Geraint Jarman
Cerddor, bardd a chynhyrchydd teledu o Gymru oedd Geraint Jarman (17 Awst 1950 – 2 Mawrth 2025).[1][2] Fe'i ystyrir yn un o'r artistiaid cerddorol "mwyaf dylanwadol erioed" yng Nghymru gan ryddhau cerddoriaeth dros bum degawd. Roedd ei ddylanwadau cerddorol yn cynnwys reggae, ska a roc. Cyhoeddodd sawl albym fel artist unigol a gyda'i fand Geraint Jarman a'r Cynganeddwyr.
| Geraint Jarman | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 17 Awst 1950  Dinbych |
| Bu farw | 2 Mawrth 2025 Caerdydd |
| Label recordio | Cwmni Recordiau Sain, Ankst |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | cyfansoddwr, cerddor, bardd, cynhyrchydd teledu |
| Arddull | cerddoriaeth roc, Canu gwerin, reggae |
| Priod | Heather Jones, Nia Caron |
| Plant | Hanna Jarman, Mared Jarman |
.jpg)
Bywyd cynnar
golyguGanwyd Jarman yn Ninbych a treuliodd ei ddyddiau cynnar yn Rhuthun. Fe'i magwyd yng Nghaerdydd ar ôl i'w deulu symud yno pan oedd yn bedwar oed. Cafodd perfformiad Bob Dylan yng Nghaerdydd yn 1966 ddylanwad parhaol arno.[3]
Gyrfa
golyguBarddoni ac actio
golyguYn nyddiau cynnar ei yrfa roedd ei fryd ar fod yn fardd a chyhoeddodd ddwy gyfrol, Eira Cariad (1970) a Cerddi Alfred Street (1976). Yn fwy diweddar cyhoeddoedd cyfrol newydd o gerddi - Cerbyd Cydwybod (2012, Gwasg Gomer).Yn yr 1970au bu hefyd yn gweithio fel actor gyda Chwmni Theatr Cymru a Theatr yr Ymylon. Ymddangosodd hefyd ar deledu yn y comedi sefyllfa Glas y Dorlan (1977-1979).[4] Ef oedd llais SuperTed yn y gyfres wreiddiol a ymddangosodd am y tro cyntaf yn 1982.
Cerddoriaeth
golyguYng Nghaerdydd, cafodd brofiad o ddiwylliannau amrywiol trigolion y Riverside, gan wrando ar eu cerddoriaeth a'u hofferynau.
Esblygodd ei ddiddordeb mewn cerddoriaeth, a gyda Meic Stevens a Heather Jones ffurfiodd Bara Menyn yn nechrau'r 70au, oedd yn hwb allweddol i'r sîn roc Gymraeg cynnar gyda chaneuon enwog megis "Mynd i'r Bala ar y Cwch Banana".
Roedd hi'n 1976 pan ddaeth albwm gyntaf Geraint allan, ac ystyriwyd Gobaith Mawr y Ganrif fel cynnyrch artist oedd am wneud argraff sylweddol ar roc Cymraeg. Eto, anodd fyddai credu yr adeg hynny y byddai'n parhau i gyfansoddi a rhyddhau heb argoel ei fod am stopio ymhell i'r mileniwm newydd. Roedd y drac deitl yn diwn rocaidd hwyliog gwych, "I've Arrived" a "Merched Caerdydd" yn sbort aruthrol bendigedig, gyda "Lawr yn y Ddinas" yn rhoi arlliw galluog i'w ddylanwadau reggae cryf.
Yn 1977 rhyddhaodd Tacsi i'r Tywyllwch, a wnaeth argraff yr un mor drawiadol, yn cynnwys traciau megis yr iasol "Ambiwlans", y ffynci "Dyn Oedd yn Hoffi Pornograffi" a'r clasur "Bourgeois Roc". Erbyn hyn roedd gigiau Jarman yn chwedlonol, a nosweithiau gwallgof yn rhannu llwyfan gyda'r Trwynau Coch, Edward H. Dafis ac eraill yn arferol.
Amhosibl fyddai anwybyddu cyfraniad Tich Gwilym, prif gitarydd y Cynganeddwyr, i'r llwyddiant a'r llewyrch, a byddai crescendo'r noson yn dueddol o orffen gyda'i fersiwn unigol o Hen Wlad Fy Nhadau.
Yn 1978 gwelwyd dyfodiad yr albwm Hen Wlad Fy Nhadau, oedd os rywbeth yn curo ei ymgeision blaenorol gwych - cewri o ganeuon megis "Ethiopia Newydd", "Instant Pundits", "Sgip ar Dân", "Merch Tŷ Cyngor" a "Methu Dal y Pwysa" yn cyfrannu at un o albwms y ganrif heb os.
Mewn llai na blwyddyn roedd albwm arall allan, Gwesty Cymru, a roedd y safon yr un mor eithriadol, gyda chaneuon aruthrol megis "SOS yn Galw Gari Tryfan", "Neb yn Deilwng", "Byth yn Mynd i Redeg Bant" a "Gwesty Cymru" yn mynnu'r glust.
