Coedwig Yatir
Mae Coedwig Yatir (Hebraeg: יתיר) yn goedwig yn Israel, ar ochr ddeheuol Mynydd Hebron, ar gyrion Anialwch y Negef. Mae'n ffinio â Llywodraethiaeth Hebron yn Awdurdod Palesteina. Mae'r goedwig yn gorchuddio ardal o 30,000 dunam (30 km2; 7,413 acer) a hi yw'r goedwig fwyaf a blannwyd yn bwrpasol yn Israel.[1]
Hanes golygu
Plannwyd y coed cyntaf ym 1964 gan y Gronfa Genedlaethol Iddewig (JNF) ar fenter Yosef Weitz. Enwir y goedwig ar ôl dinas llwyth Lefi hynafol a orweddai yma, Yatir, fel y’i crybwyllir yn yr Hen Destament, Llyfr Josua 21: 13-14. - Felly i ddisgynyddion Aaron yr offeiriad dyma nhw'n rhoi Hebron (oedd yn dref lloches i rywun oedd wedi lladd person arall), Libna, Iattir, Eshtemoa, Cholon, Debir, Ain, Iwtta, a Beth-shemesh, a'r tir pori o gwmpas pob un. Naw o drefi wedi'u cymryd o diriogaeth y ddau lwyth yma.[2]
Mae gan Goedwig Yatir a'r ardal o'i hamgylch amrywiaeth eang o safleoedd archeolegol, sy'n dyddio o gyfnod Israel (Tel Arad, Khirbet Yatir) i gyfnod yr Ail Deml (Khirbet Anim, Susya). Yn y goedwig ei hun mae yna nifer o windai a gosodiadau amaethyddol sy'n tystio i ffordd o fyw'r preswylwyr yn y gwahanol gyfnodau.
Mae'n cael ei blannu dros bedair miliwn o goed, conwydd yn bennaf fel Pinwydden Halab a cypreswydden, ond hefyd coed collddail fel terebinth, tamarisk, jujube, carob, olewydd, Ffigysbren, ewcalyptws ac acacia, yn ogystal â grawnwin ac amrywiol lwyni. Mae coedwig Yatir wedi newid y dirwedd cras i'r gogledd o'r Negev, er bod llawer o arbenigwyr yn besimistaidd. Mae wedi profi i fod yn offeryn ecolegol pwysig i atal anialwch yn y bryniau i'r gogledd-ddwyrain o Beersheba.
Mae'r goedwig yn gymharol uchel, rhwng 400 ac 850 metr uwch lefel y môr, mewn rhanbarth lled-cras gyda dyodiad arferol blynyddol o 300-350mm
Anifeiliaid ac Adar Yatir golygu
Mae gan goedwig amrywiaeth eang o anifeiliaid:[3]
- mamaliaid - jacal euraidd, llwynog, ceirw Tir Israel, Caracal, Cape Hare, hyena streipiog, mochyn daear, porcupine cribog Indiaidd, mongŵs, bele ffawydd, fwlbart marmor, blaidd llwyd a baedd gwyllt.
- adar - Tylluan gorniog, Tylluan glustiog, Tytonidae (teulu'r Dylluan Wen), Cudyll Coch, Ceiliog gwaun copog, sgrech y coed, Cylfinir Cerrig Ewrasiaidd, Eryr ymerodrol dwyreiniol, Eryr euraid, Nico, Llinos werdd, petrisen a Gwybedog gwenyn.
Ecoleg Coedwig Yatir golygu
Mae astudiaethau a gynhaliwyd yng nghoedwig Yatir o dan gyfarwyddyd yr Athro Dan Yakir o Sefydliad Gwyddoniaeth Weizmann, mewn cydweithrediad â'r Sefydliad Ymchwil Anialwch yn Sde Boker, wedi dangos bod y coed yn gweithredu fel trap ar gyfer carbon yn yr awyr.[4][5] Mae cysgod a ddarperir gan goed a blannwyd yn yr anialwch hefyd yn lleihau anweddiad y glawiad prin.[6]
Mae Sefydliad Astudiaethau Amgylcheddol Arava yn cynnal ymchwil yng nghoedwig Yatir sy'n canolbwyntio ar gnydau fel dyddiadau a grawnwin a dyfir yng nghyffiniau coedwig Yatir.[7] Mae'r ymchwil yn rhan o brosiect gyda'r nod o gyflwyno cnydau newydd i barthau cras a halwynog.[8]
Dyfodol y Goedwig golygu
Dadleir nad oes dyfodol i'r goedwig heb dyfrio a chadwraeth cyson gan bobl. Nodir mai prin iawn yw'r coed ifanc sy'n tyfu'n naturiol a bod hinsawdd cras yr anialwch yn gwneud yn anodd iawn i'r goedwig barhau. Nodir hefyd bod y goedwig ei hun yn cadw gwres i fewn yn hytrach na'i ryddhau fel y gwna'r anialwch naturiol cyfagos. Mae'r ffaith i'r fforest gael ei phlannu gyda'r bwriad o ddenu trigolion i ymsefydlu yn y Negef yn hytrach nag iddi fod yn fforest naturiol, yn atgynhyrchu barn nifer nad oed dyfodol i Yatir.[9]
Oriel golygu
-
Defaid yn pori -
Gwinllan yn y Goedwig, 2021 -
Press olew hynafol yn y goedwig -
Yatir, 2015 -
Cronfa ac adnoddau twristiaid -
Heneb yn y Goedwig -
Tref Ad-Dhahiriya yn Llywodraethiaeth Hebron yn Awdurdod Palesteina ar y gorwel o'r goedwig
Dolenni golygu
Cyfeiriadau golygu
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=v7zMwcD33go
- ↑ http://www.beibl.net/beibl-chwilio?pennod=21&book=BNET%3AJos&viewid=BNET%3AJos.21&newwindow=BOOKREADER&math=
- ↑ https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%A2%D7%A8_%D7%99%D7%AA%D7%99%D7%A8#%D7%94%D7%A6%D7%95%D7%9E%D7%97_%D7%95%D7%94%D7%97%D7%99_%D7%91%D7%99%D7%A2%D7%A8
- ↑ Benefits of planting trees in the desert, Haaretz
- ↑ KKL-JNF cooperating on afforestation at Yatir forest
- ↑ Benefits of planting trees in the desert, Haaretz
- ↑ 2000 year old seed grows in the arava Archifwyd 2012-02-20 yn y Peiriant Wayback.
- ↑ MERC Project M-20-0-18 project Archifwyd 2012-01-11 yn y Peiriant Wayback.
- ↑ "Israel's Yatir Forest in danger of disappearing". i24News. 1 Chwefror 2022.
[{Categori:Israel]]