Wicipedia

Yr Aifft

Gwlad Arabaidd yng Ngogledd Affrica, rhan o'r Dwyrain Canol, yw Gweriniaeth Arabaidd yr Aifft neu'r Aifft (Arabeg مصر, sef Misr, neu Másr yn dafodiaith yr Aifft). Er bod y wlad yn Affrica, cyfrifir Gorynys Sinai, i'r dwyrain o Gamlas Suez, yn rhan o Asia. Mae rhan fwyaf o bobl yr Aifft yn byw ar lannau Afon Nîl (40,000 km²). Ond mae'r rhan fwyaf o'r wlad yn rhan o ddiffeithdir y Sahara, ac felly â dwysedd poblogaeth isel iawn.

Yr Aifft
جمهورية مصر العربية
Arwyddairمصر أمّ الدنيا Edit this on Wikidata
Mathgwladwriaeth sofran, Gwlad drawsgyfandirol, un o wledydd môr y canoldir, gwlad Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlPtah, Mizraim Edit this on Wikidata
PrifddinasCairo Edit this on Wikidata
Poblogaeth114,535,772 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd28 Chwefror 1922 (Annibyniaeth o Loegr)
18 Mehefin 1953 (Datganiad o annib.)
AnthemBilady, Bilady, Bilady Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethMostafa Madbouly Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+2, UTC+03:00 Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol		Arabeg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolGogledd Affrica, Y Dwyrain Canol, De-orllewin Asia Edit this on Wikidata
GwladBaner Yr Aifft Yr Aifft
Arwynebedd1,010,407.87 ±0.01 km² Edit this on Wikidata
GerllawY Môr Canoldir, Afon Nîl, Y Môr Coch Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaSwdan, Libia, Israel, Gwladwriaeth Palesteina, Bir Tawil, Lefant Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau27°N 29°E Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredolLlywodraeth yr Aifft Edit this on Wikidata
Corff deddfwriaetholParliament of Egypt Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y wladwriaeth		Llywydd yr Aifft Edit this on Wikidata
Pennaeth y wladwriaethAbdel Fattah el-Sisi Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		Prif Weinidog yr Aifft Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethMostafa Madbouly Edit this on Wikidata
Map
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)$424,672 million, $476,748 million Edit this on Wikidata
Arianpunt yr Aifft Edit this on Wikidata
Cyfartaledd plant3.338 Edit this on Wikidata
Mynegai Datblygiad Dynol0.731 Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Mae'r Aifft yn ffinio â Libya i'r gorllewin, y Swdan i'r de, a Llain Gaza ac Israel i'r dwyrain. Mae rôl bwysig yr Aifft mewn daear-wleidyddiaeth yn deillio o'i safle strategol: cenedl draws-gyfandirol, mae ganddi bont-tir (Isthmus Suez) rhwng Affrica ac Asia, wedi'i chroesi gan ddyfrffordd fordwyol (sef Camlas Suez ) sy'n cysylltu Môr y Canoldir â Chefnfor India ar hyd y Môr Coch.

Mae'r wlad yn enwog am ei hanes hynafol a'i hadeiladau trawiadol o gyfnod yr Hen Aifft er enghraifft pyramidiau Cheops (Khufu) a Khafre, Teml Karnak, Dyffryn y Brenhinoedd a lleoedd eraill. Heddiw, ystyrir mai'r Aifft yw canolbwynt gwleidyddol a diwylliannol y Byd Arabaidd.

Yn dilyn 18 diwrnod o brotestio ledled y wlad ymddiswyddodd yr Arlywyd Hosni Mubarak sydd yn briod gyda hanner Cymraes, Suzanna Mubarak ar 11 Chwefror, 2011 gan drosglwyddo pwer y wlad i'r Llu Arfog.[1][2] Cynhaliwyd refferendwm cyfansoddiadol ar 19 Mawrth 2011 ac ar 28 Tachwedd 2011, cynhaliodd yr Aifft etholiad. Roedd y ganran a bleidleisiodd yn uchel ac nid oedd unrhyw adroddiadau o afreoleidd-dra neu drais mawr.[3] Etholwyd Mohamed Morsi ar arlywydd.[4] Fe'i beirniadwyd yn llym am fod yn Islam-eithafol a chododd protestiadau drwy'r Aifft yn erbyn Islamwyr yn Rhagfyr 2012 a gwanwyn 2013.[5] Ar 4 Gorffennaf 2013, gwnaed Adly Mansour, 68 oed, Prif Ustus Goruchaf Lys Cyfansoddiadol yr Aifft yn llywydd dros dro llywodraeth newydd yn dilyn diswyddo Morsi.[6] Ym Mawrth 2014 etholwyd Abdel Fattah el-Sisi yn Arlywydd.[7]

