Wicipedia

Piet Mondrian

Roedd Pieter Cornelis Mondriaan (7 Mawrth 1872 – 1 Chwefror 1944), neu Piet Mondrian, yn beintiwr avant-garde o'r Iseldiroedd ac yn aelod blaenllaw o'r mudiad De Stijl a sefydlwyd gan Theo van Doesburg.

Piet Mondrian
GanwydPieter Cornelis Mondriaan Edit this on Wikidata
7 Mawrth 1872 Edit this on Wikidata
Amersfoort Edit this on Wikidata
Bu farw1 Chwefror 1944 Edit this on Wikidata
Dinas Efrog Newydd Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBrenhiniaeth yr Iseldiroedd Edit this on Wikidata
Alma mater
  • Royal Academy of Art Edit this on Wikidata
Galwedigaetharlunydd, drafftsmon, drafftsmon, darlunydd, ysgythrwr Edit this on Wikidata
Adnabyddus amVictory Boogie-Woogie, Composition in line, second state, Composition XIV, Broadway Boogie Woogie Edit this on Wikidata
Arddullcelf haniaethol, alegori, celf tirlun, figure, bywyd llonydd, portread, hunanbortread Edit this on Wikidata
Prif ddylanwadCiwbiaeth, Cymdeithas Theosoffiaidd, anthroposophy, Bart van der Leck, Pablo Picasso Edit this on Wikidata
MudiadÔl-argraffiaeth, De Stijl, Symbolaeth (celf) Edit this on Wikidata
TadPieter Cornelis Mondriaan sr. Edit this on Wikidata

Mondrian hefyd oedd sylfaenydd y grŵp a'r mudiad Neo Plasticism. Fe ddatblygodd ei waith o arddull Naturoliaeth a Symbolaeth i 'gelfyddyd haniaethol' a bu'n un o'i arloeswyr, gyda'r Rwsiaid Wassily Kandinsky a Kazimir Malevich. Mae syniadaeth ac esthetig Mondrian wedi dylanwadu’n gryf ar gelf, pensaernïaeth, cerfluniaeth a dylunio ail hanner yr 20g.[1][2]

Gyrfa gynnar golygu

Fe'i ganwyd yn Amersfoort, yr Iseldiroedd. O 1892 tan 1908 astudiodd yn Academi Celf Gain, Amsterdam, yn ddisgybl i August Allebé.

Dechreuodd weithio fel athro ysgol gynradd, gan beintio yn ei amser hamdden. Roedd y rhan fwyaf o'i waith yn ystod y cyfnod yma'n dirweddau arddull Naturoliaeth neu Argraffiadaeth (Impressionist). Roedd y delweddau yma o'r Iseldiroedd yn cynnwys melinau gwynt, caeau a chamlesi yn steil Ysgol yr Hague, ac wedyn mewn amryw o arddulliau a thechnegau wrth chwilio am steil personol. Mae'r gwaith hwn o'i gyfnod cynnar yn dangos dylanwad sawl mudiad fel Pwyntiliaeth (pointillism) a Fauvism.

Mewn arddangosfa yn amgueddfa Gemeentemuseum Den Haag gwelir nifer o ddarluniau o'r cyfnod yma sy'n cynnwys arddull Post Impressionist, paentiadau fel Y Felin Goch a Choed wrth olau'r lleuad. Mae darlun arall Avond (Hwyr) (1908), yn dangos coeden wrth iddi nosi ac mae'r dewis o liwiau'n gyfyngedig i goch, melyn a glas, er nad yw'r llun, ar y cyfan, yn haniaethol, Avond yw'r cyntaf o ddarluniau Mondrian i ddibynnu ar liwiau cysefin.[3]

Mewn cyfres o ddarluniau o 1905-1907, sy'n seiliedig ar Naturoliaeth gyda choed annelwig ac adlewyrchiadau, canfyddir symudiad tuag at waith haniaethol - sy'n sail i'w waith diweddarach.

Dylanwad Ciwbiaeth golygu

Dylanwadwyd yn gryf ar waith Mondrian gan waith y grŵp Ciwbaidd y Moderne Kunstkring (Cylch Celfyddyd Fodern) a welodd mewn arddangosfa yn Amsterdam ym 1911. Mae ei ymdrechion i geisio symleiddio elfennau i'w weld yn y ddau ddarlun Stilleven met gemberpot ('Bywyd Llonydd' gan Jar Sinsir). Yn y fersiwn ciwbaidd, 1911 a'r fersiwn haniaethol, 1912 mae'r ffurfiau'n cael eu lleihau i gylchoedd, trionglau a sgwariau.[4][5]

De Stijl golygu

 
Cylchgrawn De Stijl

Rhwng 1914 a 1914 bu ym Mharis, ble dylanwadwyd arno ymhellach gan Giwbiaeth. Wrth ddychwelodd i Amsterdam yn 1915 fe gyfarfu â Theo van Doesburg ac fe sefydlwyd y grŵp De Stijl (Y Steil) gan y ddau ym 1917 [2]. Cyhoeddwyd y cylchgrawn De Stijl rhwng 1917 i 1926 gan gasglu o'u hamgylch artistiaid a ddylanwadwyd arnynt gan syniadaeth chwyldroadol Ciwbiaeth. Mondrian oedd y pwysicaf ohonynt.

