Ogof-Fynachlog Kyiv

Mynachlog hanesyddol yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol a leolir yn Kyiv, prifddinas Wcráin, yw Ogof-Fynachlog Kyiv neu Kyiv-Pechersk Lavra (Wcreineg: Києво-Печерська лавра). Hwn yw un o'r mynachlogydd mwyaf a hynaf yn Wcráin.

Ogof-Fynachlog Kyiv

Trem ar Ogof-Fynachlog Kyiv.
Math	Eastern Orthodox monastery
Sefydlwyd	1051
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Kyiv: Cadeirlan Sviatoi Sofii ac adeiladau mynachlogol cysylltiedig, Lavra Kyiv-Pechersk
Sir	Kyiv
Gwlad	Wcráin
Arwynebedd	29 ha
Cyfesurynnau	50.4322°N 30.5622°E
Arddull pensaernïol	Ukrainian Baroque
Statws treftadaeth	rhan o Safle Treftadaeth y Byd
Sefydlwydwyd gan	Saint Anthony of Kyiv
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Sefydlwyd yr ogof-fynachlog ei hun ym 1051, ac yn yr Oesoedd Canol datblygodd yn un o brif ganolfannau'r Eglwys Uniongred yn Nwyrain Ewrop. Mae safle bresennol y mynachlog, ar 22 hectar o dir, yn cynnwys mwy na 80 o adeiladau, gan gynnwys sawl amgueddfa, er enghraifft Amgueddfa Trysorau Hanesyddol Wcráin. Heddiw, rhennir awdurdod dros y safle gan y wladwriaeth, ar ffurf Gwarchodfa Hanesyddol a Diwylliannol Genedlaethol Kyiv-Pechersk, ac Eglwys Uniongred Wcráin (dan Batriarchaeth Moscfa). Lleolir yma breswylfa swyddogol Archesgob Kyiv ac Wcráin Oll.

Cofrestrir Ogof-Fynachlog Kyiv, ar y cyd ag Eglwys Gadeiriol y Santes Soffia, yn Safle Treftadaeth y Byd gan UNESCO.

Hanes

Sefydlwyd y mynachlog ym 1051 yn Berestove, a safai ar y pryd ar gyrion Kyiv—prifddinas Rws Kyiv—ar lan dde Afon Dnieper, gan Sant Antwn o Kyiv, a elwir hefyd Antwn yr Ogofâu. Yr hegumenos (abad Uniongred) cyntaf a enwir mewn dogfennau hanesyddol yw'r mynach Varlaam ym 1061, a dilynwyd ef gan Sant Theodosius o Kyiv (Theodosius yr Ogofâu). Yn y 12g, dynodwyd Ogof-Fynachlog Kyiv yn lavra, sef un o brif fynachlogydd yr Eglwys Ddwyreiniol. Cafodd y mynachlog ei ddinistrio ar sawl achlysur: gan y Cumaniaid ym 1096, gan fyddin Andrey Bogolyubsky, Uchel Dywysog Vladimir-Suzdal, ym 1169, gan Rurik Rostislavich a thywysogion Chernigov ym 1203, gan y Llu Euraid ym 1240, a chan Tatariaid y Crimea ym 1482. Er gwaethaf, ail-godwyd y mynachlog pob tro, a ni phallodd ei bwysigrwydd ym mywyd crefyddol Wcráin.

Wedi Undeb Brest-Litovsk (1596)—cytundeb a unodd nifer o esgobaethau Uniongred yr Wcreiniaid yn y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd â'r Eglwys Gatholig—cychwynnodd dadl hir rhwng y Catholigion a'r Uniongredwyr dros berchenogaeth Ogof-Fynachlog Kyiv. Fodd bynnag, byddai'r Eglwys Uniongred yn cadw ei rheolaeth dros y mynachlog, a fyddai'n ganolfan i adfywiad crefyddol a diwylliannol yn yr 17g. Ym 1631 agorwyd ysgol yn y mynachlog gan yr archimandriad (uwch-abad) Petro Mohyla. Byddai'r honno yn uno ag Ysgol Brawdoliaeth Kyiv ym 1632 i ffurfio'r coleg cyntaf yn Wcráin; fe'i dyrchafwyd yn academi ym 1694, ac ail-sefydlwyd ar ffurf prifysgol ym 1991. Codwyd nifer o eglwysi o amgylch y mynachlog yn yr 17g a'r 18g gyda chefnogaeth yr hetmaniaid Wcreinaidd a chadfridogion Cosaciaid Zaporizhzhia, a dyluniwyd nifer ohonynt gan Stepan Kovnir (1695–1786) a wasanaethodd yn bensaer i'r mynachlog am 60 mlynedd.

