Tudur ab Ednyfed

Tudur ab Ednyfed (fl. c. 1220 - 1278) oedd mab Ednyfed Fychan a distain (canghellor) Teyrnas Gwynedd a Chymru o 1268 hyd 1278 yng ngwasanaeth Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru. Ei frawd oedd Goronwy ab Ednyfed (m. 1268), yntau'n ddistain Gwynedd.

Tudur ab Ednyfed
Bu farw	1278
Tad	Ednyfed Fychan
Mam	Tangwystl ferch Llywarch, Tangwystl Goch
Priod	Ales Cynan
Plant	Heilyn ap Tudur

Dechreuodd Tudur ei yrfa gweinyddol fel rhaglaw Dinorben (neu Ddinbych) (c. 1240 - 1245) yn ystod teyrnasiad Dafydd ap Llywelyn. Yn 1245 ymosododd Harri III o Loegr ar Wynedd. Llwyddodd rhyfelwyr Gwynedd i drechu llu'r Saeson ar lannau Afon Conwy, ond cipiwyd nifer o uchelwyr y Berfeddwlad yn garcharorion ganddo, ac yn eu plith oedd Tudur ab Ednyfed. Fe'i rhyddhawyd gyda'r lleill ym mis Medi 1246 ar ôl i Dafydd a Harri gytuno ar heddwch.

Bu'n gennad i Lywelyn ap Gruffudd ar sawl achlysur cyn cael ei benodi'n ddistain — swydd bwysicaf y deyrnas — ar farwolaeth ei frawd yn 1268. Yn Rhagfyr 1263 roedd yn bresennol pan ymostyngodd Gruffudd ap Gwenwynwyn i Lywelyn a gweithredodd i drefnu terfynau tir Gruffudd mewn perthynas â thiriogaeth Llywelyn. Sonnir amdano yn nogfennau Cytundeb Trefaldwyn (1267) ac fel cynrychiolydd Llywelyn mewn trafodaethau â Gilbert de Clare yn 1268. Yn 1277, gyda Goronwy ap Heilyn, cynrychiolodd Lywelyn yn y trafodaethau â chynrhychiolwyr Edward I o Loegr yn Abaty Aberconwy a arweiniodd at Gytundeb Aberconwy. Ni cheir sôn amdano yn y cofnodion swyddogol ar ôl diwedd 1277 a chredir iddo farw y flwyddyn ganlynol.

Llyfryddiaeth

• David Stephenson, The Governance of Gwynedd (Caerdydd, 1984), tud. 11-13 et passim; atodiad II.

O'i flaen : Goronwy ab Ednyfed

Disteiniaid Gwynedd Tudur ab Ednyfed

Olynydd : Goronwy ap Heilyn