Va, pensiero

Mae Va, pensiero ( Eidalaidd: [va pensjɛːro] ), sy'n cael ei alw yn Gymraeg "Cytgan y Caethweision" neu "Gytgan y Caethweision Hebreig" yn ddarn corawl o drydedd act yr opera Nabucco (1842) gan Giuseppe Verdi, gyda libreto gan Temistocle Solera, wedi'i ysbrydoli gan Salm 137. Mae'n cofio cyfnod caethiwed yr Israeliaid ym Mabilon ar ôl dymchwel y Deml Gyntaf yn Jerwsalem tua 500 CC. Bu'r opera gyda'i chorws pwerus yn gyfrifol am sefydlu Verdi fel un o gyfansoddwyr mawr yn yr Eidal yn y 19 ganrif.

Va, pensiero

Alaw ac adnod cyntaf "Va, pensiero"
Math o gyfrwng	gwaith neu gyfansodiad cerddorol
Iaith	Eidaleg
Dyddiad cyhoeddi	1842
Statws hawlfraint	parth cyhoeddus
Cyfansoddwr	Giuseppe Verdi
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Rôl yn hanes gwleidyddol Eidalaidd

Mae rhai ysgolheigion wedi honni bod y corws wedi ei fwriadu i fod yn anthem ar gyfer cenedlaetholwyr Eidaleg, oedd yn ceisio uno eu gwlad a'u rhyddhau o reolaeth dramor yn y blynyddoedd cyn 1861 (credid bod thema'r corws o alltudion yn canu am eu mamwlad, a'i linellau fel O mhia patria, si bella e perduta / "O fy ngwlad, mor brydferth, a choll", wedi cyffroi llawer o Eidalwyr). Mae rhai ysgolheigion modern wedi gwrthod y syniad hwn, gan fethu gweld cysylltiadau rhwng operâu Verdi o’r 1840au a'r 1850au a chenedligrwydd Eidalaidd, ac eithrio rhai o'r teimladau a fynegwyd yn ei opera 1843, I Lombardi.

Mae ymchwilwyr diweddar wedi ail edrych ar nifer o weithiau Verdi o'r 1840au (gan gynnwys Giovanna d'Arco ac Attila ) gan bwysleisio eu hystyr gwleidyddol amlwg. Mae gwaith gan Philip Gossett ar gytganau Verdi o'r 1840au hefyd yn awgrymu y gallai ymagweddau diwygwyr diweddar at Verdi a'r Risorgimento fod wedi mynd yn rhy bell trwy lwyr ddiystyru arwyddocâd gwleidyddol "Va, pensiero".

Ar 27 Ionawr 1981, cynigiodd y newyddiadurwr a'r awdur creadigol, Giorgio Soavi cyfnewid anthem genedlaethol yr Eidal (Il Canto degli Italiani) gyda "Va, pensiero" mewn llythyr a gyhoeddwyd gan Indro Montanelli yn ei bapur dyddiol Il Giornale. Trafodwyd y cynnig yn eang am beth amser ac yna'i anghofio hyd 2009, pan gymerodd y Seneddwr Umberto Bossi yr achos i fyny eto, ond heb unrhyw effaith. Fodd bynnag, mae plaid wleidyddol Bossi, Lega Nord / Padania, wedi mabwysiadu "Va, pensiero" fel ei emyn swyddogol ac mae'r corws bellach yn cael ei ganu ym mhob cyfarfod o'r blaid.

Yn 2011, ar ôl chwarae "Va, pensiero" ym mherfformiad Nabucco yn y Teatro dell'Opera yn Rhufain, gwnaeth yr arweinydd Riccardo Muti araith i brotestio yn erbyn toriadau i gyllideb celfyddydau'r Eidal, yna gofynnodd i'r gynulleidfa i gyd ganu'r cytgan i gefnogi diwylliant a gwladgarwch.

Derbyniad cychwynnol

Cyfansoddodd Verdi Nabucco mewn cyfnod anodd yn ei fywyd. Roedd ei wraig a'i blant bach wedi marw o salwch. Er gwaethaf adduned ganddo i ymatal rhag ysgrifennu operâu, roedd ganddo contracti gyda La Scala i ysgrifennu opera arall a gorfododd y cyfarwyddwr y libreto i mewn i'w ddwylo. Wrth ddychwelyd adref, digwyddodd Verdi agor y libreto ar y ddalen oedd yn cynnwys "Va, pensiero" ac o ddarllen yr ymadrodd, clywodd y geiriau yn canu yn ei ben. Wedi'r ymarfer cyntaf "gweiddodd y gweithwyr cefn llwyfan eu cymeradwyaeth, gan guro ar y llawr a'r setiau gyda'u hoffer gwaith i greu gwerthfawrogiad hynod swnllyd". Yn ddiweddarach nododd Verdi ei fod yn teimlo "dyma'r opera y mae fy ngyrfa artistig yn dechrau arni, ac er fy mod wedi cael llawer o anawsterau i'w hymladd yn eu herbyn, mae'n sicr bod fy Nabucco wedi ei eni o dan seren lwcus".