Mae gan yr Aifft hanes hirach nag unrhyw wlad, gan olrhain ei threftadaeth ar hyd delta neu aber yr Afon Nîl yn ôl i'r 6ed-4ydd mileniwm CC. Caiff ei cael ei hystyried yn grud gwareiddiad, a gwelodd yr Hen Aifft rai o ddatblygiadau cynharaf ysgrifennu, amaethyddiaeth, trefoli, crefydd gyfundrefnol a llywodraeth ganolog.[8] Ceir henebion eiconig fel Pyramidau Giza a'i Sffincs Mawr, yn ogystal ag adfeilion Memphis, Thebes, Karnak, a Dyffryn y Brenhinoedd, sy'n adlewyrchu'r etifeddiaeth hon ac yn parhau i fod yn ffocws sylweddol o ddiddordeb gwyddonol a thwristaidd. Mae treftadaeth ddiwylliannol hir a chyfoethog yr Aifft yn rhan annatod o'i hunaniaeth genedlaethol, sy'n adlewyrchu ei lleoliad traws-gyfandirol unigryw sef Môr y Canoldir, y Dwyrain Canol a Gogledd Affrica ar yr un pryd.[9] Roedd yr Aifft yn ganolfan bwysig i Gristnogaeth gynnar ond cafodd ei Islameiddio i raddau helaeth yn y 7g ac mae'n parhau i fod yn wlad Foslemaidd Sunni'n bennaf, er bod ganddi leiafrif Cristnogol arwyddocaol, ynghyd â chrefyddau llai ymarferedig eraill hefyd.

Mae'r Aifft Fodern yn dyddio'n ôl i 1922, pan enillodd annibyniaeth oddi wrth yr Ymerodraeth Brydeinig (hy Lloegr) a hynny fel brenhiniaeth. Yn dilyn chwyldro 1952, datganodd yr Aifft ei hun yn weriniaeth, ac ym 1958 unodd â Syria i ffurfio'r Weriniaeth Arabaidd Unedig, a ddiddymodd yn 1961. Trwy gydol ail hanner yr 20g, dioddefodd yr Aifft ymryson cymdeithasol a chrefyddol ac ansefydlogrwydd gwleidyddol, gan ymladd sawl gwrthdaro arfog ag Israel yn 1948, 1956, 1967 a 1973, a meddiannu Llain Gaza yn ysbeidiol tan 1967. Ym 1978, arwyddodd yr Aifft y Camp David Accords, gan dynnu'n ôl yn swyddogol o Lain Gaza a chydnabod Israel. Mae’r wlad yn parhau i wynebu heriau, o aflonyddwch gwleidyddol, gan gynnwys chwyldro diweddar 2011 a’i ganlyniadau, i derfysgaeth a thanddatblygiad economaidd. Mae llywodraeth bresennol yr Aifft, gweriniaeth lled-arlywyddol dan arweiniad Abdel Fattah el-Sisi, wedi’i disgrifio gan nifer o gyrff gwarchod fel awdurdodaidd (authoritarian), sy’n gyfrifol am barhau â record hawliau dynol problemus y wlad.

