Bryn Euryn

Bryn Euryn
Math	Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig
Daearyddiaeth
Sir	Conwy
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	12.23 ha
Cyfesurynnau	53.303119°N 3.756095°W
Cod OS	SH8322079847
Statws treftadaeth	Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig
Manylion
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Saif Bryn Euryn fymryn i'r gorllewin o Landrillo-yn-Rhos, tua milltir a hanner i'r gogledd-orllewin o Fae Colwyn, ym mwrdeistref sirol Conwy; cyfeiriad grid SH832798. Mae'n fryn 131 medr o uchder a goronir gan fryngaer.

Uchder cymharol, neu ”amlygrwydd” y copa, ydy 15metr: dyma'r uchder mae'r copa'n codi uwchlaw'r mynydd agosaf.

Wrth droed Bryn Euryn ceir Llys Euryn, safle llys canoloesol a fu'n perthyn i ystad Ednyfed Fychan, distain Llywelyn Fawr. Gellir cyrraedd y gaer trwy ddilyn llwybr trwy'r coed o'r maes parcio ger yr hen lys.

Dosbarthiad

Yr olygfa o Fae Colwyn o'r copa

Dosberthir copaon Cymru, a gweddill gwledydd Prydain, yn rhestri arbennig yn ôl uchder ac yn ôl amlygrwydd y copa; mae'r copa hwn yn cael ei alw'n HuMP. Mae sawl cymdeithas yn mesur, gwiro a chasglu'r rhestri hyn a dônt ynghyd ar wefan “Database of British and Irish hills”.^[1] Uchder y copa o lefel y môr ydy 131 metr (430 tr). Cafodd yr uchder ei fesur a'i gadarnhau ar 8 Mehefin 2009.

Y fryngaer

Codwyd caer ar ben y bryn yn Oes yr Haearn. Does dim tystiolaeth archaeolegol iddi gael ei defnyddio yng nghyfnod y Rhufeiniaid, ond ymddengys i'r hen gaer gael ei hatgyweirio ar ddechrau'r cyfnod ôl-Rufeinig, mor gynnar â'r 5g efallai, a chael ei defnyddio fel amddiffynfa.^[2] Mae traddodiad^[3] yn ei chysylltu â'r Brenin Maelgwn Gwynedd (tua 480-547) a atgyfnerthodd Gaer Ddegannwy, rhai milltiroedd i'r gorllewin, ar ddechrau'r 6g.

Ar y copa ceir olion dwy gorlan amddiffynnol, mewnol ac allanol, ac olion adeiladau hirsgwar sydd i'w dyddio i'r Oesoedd Canol cynnar. Hefyd o'r cyfnod hwnnw, ceir gweddillion dau gwningar crwn.^[4]

Roedd hyn yn lleoliad strategol pwysig sy'n amddiffyn y mynediad i'r Creuddyn ac Afon Conwy ar hyd yr arfordir o gyfeiriad y dwyrain.

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: DE071.^[5] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ “Database of British and Irish hills”
↑ Helen Burnham, Clwyd and Powys, cyfres Ancient and Historic Wales (HMSO, 1995), tud. 53
↑ Thomas Pennant, Teithiau yng Nghymru, tud. 444.
↑ Clwyd and Powys, tud. 54
↑ Cofrestr Cadw.

Dolennau allanol

Clwb Mynydda Cymru
Lleoliad ar wefan Streetmap Archifwyd 2016-03-06 yn y Peiriant Wayback
Lleoliad ar wefan Get-a-map Archifwyd 2012-09-30 yn y Peiriant Wayback

[1] “Database of British and Irish hills”

[2] Helen Burnham, Clwyd and Powys, cyfres Ancient and Historic Wales (HMSO, 1995), tud. 53

[3] Thomas Pennant, Teithiau yng Nghymru, tud. 444.

[4] Clwyd and Powys, tud. 54

[5] Cofrestr Cadw.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]