Wedi marwolaeth Verdi ymatebodd y dorf a oedd yn disgwyl ei gynhebrwng ar strydoedd Milan trwy ganu "Va, pensiero" yn ddigymell. Mis yn ddiweddarach, pan gafodd ei ail gladdu ochr yn ochr â'i wraig yn y Casa di Riposo, arweiniodd Arturo Toscanini ifanc côr o wyth cant i ganu'r emyn enwog.

Testun

Gwreiddiol

Cymraeg

Va, pensiero, sull'ali dorate; va, ti posa sui clivi, sui colli, ove olezzano tepide e molli l'aure dolci del suolo natal! Del Giordano le rive saluta, di Sionne le torri atterrate... O, mia patria, sì bella e perduta! O, membranza, sì cara e fatal! Arpa d'or dei fatidici vati perché muta dal salice pendi? Le memorie nel petto raccendi, ci favella del tempo che fu! O simile di Sòlima ai fati traggi un suono di crudo lamento, o t'ispiri il Signore un concento che ne infonda al patire virtù

Ehed, meddwl, ar adenydd aur; gorffwysa ar y llethrau a'r bryniau, sydd yn iro'n felys a chlaer, natur mwyn ein mamwlad. Cyfarcha lannau'r Iorddonen a thyrau drylliedig Seion ... O, fy ngwlad, mor hardd a choll! O, atgofion, mor annwyl a dirdynnol! Delyn aur y proffwydi sanctaidd, pam dy fod yn crogi'n fud ar gangen helyg? Ailgynnau atgofion ein bron, a siaradwch â ni am yr amseroedd cynt! Naill ai, megis tynged Jeriwsalem, Crea sain alargan garw, neu gad i'r Arglwydd dy ysbrydoli a chytgord o leisiau a allai ennyn rhinwedd o'n ddioddefaint.*

*Nodyn. Cyfieithiad llythernol yw'r uchod. Mae fersiynau telynegol caniadwy ar gael, o dan hawlfraint, megis yr un gan Dyfnallt Morgan ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Môn 1983

Defnydd Cymreig

Ers i Edgar Hughson, arweinydd Côr y Tabernacl Treforys trefnu'r opera Nabucco ar gyfer ei berfformio fel cyngerdd yn hytrach nag opera llawn yn y 1920au , mae "Cytgan y Caethweision" wedi bod yn rhan reolaidd o arlwy corau meibion a chorau cymysg Cymru ac wedi cael ei recordio sawl gwaith. Dyma rhai enghreifftiau:

Côr	Clip
Côr Meibion Cwmbach
Côr Orffiws y Rhos
Côr Meibion Dyfnant
Côr Meibion de Cymru
Côr Meibion gogledd Cymru
Gŵyl Corawl Cymru llundain

Cyfeiriadau

Llyfryddiaeth

• Gossett, Philip, in Victoria Johnson, Jane F. Fulcher, and Thomas Ertman (eds.), "Le 'edizioni distrutte' e il significato dei cori operistici nel Risorgimento", Saggiatore musicale, 12 (2005). cyfieithiad Saesneg, "'Edizioni distrutte' and the Significance of Operatic Choruses during the Risorgimento", Opera and Society in Italy and France from Monteverdi to Bourdieu, Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 0-521-12420-4 ISBN 0-521-12420-4
• Parker, Roger, "Verdi and Milan" Archifwyd 2008-10-12 yn y Peiriant Wayback, lecture on Verdi's relationship with Milan, including details of Nabucco, given at Gresham College, London, 14 May 2007
• Phillips-Matz, Mary Jane (1993). Verdi: A Biography (arg. 1st). Oxford University Press. ISBN 0-19-313204-4.
• Werfel, Franz and Stefan, Paul (trans. Edward Downes), Verdi: The Man in His Letters, New York: Vienna House, 1973. ISBN 0-8443-0088-8
• Budden, Julian. The Operas of Verdi, Vol. 1. London: Cassell Ltd, 1973. pp. 89–112. ISBN 0-304-31058-1
• Parker, Roger (ed), "Nabucodonosor": Dramma Lirico in Four Parts by Temistocle Solera (the works of Giuseppe Verdi), Chicago: University of Chicago Press, 1988 ISBN 978-0-226-85310-9 ISBN 0226853101