Ym 1919 fe ddychwelodd i Baris ble ym 1921 lleihawyd ei balet o liwiau i ddim ond gwyn, du a'r lliwiau cysefin (primary colours). Ym 1930 fe ymunodd â'r grŵp Cercle et carré ac yn 1931 â Abstraction-Création. I osgoi'r Aail Ryfel Byd fe symudodd yn gyntaf i Lundain, ac wedyn ym 1940, i Efrog Newydd.[6] Yn Efrog Newydd yn y 1940au fe ddatblygodd ei waith yn wrthgyferbyniad rhythmig o liwiau llachar dan ddylanwad cerddoriaeth Jazz a phatrwm strydoedd y ddinas, gan ddewis teitlau fel Broadway Boogie-Woogie i'r darnau.[7]

Athroniaeth ac Esthetig golygu

Roedd celfyddyd Mondrian o hyd yn perthyn yn agos i'r ysbrydol a'r athronyddol. O 1908 fe ymddiddorodd yn y mudiad Theosoffi a sefydlwyd gan Helena Petrovna Blavatsky ar ddiwedd y 19g.[8]

Trwy geometreg haniaethol roedd Mondrian yn chwilio am strwythur sylfaenol y bydysawd a daeth Mondrian i'r casgliad nad oedd pwrpas i gelf ceisio creu copïau o bethau sydd yn bod yn ein byd pob dydd ond i ymchwilio i realiti dyfnach gan ddod o hyd i 'gelf pur'.[9]

Pan ddechreuodd Theo Van Doesburg arbrofi a defnyddio elfennau ar onglau cam yn ei ddarluniau, fe adawodd Mondrian y grŵp De Stijl.[2]

Efrog Newydd golygu

Yn 1937 cafodd lawer iawn o artistiaid a llenorion eu gwahadd gan y Natsïaid. Cafodd eu gwaith ei alw'n Entartete Kunst - 'Celf Ddirywiedig'. Trefnodd y Natsïaid arddangosfeydd o waith 'dirywiedig' gan rhoi cyfle i'r cyhoedd chwerthin ar ei ben. Fel llawer o arlunwyr, iddewon a gwrthwynebyr y Natsïad yn gyffredinol, roedd rhaid i Mondiran dianc Ewrop rhag ofn iddo gael ei garcharu neu ladd. Symudodd i Efrog Newydd ble roedd wrth ei fodd gyda cherddoriaeth Jazz a phensaernïaeth y ddinas fawr sydd i'w gweld yn ei weithfeydd olaf fel Broadway Boogie-Woogie (1942-43).

Teyrngedau yn steil Mondrian golygu

  •  
    Piet Mondrian.
  •  
    Piet Mondrian
    Victory Boogie Woogie
  •  
    Piet Mondrian.
  •  
    Piet Mondrian.

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ "Piet Mondrian", Tate gallery, published in Ronald Alley, Catalogue of the Tate Gallery's Collection of Modern Art other than Works by British Artists, Tate Gallery and Sotheby Parke-Bernet, Llundain 1981, tt.532–3. Adalwyd 18 Rhagfyr 2007.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 http://www.theguardian.com/artanddesign/2010/jan/23/theo-van-doesburg-avant-garde-tate
  3. ↑ gemeentemuseum
  4. ↑ Guggenheim Collection – Artist – Mondrian – Still Life with Gingerpot
  5. ↑ Casiraghi, Roberto "Piet Mondrian - Nike Dunk Low SB - Available!", http://www.englishgratis.com.
  6. ↑ "BBC News - Liverpool Tate to host 'largest' UK Mondrian exhibition". Bbc.co.uk. 2013-04-19. Cyrchwyd 2014-06-04.
  7. ↑ http://www.moma.org/collection/browse_results.php?object_id=78682
  8. ↑ Sellon, Emily B.; Weber, Renee (1992). "Theosophy and the Theosophical Society". In Faivre, Antoine; Needleman, Jacob (gol.). Modern Esoteric Spirituality. World Spirituality. 21. Crossroad. t. 327. ISBN 0824514440.
  9. ↑ Van Doesburg at Tate Modern By Jackie Wullschlager, Published 2010/6/2
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Piet_Mondrian&oldid=12277749"