Eisteddfod Caerfyrddin 1451

Eisteddfod enwog a gynhaliwyd yn nhref Caerfyrddin tua'r flwyddyn 1450 neu 1451 oedd Eisteddfod Caerfyrddin. Mae'n adnabyddus fel yr achlysur pan ad-drefnwyd mesurau Cerdd Dafod gan Dafydd ab Edmwnd.

Eisteddfod Caerfyrddin 1451
Enghraifft o'r canlynoleisteddfod Edit this on Wikidata
Dyddiad1451 Edit this on Wikidata
LleoliadCastell Caerfyrddin Edit this on Wikidata
Gwladwriaethy Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata

Er ei bod yn eithaf tebygol fod eisteddfodau eraill wedi eu cynnal yn yr Oesoedd Canol, dyma'r ail yn unig y gwyddys amdani cyn eisteddfodau Caerwys yn yr 16g (y gyntaf oedd Eisteddfod Aberteifi, 1176). Cynhaliwyd yr eisteddfod yng Nghastell Caerfyrddin dan nawdd Gruffudd ap Nicolas, arglwydd Dinefwr, un o ddisgynyddion tywysogion Deheubarth. Nid oes sicrwydd am y dyddiad, ac mae'n bosibl iddi gael ei chynnal rhai blynyddoedd yn ddiweddarach na'r dyddiad traddodiadol ar ôl i'r castell gael ei adnewyddu yn 1452-55. Daeth beirdd a cherddorion yno o bob rhan o Gymru. Y beirniad oedd Gruffudd ap Nicolas ei hun. Enillodd y bardd Dafydd ab Edmwnd gadair arian.

Tynnodd Dafydd ab Edmwnd ddau fesur allan o ganon yr hen fesurau caeth a rhoi ddau fesur eithriadol astrus o'i ben a'i bastwn ei hun i mewn. Ni wyddys os cawsant eu defnyddio yn yr eisteddfod honno, ond yn Eisteddfod Caerwys yn 1523 gosodwyd y rheol fod rhaid i fardd fedru canu ar y pedwar mesur ar hugain. Er mor anymarferol oedd rhai o'r mesurau, bwriad y gyfundrefn newydd oedd ceisio cadw bwlch rhwng y beirdd llys a'r beirdd llai a elwir yn Glêr (beirdd crwydrol tebyg i finstreliaid).

Llyfryddiaeth

golygu
  • Hywel Teifi Edwards, Yr Eisteddfod (1971)