Ray Harryhausen
Animeiddiwr stop-symud a chynhyrchydd ffilm o'r Unol Daleithiau oedd Raymond Frederick Harryhausen (29 Mehefin 1920 – 7 Mai 2013)[1] oedd yn enwog fel gwneuthurwr a thechnegydd effeithiau arbennig ar ffilmiau antur, ffantasi a gwyddonias gan gynnwys Mighty Joe Young (1949), The Beast From 20,000 Fathoms (1952), Jason and the Argonauts (1963), The Valley of Gwangi (1969), a Clash of the Titans (1981).[2]
| Ray Harryhausen | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 29 Mehefin 1920, 19 Mehefin 1920  Los Angeles |
| Bu farw | 7 Mai 2013 Llundain |
| Dinasyddiaeth | Unol Daleithiau America |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | cyfarwyddwr ffilm, cynhyrchydd ffilm, animeiddiwr, llenor, sgriptiwr, cynhyrchydd |
| Cyflogwr |
|
| Gwobr/au | Hessischer Verdienstorden, Winsor McCay Award, Gordon E. Sawyer Award, Hall of Fame Ffantasi a llenyddiaeth Wyddonias, seren ar Rodfa Enwogion Hollywood, Gwobr Inkpot, Time Machine Award, The George Pal Memorial Award |
| Gwefan | https://www.rayharryhausen.com/ |
| llofnod | |
 | |
Bywyd cynnar
golyguGanwyd Raymond Frederick Harryhausen yn Los Angeles, Califfornia, yn unig blentyn[2] i'r Americanwyr o dras Almaenig Frederick a Martha Harryhausen.[1] Roedd Frederick yn beiriannydd ac yn ddyfeisiwr.[2] Roedd gan y Ray ifanc ddiddordeb mewn deinosoriaid, ffantasi, ffilmiau, a chelfyddyd. Creodd fodelau clai o anifeiliaid cynhanesyddol ac epaod ac arbrofodd gyda chamera a fenthycodd gan wneud ffilmiau byrion yn y garej er nad oedd mecanwaith stop-ffrâm gan y camera. Cafodd Ray ei ysbrydoli yn ei arddegau pan welodd King Kong (1933), yr ail ffilm i ddefnyddio animeiddiad stop-symud ar ôl The Lost World (1925). Pan oedd Ray dal mewn ysgol uwchradd, cafodd apwyntiad i gyfarfod Willis O'Brien, yr animeiddiwr a weithiodd ar y ddwy ffilm honno. Dangosodd rhai o'i waith i O'Brien ac ar ei gyngor astudiodd Ray anatomeg a cherfluniaeth a mynychodd wersi nos mewn cynhyrchu ffilm.[1][2]
Gyrfa ffilm
golygu| "There’s a strange quality in stop-motion photography, like in King Kong, that adds to the fantasy. If you make things too real, sometimes you bring it down to the mundane." |
| Ray Harryhausen yn 2006.[2] |
Treuliodd Ray Harryhausen ei flynyddoedd cynnar yn y diwydiant ffilm yn dechnegydd i Paramount gan weithio ar y ffilmiau stop-symud byrion Puppetoon, ffilmiau hyfforddi difyr ar gyfer Byddin yr Unol Daleithiau yn ystod yr Ail Ryfel Byd.[2] Ymunodd Harryhausen â'r Corfflu Signalau ym 1942[3] ac roedd yn aelod o uned ffilm Frank Capra a greodd y gyfres ddogfen Why We Fight.[4] Wedi'r rhyfel, creodd Ray ffilmiau byrion ei hunan o straeon yr Hen Fam Ŵydd ac ychydig o waith hysbysebu.[2]
Huriwyd Harryhausen gan O'Brien i animeiddio'r mwyafrif o'r ffilm Mighty Joe Young, a gynhyrchwyd gan Merian C. Cooper, cyfarwyddwr a chynhyrchydd King Kong.[2] Enillodd Mighty Joe Young Wobr yr Academi am effeithiau arbennig yn seremoni 1950.[5] Cafodd Harryhausen rhagor o lwyddiant ym 1952 gyda The Beast from 20,000 Fathoms sy'n seiliedig ar stori fer, "The Fog Horn", gan ei gyfaill Ray Bradbury. Yn sgil y ffilm hon enillodd Harryhausen enw am ddenu cynulleidfaoedd mawr gyda golygfeydd syfrdanol hyd yn oed os oedd arian yn brin.[2]
Y ffilm liw gyntaf iddo weithio arni oedd The 7th Voyage of Sinbad (1958). Yn y ffilm antur fytholegol hon, creodd amgylchfyd ac effeithiau y dychwelodd atynt yn Jason and the Argonauts a dwy ffilm arall am Sinbad.[2] Treuliodd Harryhausen tri mis yn ffilmio'r olygfa enwog o saith sgerbwd sy'n dod yn fyw yn Jason and the Argonauts.[4]
