taxa of Guadua Archifwyd 2016-03-04 yn y Peiriant Wayback", botanicus.org
  12. "Spikelets", Biology Online
  13. Clark, LG, W Zhang, JF Wendel. 1995.
  14. 14.0 14.1 Farrelly, David (1984). The Book of Bamboo. Sierra Club Books. ISBN 978-0-87156-825-0.
  15. "Bambusa". The Plant List, RBG Kew. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-03. Cyrchwyd 24 January 2012.
  16. 16.0 16.1 "Bamboo Biology – Runners vs. Archifwyd 2013-07-20 yn y Peiriant Wayback
  17. "Clumping Vs Running Bamboos", Tropical Bamboo
  18. Judd, WS, CS Campbell, EA Kellogg, PF Stevens, MJ Donoghue [eds.]. 2008.
  19. 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 Laurence Hatch, Cultivars of Woody Plants, cyf.1 (TCR Press, 2007)
  20. 20.0 20.1 20.2 20.3 Horace Freestone Clay, James C. Hubbard and Rick Golt, Tropical Exotics (University of Hawaii Press, 1987), t.10
  21. Bamboo The Amazing Grass, page 44, Bioversity International
  22. 22.0 22.1 A. N. Rao, V. Ramanatha Rao a John Dransfield, "Priority species of bamboo and rattan", Bioversity International (1998), t.25
  23. D. S. Hill, Pests of Crops in Warmer Climates and Their Control, page 517, Springer, 2008, ISBN 978-1-4020-6737-2
  24. 24.0 24.1 24.2 Najma Dharani, Field Guide to Common Trees & Shrubs of East Africa (Struik, 2002), t.198
  25. Ernest Braunton, The Garden Beautiful in California, page 50, Applewood Books, 2008, ISBN 978-1-4290-1281-2
  26. MT Yakubu and BB Bukoye, "Abortifacient potentials of the aqueous extract of Bambusa vulgaris leaves in pregnant Dutch rabbits", PubMed, National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine
  27. Arthur Van Langenberg and Ip Kung Sau, Urban gardening: a Hong Kong gardener's journal, page 38, Chinese University Press, 2006, ISBN 978-962-996-261-6
  28. Christopher P. Holstege, Thomas Neer, Gregory B. Saathoff, M.D. and Brent Furbee, Criminal Poisoning: Clinical and Forensic Perspectives, page 65, Jones & Bartlett Learning, 2010, ISBN 978-0-7637-4463-2
  29. S.Satya, L.M. Bal, P. Singhal and S.N Naik, Bamboo shoot processing: food quality and safety aspect (a review), 2010.
  30. G. Speijers, "Cyanogenic Glycoside", Chemical Safety Information from Intergovernmental Organizations
  31. Franklin Riet-Correa, Poisoning by Plants, Mycotoxins and Related Toxins, page 292, CABI, 2011, ISBN 978-1-84593-833-8
  32. Karen Ann Dvořák, Social science research for agricultural technology development, page 175, International Institute of Tropical Agriculture (IITA), 1993, ISBN 978-0-85198-806-1