Islam yw crefydd swyddogol yr Aifft ac Arabeg yw ei hiaith swyddogol.[10] Gyda dros 100 miliwn o drigolion, yr Aifft yw'r wlad fwyaf poblog yng Ngogledd Affrica, y Dwyrain Canol, a'r byd Arabaidd, y trydydd mwyaf poblog yn Affrica (ar ôl Nigeria ac Ethiopia), a'r bedwaredd ar ddeg fwyaf poblog yn y byd. Mae mwyafrif helaeth ei phobl yn byw ger glannau Afon Nîl, ardal o tua40,000 cilometr sg, lle ceir yr unig dir ffrwythlon. Prin yw'r bobl sy'n byw yn ardaloedd mawr anialwch y Sahara, sy'n ffurfio'r rhan fwyaf o diriogaeth yr Aifft. Mae tua hanner trigolion yr Aifft yn byw mewn ardaloedd trefol, gyda'r rhan fwyaf wedi'u gwasgaru ar draws canolfannau poblog mwyaf Cairo, Alexandria a dinasoedd mawr eraill y Delta.

Ystyrir yr Aifft yn bŵer rhanbarthol yng Ngogledd Affrica, y Dwyrain Canol a'r byd Mwslemaidd, ac yn bŵer canol ledled y byd.[11] Mae'n wlad sy'n datblygu, yn safle 116 ar y Mynegai Datblygiad Dynol. Mae ganddi economi arallgyfeirio, sef y drydedd-fwyaf yn Affrica, yr economi 33fed fwyaf yn ôl CMC enwol, a'r 20fed fwyaf yn fyd-eang yn ôl PPP. Mae'r Aifft yn aelod sefydlol o'r Cenhedloedd Unedig, y Mudiad Anghydnaws, y Gynghrair Arabaidd, yr Undeb Affricanaidd, Sefydliad Cydweithrediad Islamaidd a Fforwm Ieuenctid y Byd.

Daearyddiaeth

golygu
 
Topograffeg yr Aifft

Gorwedd yr Aifft yn bennaf rhwng lledredau 22 ° a 32 ° G, a hydred 25 ° a 35 ° Dw. Mae ei arwynebedd yn 1,001,450 km sg (386, 660 millt sg) yn ei gwneud hi'r 30fed gwlaf fwyaf yn y byd. Oherwydd sychder eithafol hinsawdd yr Aifft, mae canolfannau poblogaeth wedi'u crynhoi ar hyd dyffryn cul y Nîl a'r Delta, sy'n golygu bod tua 99% o'r boblogaeth yn defnyddio tua 5.5% o gyfanswm arwynebedd y tir.[12] Mae 98% o'r Eifftiaid yn byw ar 3% o'r diriogaeth.[13]

Ar wahân i Ddyffryn Nîl, mae'r rhan fwyaf o dirwedd yr Aifft yn anialwch, gydag ambell werddon ffrwythlon wedi'u gwasgaru o gwmpas. Mae gwyntoedd yn creu twyni tywod toreithiog sy'n cyrraedd uchafbwynt o fwy na 30 metr (100 tr). Mae'r Aifft yn cynnwys rhannau o anialwch y Sahara ac anialwch Libya. Amddiffynnodd yr anialwch hwn Deyrnas y Pharoaid rhag bygythiadau gorllewinol a chyfeiriwyd atynt fel y "tir coch" yn yr hen Aifft.

Mae trefi a dinasoedd yn cynnwys Alexandria, yr ail ddinas fwyaf; Aswan; Asyut; Cairo, prifddinas fodern yr Aifft a'r ddinas fwyaf; El Mahalla El Kubra; Giza, safle Pyramid Khufu; Hurghada; Luxor; Kom Ombo; Porth Safaga; Dywedodd Port ; Sharm El Sheikh ; Suez, lle mae pen deheuol Camlas Suez wedi'i leoli; Zagasig; a Minya. Mae'r gwerddonau'n cynnwysyn cynnwys Bahariya, Dakhla, Farafra, Kharga a Siwa. Ymhlith y gwarchodfeydd natur mae Parc Cenedlaethol Ras Mohamed, Gwarchodfa Zaranik a Siwa.