Yn sgil Cytundeb Pereiaslav (1654), daeth Glan Chwith Wcráin (yr Hetmanaeth) dan benarglwyddiaeth Tsaraeth Rwsia, a dechreuodd Patriarch Moscfa ymyrryd â hawliau'r mynachlog. Erbyn 1688, yr oedd y mynachlog yn hollol ddarostyngedig i Foscfa. Cyfyngwyd ar incwm y mynachlog yn sgil gwaharddiadau'r Tsaraeth ar ei wasg argraffu ym 1720, a diffygiodd ei hannibyniaeth ymhellach yn oes Ymerodraeth Rwsia. Ym 1786 cafodd ystadau'r mynachlog eu seciwlareiddio yn swyddogol gan Raglawiaeth Kyiv, a daeth felly yn ddibynnol ar y wladwriaeth. Diddymwyd yr hen arfer o ethol cyngor y mynachlog, ac aeth yr awdurdodau ati i Rwsieiddio'r drefn eglwysig yn Wcráin.

Wedi cwymp yr ymerodraeth a sefydlu'r Undeb Sofietaidd, cafodd y mynachlog ei erlid unwaith eto gan y llywodraeth gomiwnyddol newydd. Ym 1921–22, cafodd y mwyafrif o drysorau a chelfyddydweithiau'r mynachlog eu hatafaelu. Ar 29 Medi 1926, datganwyd statws yr Ogof-Fynachlog a'i adeiladau cyfagos fel gwarchodfa hanesyddol a diwylliannol wladol, a chafodd holl drysorau'r mynachlog eu gwladoli. Dinistriwyd nifer o adeiladau'r safle yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Wedi diwedd y rhyfel, ail-adeiladwyd ac adferwyd y mwyafrif ohonynt. Yn niwedd y 1980au, dychwelwyd rhan o diriogaeth ac eiddo'r mynachlog i Eglwys Uniongred Wcráin. Yn Awst 2007, cafodd y safle ei dewis gan gystadleuaeth gyhoeddus yn un o Saith Rhyfeddod Wcráin.

Pensaernïaeth

Eglwys Gadeiriol y Forwyn Fair

Eglwys Gadeiriol y Forwyn Fair

Eglwys Gadeiriol Marwolaeth a Dyrchafael y Forwyn Fair yw'r adeilad hynaf ac eithrio'r Ogof-Fynachlog ei hun, ac yr hon yw prif eglwys y safle. Adeiladwyd yr Eglwys Gadeiriol ym 1073–78 dan arweiniad Sant Theodosius, yn ystod cyfnod Stefan Pecherskyi yn hegumenos y mynachlog, a chyda chymorth ariannol oddi ar Sviatoslav II Iaroslavich, Uchel Dywysog Kyiv. Codwyd un llawr ar gynllun croesffurf, gyda chromen a gynhaliwyd gan chwe cholofn, y rheiny hefyd gyda thrawstoriad o siâp croes. Yr oedd ganddi tri chorff mewnol a arweiniai at gromfannau amlwynebog ar y tu allan. Byddai cymhareb hyd a lled yr adeilad (3:2) yn ddyluniad normadol ar gyfer eglwysi Wcreinaidd yn yr Oesoedd Canol. Rhennid y talwynebau gan bilastrau gwastad wedi eu cysylltu gyda garlantau hanner-cylchog. Ar furiau allanol yr adeilad, ffrisiau troellog oedd yn addurno'r bricwaith. Yn yr adran ganolog, cyflawnwyd brithweithiau, gan gynnwys esiampl o Oranta (y Forwyn Fair yn estyn ei breichiau), a phaentiwyd ffresgoau ar y muriau yn y rhannau mewnol eraill. Gwyddom am y mosaigau a phaentiadau hyn oherwydd Patericon Ogof Kyiv a ffynonellau canoloesol eraill. O ganlyniad i'w hanes hir o ddifrod ac ail-adeiladu, nid yw'r un celfyddydwaith o oes foreuol yr Eglwys Gadeiriol yn goroesi.