Yn parhau â'r raddfa ffrwythlon daeth Fflamau'r Ddraig allan yn '80, uchafbwyntiau yn cynnwys yr enwog "Rhywbeth Bach", y "Cŵn Hela" iasol a'r dwys bendigedig "Cae'r Saeson", a ni fedrir crybwyll hwnnw heb sôn am y gig Twrw Tanllyd cyntaf a gynhaliwyd yng "Nghae'r Saeson" yn '79 gyda Jarman yn codi'r to.
Yn selio ei statws fel prif artist Cymru gwelwyd traciau arbennig megis y gorffwyll "Crogi Llygoden", yr anthem hapus "Diwrnod i'r Brenin" a'r "Patagonia" epigol oddi ar Diwrnod i'r Brenin" yn 81.
Yn 1983 rhyddhaodd Macsen oedd yn drac sain i ffilm Gareth Wynn Jones o'r un enw, oedd yn cynnwys Siglo ar y Siglen a Cwd, a daeth Enka yn '84, oedd yn brosiect ffilm arall ac yn ddechrau ar ddiddordeb Geraint yn y maes fideo, gyda thraciau gwych megis "Nos Da Saunders" a "Cenhadon Casineb".
O hynny aeth ymlaen i weithio ar y gyfres arloesol a hanfodol Fideo 9 i Criw Byw am bum mlynedd, gan roi stop ar ei gatalog tan 1992 pan recordiwyd Rhiniog ar label Ankst. Gyda sŵn gwahanol a hynod gyfeillgar roedd yn arallgyfeiriad sylweddol a welodd ganlyniadau ffantastig megis Kenny Dalglish, Hei Mr DJ, Llwyth Dyn Diog a mwy. Amhosib fyddai pasio heb roi sylw arbennig i'r emosiynol Strydoedd Cul Pontcanna a'r gwefreiddiol Tracsuit Gwyrdd oedd yn cyfrannu at albwm godidog.
Roedd y safon yr un mor lewyrchus yn Y Ceubal Y Crossbar a'r Quango, oedd yn taro tant gyda thraciau gwych megis "Rhedeg Lawr y Tynal Tywyll", "Animeiddio Goleudy Mewn Rhyfel", "Anifail Brigitte Bardot", gyda Cerys Mathews yn cyfrannu llais cefndir, a'r melys "Enillais Hen Gariad".
Gyda dau albwm mor drawiadol ganddo ar ei newydd wedd doedd ganddo ddim mwy i'w brofi, ond gwelwyd yr albwm annisgwyl Eilydd Na Ddefnyddiwyd yn 1998, oedd yn hannu mwy at reggae tywyll, a mewn gwirionedd nid oedd cweit yn cyrraedd uchelfannau Rhiniog a Ceubal, er fod rhaid nodi Asyn Eira ac yn enwedig Ti'n Gwybod Be Ddudodd Marley fel traciau penigamp.
Yn 2002 rhyddhodd EP Môrladron, CD 5 trac, hawdd i wrando arni, oedd yn cynnwys y gân "Môrladron" - prosiect ar y cyd gyda meistri'r ail-gymysgu Llwybr Llaethog. Yn yr flwyddyn, fe recordiodd Geraint Jarman a'r Cynganeddwyr sesiwn arbennig i raglen C2 Radio Cymru welodd Jarman yn arbrofi gyda synnau latino De America ac yn mynd nôl i'w wreiddiau reggae.
Dros y blynyddoedd diweddar, rhyddhawyd casgliad o ganeuon byw Jarman, Yn Fyw 1977–1981 – Jarman ar ei orau – a'r set gynhwysfawr Atgof Fel Angor, sy'n cynnwys 15 CD! Mae hefyd wedi troi ei law at gyflwyno ei rhaglenni ei hun ar C2 Radio Cymru.
Bu 2011 yn flwyddyn brysur i Geraint Jarman. Rhyddhaodd albwm newydd, Brecwast Astronot ar label Ankstmusik, dychwelodd i Radio Cymru gyda'i gyfres gerddoriaeth, 'Jarman' a chyhoeddodd ei gyfrol hunangofiannol, Twrw Jarman (Gomer).
Derbyniodd Geraint Jarman wobr Cyfraniad Oes yng ngwobrau'r Selar 2017 yn Aberystwyth, a chwarae gig acwstig yn Neuadd Pantycelyn ar y noson cynt ar Chwefror 17. Mewn cyfweliad â Lisa Gwilym ar BBC Radio Cymru dywedodd ei fod yn gweithio ar albym reggae.
Cynhyrchydd teledu
golyguYn yr 1980au ac 1990au bu'n cynhyrchu a chyfarwyddo nifer o raglenni cerddoriaeth S4C gan gychwyn gyda'r sioe arloesol Fideo 9. Daeth y gyfres a sylw hanfodol i gerddoriaeth Cymraeg drwy roi cyfle i fandiau recordio trac sain a fideo proffesiynol.[5][6]
Bywyd personol
golyguBu Jarman yn briod am gyfnod gyda Heather Jones ac mae ganddynt un ferch, Lisa Grug.[7] Yn yr 1980au priododd yr actores Nia Caron ac mae ganddynt ddwy ferch, Hanna a Mared.[8] Cyhoeddwyd ei hunangofiant Twrw Jarman yn 2011.
