Carbon

elfen gemegol gyda'r rhif atomig 6

Elfen gemegol yn y tabl cyfnodol yw carbon (o'r Lladin carbo "glo"): , gyda'r symbol C a'r rhif atomig 6. Fela aelod o Elfen Grŵp 14, mae'n anfetel gyda sawl alotrop yn bodoli o dan dymheredd a gwasgedd safonol, gan gynnwys: graffit (solid du anhydawdd), diemwnt (solid caled tryloyw) a ffwlerenau (solidau du hydawdd). Graffit yw'r ffurf sefydlog, gyda diemwnt yn ffurf cyfarwydd arall sy'n dangos sefydlogrwydd cinetig, ond mae'n newid i raffit o dan gwres uchel iawn.[1] Mae ganddo briodweddau amrywiol iawn: mae diamwnd yn dryloyw a graffid yn ddu fel glo. Diamwnd yw'r deunyd caletaf sy'n bodoli ar wyneb y ddaear ac ar y llaw arall, mae graffid yn feddal - fel 'plwm' pensil yn gadael ei ôl ar bapur; ystyr gwreiddiol "graffid" ydy "γράφω" neu "ysgrifen". Ar y naill law: prin fod diamwnd yn dargludo trydan, ond mae gan graffin a charbon nanotiwb,ar y llaw arall, y gallu i ddargludo gwres yn well nag unrhyw ddeunydd arall. Un elfen, ond y ddau begwn eithaf, mewn sawl ffordd.

Carbon
Element 1: Hydrogen (H), Anfetelau eraill
Element 2: Heliwm (He), Nwyon nobl
Element 3: Lithiwm (Li), Metelau alcalïaidd
Element 4: Beryliwm (Be), Metel daear alcalïaidd
Element 5: Boron (B), Meteloidau
Element 6: Carbon (C), Anfetelau eraill
Element 7: Nitrogen (N), Anfetelau eraill
Element 8: Ocsigen (O), Anfetelau eraill
Element 9: Fflworin (F), Halogenau
Element 10: Neon (Ne), Nwyon nobl
Element 11: Sodiwm (Na), Metelau alcalïaidd
Element 12: Magnesiwm (Mg), Metel daear alcalïaidd
Element 13: Alwminiwm (Al), Metelau eraill
Element 14: Silicon (Si), Meteloidau
Element 15: Ffosfforws (P), Anfetelau eraill
Element 16: Swlffwr (S), Anfetelau eraill
Element 17: Clorin (Cl), Halogenau
Element 18: Argon (Ar), Nwyon nobl
Element 19: Potasiwm (K), Metelau alcalïaidd
Element 20: Calsiwm (Ca), Metel daear alcalïaidd
Element 21: Scandiwm (Sc), Elfennau trosiannol
Element 22: Titaniwm (Ti), Elfennau trosiannol
Element 23: Fanadiwm (V), Elfennau trosiannol
Element 24: Cromiwm (Cr), Elfennau trosiannol
Element 25: Manganîs (Mn), Elfennau trosiannol
Element 26: Haearn (Fe), Elfennau trosiannol
Element 27: Cobalt (Co), Elfennau trosiannol
Element 28: Nicel (Ni), Elfennau trosiannol
Element 29: Copr (Cu), Elfennau trosiannol
Element 30: Sinc (Zn), Elfennau trosiannol
Element 31: Galiwm (Ga), Metelau eraill
Element 32: Germaniwm (Ge), Meteloidau
Element 33: Arsenig (As), Meteloidau
Element 34: Seleniwm (Se), Anfetelau eraill
Element 35: Bromin (Br), Halogenau
Element 36: Crypton (Kr), Nwyon nobl
Element 37: Rwbidiwm (Rb), Metelau alcalïaidd
Element 38: Strontiwm (Sr), Metel daear alcalïaidd
Element 39: Ytriwm (Y), Elfennau trosiannol
Element 40: Sirconiwm (Zr), Elfennau trosiannol
Element 41: Niobiwm (Nb), Elfennau trosiannol
Element 42: Molybdenwm (Mo), Elfennau trosiannol
Element 43: Technetiwm (Tc), Elfennau trosiannol
Element 44: Rwtheniwm (Ru), Elfennau trosiannol
Element 45: Rhodiwm (Rh), Elfennau trosiannol
Element 46: Paladiwm (Pd), Elfennau trosiannol
Element 47: Arian (Ag), Elfennau trosiannol
Element 48: Cadmiwm (Cd), Elfennau trosiannol
Element 49: Indiwm (In), Metelau eraill
Element 50: Tun (Sn), Metelau eraill
Element 51: Antimoni (Sb), Meteloidau
Element 52: Telwriwm (Te), Meteloidau
Element 53: Ïodin (I), Halogenau
Element 54: Senon (Xe), Nwyon nobl
Element 55: Cesiwm (Cs), Metelau alcalïaidd
Element 56: Bariwm (Ba), Metel daear alcalïaidd
Element 57: Lanthanwm (La), Lanthanidau
Element 58: Ceriwm (Ce), Lanthanidau
Element 59: Praseodymiwm (Pr), Lanthanidau
Element 60: Neodymiwm (Nd), Lanthanidau
Element 61: Promethiwm (Pm), Lanthanidau
Element 62: Samariwm (Sm), Lanthanidau
Element 63: Ewropiwm (Eu), Lanthanidau
Element 64: Gadoliniwm (Gd), Lanthanidau
Element 65: Terbiwm (Tb), Lanthanidau
Element 66: Dysprosiwm (Dy), Lanthanidau
Element 67: Holmiwm (Ho), Lanthanidau
Element 68: Erbiwm (Er), Lanthanidau
Element 69: Thwliwm (Tm), Lanthanidau
Element 70: Yterbiwm (Yb), Lanthanidau
Element 71: Lwtetiwm (Lu), Lanthanidau
Element 72: Haffniwm (Hf), Elfennau trosiannol
Element 73: Tantalwm (Ta), Elfennau trosiannol
Element 74: Twngsten (W), Elfennau trosiannol
Element 75: Rheniwm (Re), Elfennau trosiannol
Element 76: Osmiwm (Os), Elfennau trosiannol
Element 77: Iridiwm (Ir), Elfennau trosiannol
Element 78: Platinwm (Pt), Elfennau trosiannol
Element 79: Aur (Au), Elfennau trosiannol
Element 80: Mercwri (Hg), Elfennau trosiannol
Element 81: Thaliwm (Tl), Metelau eraill
Element 82: Plwm (Pb), Metelau eraill
Element 83: Bismwth (Bi), Metelau eraill
Element 84: Poloniwm (Po), Meteloidau
Element 85: Astatin (At), Halogenau
Element 86: Radon (Rn), Nwyon nobl
Element 87: Ffranciwm (Fr), Metelau alcalïaidd
Element 88: Radiwm (Ra), Metel daear alcalïaidd
Element 89: Actiniwm (Ac), Actinidau
Element 90: Thoriwm (Th), Actinidau
Element 91: Protactiniwm (Pa), Actinidau
Element 92: Wraniwm (U), Actinidau
Element 93: Neptwniwm (Np), Actinidau
Element 94: Plwtoniwm (Pu), Actinidau
Element 95: Americiwm (Am), Actinidau
Element 96: Curiwm (Cm), Actinidau
Element 97: Berkeliwm (Bk), Actinidau
Element 98: Califforniwm (Cf), Actinidau
Element 99: Einsteiniwm (Es), Actinidau
Element 100: Ffermiwm (Fm), Actinidau
Element 101: Mendelefiwm (Md), Actinidau
Element 102: Nobeliwm (No), Actinidau
Element 103: Lawrenciwm (Lr), Actinidau
Element 104: Rutherfordiwm (Rf), Elfennau trosiannol
Element 105: Dubniwm (Db), Elfennau trosiannol
Element 106: Seaborgiwm (Sg), Elfennau trosiannol
Element 107: Bohriwm (Bh), Elfennau trosiannol
Element 108: Hassiwm (Hs), Elfennau trosiannol
Element 109: Meitneriwm (Mt)
Element 110: Darmstadtiwm (Ds)
Element 111: Roentgeniwm (Rg)
Element 112: Coperniciwm (Cn), Elfennau trosiannol
Element 113: Nihoniwm (Nh)
Element 114: Fflerofiwm (Fl)
Element 115: Moscofiwm (Mc)
Element 116: Lifermoriwm (Lv)
Element 117: Tenesin (Ts)
Element 118: Oganeson (Og)
Carbon
Carbon mewn cynhwysydd
Symbol C
Rhif 6
Dwysedd 2267 kg m-3