Aeth Harryhausen i Brydain i fanteisio ar y system o travelling mattes a ddatblygwyd gan y Rank Organization, er mwyn iddo gyfuno ffilm o actorion anferth ac actorion bychain yn yr un olygfeydd ar gyfer The Three Worlds of Gulliver (1959), ac yn fuan penderfynodd i fyw a gweithio ym Mhrydain. Creodd rhagor o greaduriaid cynhanesyddol yn Mysterious Island ac One Million Years B.C. Ym 1969 cynhyrchodd Harryhausen The Valley of Gwangi, ffilm am ddeinosoriaid yn y Gorllewin Gwyllt. Datblygodd O'Brien y stori hon yn y 1940au a llwyddodd Harryhausen i'w dod i'r sgrin er gwaethaf marwolaeth O'Brien ym 1962. Gweithiodd hefyd ar y ffilm ofod First Men in the Moon (1964).[2]
Creodd ragor o ffilmiau Dynamation yn y 1970au, ond roedd effeithiau arbennig optegol a digidol megis yn y ffilmiau Star Wars yn dominyddu'r farchnad. Yr epig Clash of the Titans oedd y llun mawr olaf iddo weithio arni. Roedd yn serennu Laurence Olivier a Maggie Smith a chafodd ei gwneud ar gyllideb fawr, ond methodd y dilyniant arfaethedig Force of the Trojans i ennill cefnogaeth gan stiwdio. Ei ffilm olaf oedd The Story of The Tortoise & the Hare, ffilm fer oedd yn hanner-orffenedig o ddechrau'i yrfa yn y 1950au. Cyflawnodd y ffilm hon gyda dau animeiddiwr ifanc yn 2002, gan ddefnyddio nifer o fodelau gwreiddiol oedd yng nghadw ers hanner canrif.[2]
Derbynodd Ray Harryhausen anrhydedd arbennig gan yr Academy of Motion Picture Arts and Sciences ym 1992 am ei "gyfraniadau technolegol sydd wedi dod â bri i'r diwydiant".[3] Cyflwynwyd y seremoni gan Tom Hanks, a ddatganodd taw Jason and the Argonauts yw'r ffilm orau erioed.[2] Cyflwynwyd y wobr i Harryhausen gan ei gyfaill Ray Bradbury.[3]
Bywyd personol
golyguPriododd Diana Livingstone Bruce, un o ddisgynyddion y fforiwr David Livingstone,[2] ym 1962 a chafodd ferch, Vanessa.[1] Bu'n byw yn Llundain ers 1960[3] ac ymddangosodd yn aml mewn cynadleddau ffantasi. Yn 2010 rhoddodd ei holl gasgliad, tua 20,000 o eitemau, i'r National Media Museum yn Bradford.[4] Bu farw Ray Harryhausen yn Ysbyty Hammersmith yn Llundain yn 2013. Wedi ei farwolaeth talwyd teyrnged iddo gan nifer o enwau mawr y sinema, gan gynnwys Steven Spielberg, James Cameron, George Lucas, Peter Jackson, John Landis, a Nick Park.[4][6]
Roedd Harryhausen yn was priodas i Ray Bradbury.[1]
Llyfryddiaeth
golygu- Ray Harryhausen: An Animated Life (Aurum, 2003). Gyda Tony Dalton.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 (Saesneg) Whitaker, Sheila (7 Mai 2013). Ray Harryhausen obituary. The Guardian. Adalwyd ar 4 Mehefin 2013.
- ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 (Saesneg) Lyons, Patrick J. (7 Mai 2013). Ray Harryhausen, Whose Creatures Battled Jason and Sinbad, Dies at 92. The New York Times. Adalwyd ar 4 Mehefin 2013.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 (Saesneg) Andrews, Nigel (11 Mai 2013). Ray Harryhausen, film animator. Financial Times. Adalwyd ar 4 Mehefin 2013.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 (Saesneg) Ray Harryhausen, visual effects master, dies aged 92. BBC (7 Mai 2013). Adalwyd ar 4 Mehefin 2013.
- ↑ (Saesneg) The 22nd Academy Awards (1950) Nominees and Winners. Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Adalwyd ar 4 Mehefin 2013.
- ↑ (Saesneg) De Semlyen, Phil (7 Mai 2013). Ray Harryhausen Has Died. Empire. Adalwyd ar 4 Mehefin 2013.
Dolenni allanol
golygu
- (Saesneg) Gwefan swyddogol
- (Saesneg) Ray Harryhausen ar wefan Internet Movie Database
- (Saesneg) Casgliad Ray Harryhausen Archifwyd 2013-07-31 yn y Peiriant Wayback (National Media Museum, Bradford)