Coedwig Yatir

coedwig a blanwyd yn Israel, ger anialwch y Negef

Mae Coedwig Yatir (Hebraeg: יתיר) yn goedwig yn Israel, ar ochr ddeheuol Mynydd Hebron, ar gyrion Anialwch y Negef. Mae'n ffinio â Llywodraethiaeth Hebron yn Awdurdod Palesteina. Mae'r goedwig yn gorchuddio ardal o 30,000 dunam (30 km2; 7,413 acer) a hi yw'r goedwig fwyaf a blannwyd yn bwrpasol yn Israel.[1]

Coedwig Yatir, coedwig ar gyrion yr anialwch
Coedwig Yatir, coedwig ar gyrion yr anialwch
Lleoliad Coedwig Yatir
Lleoliad Coedwig Yatir
Caban Coedwigwyr. Defnyddir hefyd ar gyfer cynnal teithwyr
Caban Coedwigwyr. Defnyddir hefyd ar gyfer cynnal teithwyr
Cronfa Ddŵr Yatir
Coedwig yatir,mis Mawrth 2008

Plannwyd y coed cyntaf ym 1964 gan y Gronfa Genedlaethol Iddewig (JNF) ar fenter Yosef Weitz. Enwir y goedwig ar ôl dinas llwyth Lefi hynafol a orweddai yma, Yatir, fel y’i crybwyllir yn yr Hen Destament, Llyfr Josua 21: 13-14. - Felly i ddisgynyddion Aaron yr offeiriad dyma nhw'n rhoi Hebron (oedd yn dref lloches i rywun oedd wedi lladd person arall), Libna, Iattir, Eshtemoa, Cholon, Debir, Ain, Iwtta, a Beth-shemesh, a'r tir pori o gwmpas pob un. Naw o drefi wedi'u cymryd o diriogaeth y ddau lwyth yma.[2]

Mae gan Goedwig Yatir a'r ardal o'i hamgylch amrywiaeth eang o safleoedd archeolegol, sy'n dyddio o gyfnod Israel (Tel Arad, Khirbet Yatir) i gyfnod yr Ail Deml (Khirbet Anim, Susya). Yn y goedwig ei hun mae yna nifer o windai a gosodiadau amaethyddol sy'n tystio i ffordd o fyw'r preswylwyr yn y gwahanol gyfnodau.

Mae'n cael ei blannu dros bedair miliwn o goed, conwydd yn bennaf fel Pinwydden Halab a cypreswydden, ond hefyd coed collddail fel terebinth, tamarisk, jujube, carob, olewydd, Ffigysbren, ewcalyptws ac acacia, yn ogystal â grawnwin ac amrywiol lwyni. Mae coedwig Yatir wedi newid y dirwedd cras i'r gogledd o'r Negev, er bod llawer o arbenigwyr yn besimistaidd. Mae wedi profi i fod yn offeryn ecolegol pwysig i atal anialwch yn y bryniau i'r gogledd-ddwyrain o Beersheba.

Mae'r goedwig yn gymharol uchel, rhwng 400 ac 850 metr uwch lefel y môr, mewn rhanbarth lled-cras gyda dyodiad arferol blynyddol o 300-350mm

Anifeiliaid ac Adar Yatir

golygu

Mae gan goedwig amrywiaeth eang o anifeiliaid:[3]

mamaliaid - jacal euraidd, llwynog, ceirw Tir Israel, Caracal, Cape Hare, hyena streipiog, mochyn daear, porcupine cribog Indiaidd, mongŵs, bele ffawydd, fwlbart marmor, blaidd llwyd a baedd gwyllt.
adar - Tylluan gorniog, Tylluan glustiog, Tytonidae (teulu'r Dylluan Wen), Cudyll Coch, Ceiliog gwaun copog, sgrech y coed, Cylfinir Cerrig Ewrasiaidd, Eryr ymerodrol dwyreiniol, Eryr euraid, Nico, Llinos werdd, petrisen a Gwybedog gwenyn.

Ecoleg Coedwig Yatir

golygu

Mae astudiaethau a gynhaliwyd yng nghoedwig Yatir o dan gyfarwyddyd yr Athro Dan Yakir o Sefydliad Gwyddoniaeth Weizmann, mewn cydweithrediad â'r Sefydliad Ymchwil Anialwch yn Sde Boker, wedi dangos bod y coed yn gweithredu fel trap ar gyfer carbon yn yr awyr.[4][5] Mae cysgod a ddarperir gan goed a blannwyd yn yr anialwch hefyd yn lleihau anweddiad y glawiad prin.[6]

Mae Sefydliad Astudiaethau Amgylcheddol Arava yn cynnal ymchwil yng nghoedwig Yatir sy'n canolbwyntio ar gnydau fel dyddiadau a grawnwin a dyfir yng nghyffiniau coedwig Yatir.[7] Mae'r ymchwil yn rhan o brosiect gyda'r nod o gyflwyno cnydau newydd i barthau cras a halwynog.[8]

Dyfodol y Goedwig

golygu

Dadleir nad oes dyfodol i'r goedwig heb dyfrio a chadwraeth cyson gan bobl. Nodir mai prin iawn yw'r coed ifanc sy'n tyfu'n naturiol a bod hinsawdd cras yr anialwch yn gwneud yn anodd iawn i'r goedwig barhau. Nodir hefyd bod y goedwig ei hun yn cadw gwres i fewn yn hytrach na'i ryddhau fel y gwna'r anialwch naturiol cyfagos. Mae'r ffaith i'r fforest gael ei phlannu gyda'r bwriad o ddenu trigolion i ymsefydlu yn y Negef yn hytrach nag iddi fod yn fforest naturiol, yn atgynhyrchu barn nifer nad oed dyfodol i Yatir.[9]

Dolenni

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. https://www.youtube.com/watch?v=v7zMwcD33go
  2. http://www.beibl.net/beibl-chwilio?pennod=21&book=BNET%3AJos&viewid=BNET%3AJos.21&newwindow=BOOKREADER&math=
  3. https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%A2%D7%A8_%D7%99%D7%AA%D7%99%D7%A8#%D7%94%D7%A6%D7%95%D7%9E%D7%97_%D7%95%D7%94%D7%97%D7%99_%D7%91%D7%99%D7%A2%D7%A8
  4. Benefits of planting trees in the desert, Haaretz
  5. KKL-JNF cooperating on afforestation at Yatir forest
  6. Benefits of planting trees in the desert, Haaretz
  7. 2000 year old seed grows in the arava Archifwyd 2012-02-20 yn y Peiriant Wayback
  8. MERC Project M-20-0-18 project Archifwyd 2012-01-11 yn y Peiriant Wayback
  9. "Israel's Yatir Forest in danger of disappearing". i24News. 1 Chwefror 2022.
  Eginyn erthygl sydd uchod am Israel. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

[{Categori:Israel]]