Ceir tri isotop naturiol, gyda 12C a 13C yn sefydlog a 14C yn ymbelydrol efo hanner oes o tua 5,730 years.[2] Mae'n un o'r cyfansoddion prin hynny y gwyddom amdano ers cyn cof.[3]

Mae'r ffwlerenau yn alotropau anarferol sydd newydd cael eu darganfod dros yr ugain mlynedd diwethaf, a'r un mwyaf cyfarwydd yr C60 sy'n bodoli fel sffêr o atomau o garbon yn debyg i'r patrwm ar wyneb pêl pêl-droed.

Mae pob alotrop o garbon yn solid o dan amgylchiadau arferol, gyda graffid y mwyaf sefydlog. Mae'n wrthiannol i gemegau, ac angen tymeredd uchel iawn i adweithio gydag ocsigen. Cyflwr ocsidiad mwyaf cyffredin carbon mewn cyfansoddion anorganig ydy +4, er y ceir +2 mewn carbon monocsid

Delwedd:Element 6.webm
Carbon atom

Ffynhonnell mwyaf carbonau anorganig ydy calchfaen, dolomidau a charbon deuocsid, ond ceir cyflenwad mawr ohono mewn defnyddiau organig: glo, mawn, olew ayb. Mae carbon yn ffurfio llawer iawn o gyfansoddion - mwy na'r un elfen arall - gyda dros deg miliwn wedi'u disgrifio'n wyddonol, hyd yma (2014),[4] rhan fechan iawn o'r cyfansoddion posib, theoretig.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. "World of Carbon – Interactive Nano-visulisation in Science & Engineering Education (IN-VSEE)". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-10-05. Cyrchwyd 2008-10-09.
  2. "Carbon – Naturally occurring isotopes". WebElements Periodic Table. Cyrchwyd 2008-10-09.
  3. "History of Carbon". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-11-01. Cyrchwyd 2013-01-10.
  4. Chemistry Operations (December 15, 2003). "Carbon". Los Alamos National Laboratory. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-09-13. Cyrchwyd 2008-10-09.
Chwiliwch am carbon
yn Wiciadur.