Bu farw yn sydyn gyda'i deulu o'i amgylch, yn 74 mlwydd oed, ar 2 Mawrth 2025.[2][9] Cynhaliwyd ei angladd am 3:30 y prynhawn yn Amlosgfa Thornhill (Capel y Wenallt) Caerdydd ar ddydd Iau, 27 Mawrth. Cafodd y gwasanaeth ei arwain gan Dafydd Rhys, Prif Weithredwr Cyngor y Celfyddydau (gynt o S4C).[10] Yn dilyn hynny cafwyd dathliad o'i fywyd â cherddoriaeth yn y Tramshed, Caerdydd am 5:30.[2]
Disgyddiaeth
golyguAlbymau
golygu- Gobaith Mawr Y Ganrif (1976) Sain
- Tacsi i'r Tywyllwch (1977) Sain
- Hen Wlad fy Nhadau (1978) Sain
- Gwesty Cymru (1979) Sain
- Fflamau'r Ddraig (1980) Sain
- Diwrnod i'r Brenin (1981) Sain
- Macsen (1983) Sain
- Enka (1984) Sain
- Cerddorfa Wag (1987) S4C
- Rhiniog (1992) Ankstmusik
- Y Ceubal Y Crossbar A’r Cwango (1994) Ankstmusik
- Eilydd na Ddefnyddiwyd / Sub Not Used (1998) Sain
- Môrladron (2002) Sain
- Yn Fyw 1977–1981 Live (2002) Ankstmusik
- Brecwast Astronot (2011) Ankstmusik
- Dwyn yr Hogyn Nol (2014) Ankstmusik
- Tawel yw'r Tymor (2016) Ankstmusik
- Cariad Cwantwm (2018) Ankstmusik
- Cwantwm Dub (2020) Ankstmusik
Casgliadau
golygu- Goreuon Geraint Jarman A'r Cynganeddwyr - Cyfrol 1 (1991) Sain
- Neb Yn Deilwng 1977-1997 - Goreuon Cyfrol 2 (1998) Sain
- Geraint Jarman and Geraint Jarman A'r Cynganeddwyr – Atgof Fel Angor (2008) Sain
Llyfryddiaeth
golygu- Eira Cariad - barddoniaeth (1970, Llyfrau'r Dryw, ISBN 9780853390466)
- Cerddi Alfred Street - barddoniaeth (1976, Gomer, ISBN 9780850883701)
- Twrw Jarman - hunangofiant (2011, Gomer@Lolfa, ISBN 9781843239383)
- Cerbyd Cydwybod - barddoniaeth (2012, Gomer@Lolfa, ISBN 9781848514775)
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Cyfarchiad pen-blwydd o BBC Cymru. BBC Cymru Fyw (17 Awst 2015).
- ↑ 2.0 2.1 2.2 "Click here to view the tribute page for Geraint JARMAN". funeral-notices.co.uk (yn Saesneg). Cyrchwyd 2025-03-22.
- ↑ Bywgraffiad ar wefan Cwmni Recordiau Sain
- ↑ "Geraint Jarman yn 70". BBC Cymru Fyw. 2020-08-17. Cyrchwyd 2025-03-03.
- ↑ Hill, Sarah (2007) 'Blerwytirhwng?' the Place of Welsh Pop Music, Ashgate, ISBN 978-0754658986, t. 67, 76, 124, 126
- ↑ Owens, David (2000) Cerys, Catatonia And The Rise Of Welsh Pop, Ebury Press, ISBN 978-0091874124
- ↑ Pwy Dorrodd Galon Heather Jones, Golwg, 1 Tachwedd 2007
- ↑ Mainwaring, Rachel. Living with Stargardst disease: How a Welsh woman is determined to live life to the full despite her deteriorating eyesight , Wales Online, 15 Rhagfyr 2013. Cyrchwyd ar 15 Chwefror 2014.
- ↑ "Y canwr Geraint Jarman wedi marw yn 74 oed". BBC Cymru Fyw. 2025-03-03. Cyrchwyd 2025-03-03.
- ↑ "Cynnal angladd Geraint Jarman yng Nghaerdydd". BBC Cymru Fyw. 2025-03-27. Cyrchwyd 2025-03-27.
Dolenni allanol
golygu- Geraint Jarman ar IMDb
- Disgyddiaeth Geraint Jarman ar Discogs
- Disgyddiaeth Geraint Jarman A'r Cynganeddwyr ar Discogs
- Bywgraffiad ar BBC
- Proffil Geraint Jarman gan BBC Cymru
- Tudalen Jarman ar wefan label Sain Archifwyd 2016-06-01 yn y Peiriant Wayback
- Tudalen artist ar wefan Gŵyl Swn Archifwyd 2015-11-26 yn y Peiriant Wayback