Yn niwedd yr 11g ychwanegwyd sawl rhan i'r Eglwys Gadeiriol, gan gynnwys Bedyddfa Sant Ioan ar yr ochr ogleddol. Yn yr 17g, dan nawdd y Cosaciaid, ychwanegwyd rhagor o gromennau ac addurnwaith yn yr arddull Baróc. Fe'i dinistriwyd gyda deinameit gan y Fyddin Goch ar 3 Tachwedd 1941 wrth iddi encilio o Kyiv yn ystod Cyrch Barbarossa yn yr Ail Ryfel Byd. Cychwynnodd y gwaith o adfer yr Eglwys Gadeiriol gan lywodraeth Kyiv ym 1998, a chafodd ei chyflawni a'i hailgysegru yn ystod dathliadau Diwrnod Annibyniaeth Wcráin yn Awst 2000.

Eglwys y Drindod

Adeiladwyd Eglwys y Drindod uwchben y Brif Fynedfa ym 1108.

Y Clochdy Mawr

Adeiladwyd Clochy Mawr y mynachlog yn y dull Baróc gan y pensaer Almaenig Gottfried Johann Schädel ym 1731–44. Mae ganddo uchder o 96.5 m.

Celf a llenyddiaeth

Eiconau

Bu Ogof-Fynachlog Kyiv yn brif ganolfan i baentwyr eiconau Wcreinaidd ers ei ddechrau. Sefydlwyd stiwdio gelf yno yn niwedd yr 11g, yn fuan wedi adeiladu'r mynachlog.

Y wasg

Sefydlwyd gwasg argraffu yn Ogof-Fynachlog Kyiv tua 1606–15 gan yr archimandriad Yelysei Pletenetsky, a brynodd yr offer oddi ar hen wasg Hedeon Balaban, Esgob Lviv, yn Stratyn, Halychyna. Hon oedd y wasg gyntaf yn Kyiv, a'r hon a wnaeth y ddinas yn ganolfan argraffu ac engrafio bwysicaf Wcráin yn yr 17g a'r 18g. Cyhoeddwyd cannoedd o lyfrau gan gynnwys gweithiau gwreiddiol a chyfieithiadau gan y wasg hon, yn yr ieithoedd Wcreineg, Slafoneg Eglwysig, Pwyleg, Rwseg, Lladin, a Groeg.

Y gyfrol hynaf sydd yn goroesi o wasg Kyiv ydy'r horologion (llyfr oriau) a argraffwyd ym 1616, wedi ei drosi o'r Roeg i'r Wcreineg gan yr archimandriad Zakhariia Kopystensky. Daeth y wasg yn enwog am engrafiadau ac addurniadau hardd ei hargraffiadau, a ddosbarthwyd ar draws cymunedau Uniongred y gwledydd Slafig yn ogystal â'r Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd, Gwlad Groeg, a Moldafia. Cafodd y wasg ran bwysig ym mywyd deallusol a diwylliannol Wcráin yn y cyfnod hwn, gan feithrin addysg ymhlith cymunedau Uniongred Wcreinaidd a gwrthsefyll tra-arglwyddiaeth y Bwyleg a Chatholigiaeth yn y gorllewin.

Yn ôl ukase (gorchymyn) gan y Tsar Pedr I ym 1720, gwaharddwyd y wasg rhag argraffu unrhyw ddeunydd seciwlar a rhag cynhyrchu llyfrau drwy gyfrwng y ffurf Wcreinaidd ar Slafoneg Eglwysig. Parhaodd y wasg i gyhoeddi gweithiau crefyddol hyd at 1918.