Caerwys
Tref fechan a chymuned yn Sir y Fflint, Cymru, yw Caerwys.[1][2] Saif 8 km (5 milltir) i'r de-orllewin o Dreffynnon. Yng Nghyfrifiad 2001 roedd y boblogaeth yn 1,315.
 | |
| Math | tref, cymuned  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Sir y Fflint |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.246°N 3.307°W |
| Cod SYG | W04000183 |
| Cod OS | SJ128729 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Hannah Blythyn (Llafur) |
| AS/au | Rob Roberts (Ceidwadwyr) |
 | |
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Hannah Blythyn (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw Rob Roberts (Ceidwadwyr).[3][4]
HanesGolygu
Credai rhai archaeolegwyr a hynafiaethwyr fod y dref yn sefyll ar safle hen gaer Rufeinig Varis, ond erbyn heddiw credir mai ger Llanelwy oedd y safle. Mae enw'r dref yn golygu "caer y gwysiau", ac efallai'n deillio o'r ffaith fod llys yn cael ei chynnal yno hyd y 16g.
Cynhaliwyd dwy eisteddfod bwysig yng Nghaerwys yn 1523 a 1567 i bennu rheolau Cerdd Dafod a Cherdd Dant ac i roi trefn ar feirdd a chantorion. Roedd nifer o feirdd gorau'r cyfnod, fel Tudur Aled, Simwnt Fychan a Gruffudd Hiraethog, yn bresennol. (Am fanylion pellach gweler: Eisteddfod Caerwys 1523 ac Eisteddfod Caerwys 1567).
Mae cysylltiad agos rhwng Caerwys â Philadelphia. Hwyliodd meddyg lleol, Thomas Wynne, mewn llong o'r enw Welcome yn 1682 gyda William Penn. Roedd Wynne yn un o sefydlwyr Philadelphia a daeth yn gadeirydd (neu 'Siaradwr') cyntaf y cynulliad cenedlaethol yno yn ogystal â bod yn farnwr rhanbarthol. Seiliwyd cynllun stryd gwreiddiol Philadelphia ar Gaerwys.[5] Mae enwau Cymraeg i'w gweld ym mhobman yno, ac mae llawer o'r adeiladau yn gopiau o adeiladau a geir yng Nghaerwys.[6]
Yr eglwysGolygu
Er nad yw'r eglwys bresennol yn hen iawn nid yw heb ddiddordeb. Fe'i cysegrir i Fihangel Sant. Mae'r bedyddfaen yn dyddio o 1661 a cheir sgriniau pren hynafol yng nghapel y gogledd. Un o'r creiriau mwyaf diddorol yw clawr arch garreg ac arno ffigwr cerfiedig gwraig, sydd efallai i'w dyddio i'r 13g. Yn ôl traddodiad lleol, claddwyd Elizabeth Ferrers, sef gwraig i Dafydd ap Gruffudd, yn yr eglwys.
EnwogionGolygu
- Ganed y llenor a diwinydd Methodistaidd Thomas Jones o Ddinbych ym Mhenucha, ger Caerwys, ym 1756.
- Angharad Llwyd (1780–1866), hanesydd
- Myfanwy Talog (1944–1995), actores
Cyfrifiad 2011Golygu
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[7][8][9]
Gweler hefydGolygu
CyfeiriadauGolygu
- ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 14 Hydref 2021.
- ↑ British Place Names; adalwyd 13 Ionawr 2022
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-07-08. Cyrchwyd 2009-03-22.
- ↑ [1] Papur lleol - Vale Advertiser
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
Trefi
Bagillt ·
Bwcle ·
Caerwys ·
Cei Connah ·
Y Fflint ·
Queensferry ·
Saltney ·
Shotton ·
Treffynnon ·
Yr Wyddgrug
Pentrefi
Abermor-ddu ·
Afon-wen ·
Babell ·
Bretton ·
Brychdyn ·
Brynffordd ·
Caergwrle ·
Carmel ·
Cefn-y-bedd ·
Cilcain ·
Coed-llai ·
Coed-talon ·
Cymau ·
Chwitffordd ·
Ewlo ·
Ffrith ·
Ffynnongroyw ·
Gorsedd ·
Gronant ·
Gwaenysgor ·
Gwernymynydd ·
Gwernaffield ·
Gwesbyr ·
Helygain ·
Higher Kinnerton ·
Yr Hôb ·
Licswm ·
Llanasa ·
Llaneurgain ·
Llanfynydd ·
Llannerch-y-môr ·
Maes-glas ·
Mancot ·
Mostyn ·
Mynydd Isa ·
Mynydd-y-Fflint ·
Nannerch ·
Nercwys ·
Neuadd Llaneurgain ·
Oakenholt ·
Pantasaph ·
Pant-y-mwyn ·
Penarlâg ·
Pentre Helygain ·
Pen-y-ffordd ·
Pontblyddyn ·
Pontybotgyn ·
Rhes-y-cae ·
Rhosesmor ·
Rhyd Talog ·
Rhyd-y-mwyn ·
Sandycroft ·
Sealand ·
Sychdyn ·
Talacre ·
Trelawnyd ·
Trelogan ·
Treuddyn ·
Ysgeifiog