Brian Morgan Edwards

Dyn busnes a gwleidydd o Gymru oedd Brian Morgan Edwards (7 Gorffennaf 1934 – Rhagfyr 2002). Yn 1969 buddsoddodd yn y cwmni recordio newydd, Sain.

Brian Morgan Edwards
Poster etholiad 1970 Brian Morgan Edwards
Ganwyd	7 Gorffennaf 1934
Bu farw	Rhagfyr 2002
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	person busnes

Bywgraffiad

Ganed Edwards yn Abertawe ac enillodd le yn Ysgol Economeg Llundain, lle roedd yn gyd-sylfaenydd y Tankard Club, clwb bwyta ar gyfer graddedigion LSE. Ei swydd gyntaf oedd fel gwerthwr cyfrifiadur gydag IBM, a buan y enillodd lwyddiant yn y maes hwnnw. Yn 1961 fe'i penodwyd yn brif werthwr ar gyfer cyfres 3000, system gyfrifiadurol newydd a ddefnyddiodd gerdyn dyrnu maint bach newydd ac a ddyluniwyd ar gyfer y busnes llai. Trwy dreulio ei benwythnosau yn gyrru o amgylch ystadau diwydiannol gorllewin Llundain, a bore Llun yn cyflwyno rhestr o enwau cwmnïau i'w ysgrifennydd, fe greodd ddilyniant cryf o ddarpar gwsmeriaid yn gyflym.

Cyfarfu â'i wraig Rona, a oedd fel ef ei hun yn frodor o Gymru, tra roedd y ddau ohonyn nhw'n byw yn Llundain, ac yn fuan ar ôl eu priodas symudodd y pâr yn ôl i'w gwlad enedigol, gan ymgartrefu ym Mhwllheli ym Mhenrhyn Llŷn yn y pen draw. Roedd Morgan Edwards wedi bod yn gefnogwr selog i'r Blaid Geidwadol, ar adeg llywodraeth Harold Macmillan ac Etholiad Cyffredinol 1964, a ddaeth â Harold Wilson i'r llywodraeth am y tro cyntaf. Y dydd Sul ar ôl yr Etholiad Cyffredinol hwnnw cymerodd drosodd (trwy gydsyniad) stondin plaid Gomiwnyddol yng Nghornel y Llefarydd yng Nghornel Hyde Park a chyhoeddodd "Croeso i gyfarfod cyntaf Torïaid Hyde Park - byddwn yn siarad yma bob dydd Sul nes bydd y Ceidwadwyr yn cael eu dychwelyd i rym". Gyda chefnogaeth John Goss, Michael Brotherton, William List, Christopher Horne ac eraill daeth Torïaid Hyde Park yn sefydliad ymgyrchu blaenllaw yn y Blaid Geidwadol. Ond buan y trodd y cyfuniad o briodas â Rona a phreswylio yng Nghymru ef yn Genedlaetholwr Cymreig brwd, a chefnogodd yr achos hwnnw am nifer o flynyddoedd. Ef oedd ymgeisydd seneddol Plaid Cymru ar gyfer etholaeth Gogledd Caerdydd yn etholiad cyffredinol 1970 .

Yn unol â'i ddiddordeb gwladgarol Cymraeg, ym 1969 cefnogodd ffurfio'r cwmni recordio Cymreig, Sain, mewn partneriaeth â'r cantorion Cymraeg Dafydd Iwan a Huw Jones.. Buddsoddodd £500 yn y cwmni a chynnig ei brofiad ef o'r byd busnes. Roedd Morgan Edwards a Dafydd Iwan hefyd yn rhan o sefydlu Cymdeithas Tai Gwynedd, y Gymdeithas Tai wledig gyntaf yng Nghymru, elusen sy'n darparu tai fforddiadwy i bobl mewn angen, yn enwedig yr henoed a theuluoedd incwm isel.

Ym 1976, roedd Edwards yn rhan o ddirprwyaeth pedwar dyn Plaid Cymru a ymwelodd â Libya i astudio adeiladu ysgolion ac ysbytai. Honnwyd yn ddiweddarach fod yr ymweliad wedi arwain at rodd o £25,000 i Plaid Cymru gan y Cyrnol Gaddafi, ond gwrthododd Plaid Cyrmu yr honiad. Roedd Edwards yn Drysorydd Plaid Cymru ar y pryd.

Edwards oedd prif ysgogydd ffurfiad Grŵp yr Hydro, grŵp pwyso o fewn Plaid Cymru oedd yn sefyll yn erbyn Grŵp Chwith Cenedlaethol y blaid a ffurfiwyd flwyddyn ynghynt. Fe’i sefydlwyd yng Ngwesty’r Hydro, Llandudno, ar gyrion cynhadledd Plaid Cymru 1982. Prif nod y grŵp oedd ailsefydlu hunanlywodraeth i Gymru, heb ei gymhwyso gan unrhyw ddogma ideolegol, fel prif nod Plaid Cymru.

Bu farw Brian Morgan Edwards ym mis Rhagfyr 2002, a bu farw ei wraig Rona, Llywydd Undeb Bridge Cymru a Chadeirydd Cymdeithas Bridge Gogledd Cymru, fis yn ddiweddarach ym mis Ionawr 2003.