Ar 13 Mawrth 2015, cyhoeddwyd cynlluniau ar gyfer prifddinas newydd arfaethedig yr Aifft.[14]

Hinsawdd

golygu
 
Pant Qattara yng ngogledd orllewin yr Aifft

Mae'r rhan fwyaf o law'r Aifft yn disgyn yn ystod misoedd y gaeaf.[15] I'r de o Cairo, dim ond rhwng 2 a 5 mm o law sy'n disgyn ar gyfartaledd pob blwyddyn ac weithiau ni wnaiff fwrw am sawl blwyddyn. Ar lain denau iawn o'r arfordir gogleddol gall y glawiad fod mor uchel â 410mm,[16] rhwng Hydref a Mawrth gan amlaf. Mae eira'n disgyn ar fynyddoedd Sinai a rhai o ddinasoedd arfordirol y gogledd fel Damietta, Baltim a Sidi Barrani, ac weithiau yn Alexandria. Syrthiodd ychydig iawn o eira ar Cairo ar 13 Rhagfyr 2013, y tro cyntaf ers degawdau lawer.[17] Mae rhew hefyd yn ffurfio yng nghanol Sinai a chanol yr Aifft. Yr Aifft yw'r wlad sychaf a mwyaf heulog yn y byd, ac mae'r rhan fwyaf o arwyneb ei thir yn anialwch.

Mae gan yr Aifft hinsawdd anarferol o boeth, heulog a sych. Mae tymereddau uchel ar gyfartaledd yn uchel yn y gogledd ond yn uchel iawn i uchel yng ngweddill y wlad yn ystod yr haf. Mae gwyntoedd oerach Môr y Canoldir yn chwythu'n gyson dros arfordir y môr gogleddol, sy'n helpu i gael tymeredd mwy cymedrol, yn enwedig ar anterth yr haf. Mae'r Khamaseen yn wynt poeth, sych sy'n tarddu o'r anialwch helaeth yn y de ac yn chwythu yn y gwanwyn neu ddechrau'r haf. Mae'n dod â gronynnau tywod a llwch crasboeth, ac fel arfer mae'n dod â thymheredd yn ystod y dydd dros 40 °C (104 °F) ac weithiau dros 50 °C (122 °F) yn y tu mewn, tra gall y lleithder cymharol ostwng i 5% neu hyd yn oed llai. Mae'r tymeredd uchaf absoliwt yn yr Aifft yn digwydd pan fydd y Khamaseen yn chwythu. Mae'r tywydd bob amser yn heulog ac yn glir yn yr Aifft, yn enwedig mewn dinasoedd fel Aswan, Luxor ac Asyut. Mae'n un o'r rhanbarthau lleiaf cymylog a lleiaf glawog ar y Ddaear.

Cyn adeiladu Argae Aswan, roedd Afon Nîl yn gorlifo'n flynyddol gan ailgyflenwi pridd yr Aifft. Rhoddodd hyn gynhaeaf cyson i'r Aifft ar hyd y blynyddoedd.

allai'r cynnydd posibl yn lefelau'r môr oherwydd cynhesu byd-eang fygwth llain arfordirol boblog yr Aifft a chael canlyniadau difrifol i economi, amaethyddiaeth a diwydiant y wlad. Ar y cyd â phwysau demograffig cynyddol, gallai cynnydd sylweddol yn lefel y môr droi miliynau o Eifftiaid yn ffoaduriaid amgylcheddol erbyn diwedd yr 21g, yn ôl rhai arbenigwyr hinsawdd.[18][19]

Bioamrywiaeth

golygu
 
Yr Eryr Ymerodrol Dwyreiniol yw anifail cenedlaethol yr Aifft.

Llofnododd yr Aifft Gonfensiwn Rio ar Amrywiaeth Fiolegol ar 9 Mehefin 1992, a daeth yn rhan o'r confensiwn ar 2 Mehefin 1994.[20] Ers hynny mae wedi cynhyrchu Strategaeth a Chynllun Gweithredu Bioamrywiaeth Cenedlaethol, a dderbyniwyd gan y confensiwn ar 31 Gorffennaf 1998.[21] Lle mae llawer o gynlluniau'r CBD yn esgeuluso teyrnasoedd biolegol ar wahân i anifeiliaid a phlanhigion,[22] roedd cynllun yr Aifft yn anarferol gan ei fod yn darparu gwybodaeth gytbwys am bob math o fywyd.

Noda'r cynllun bod y niferoedd canlynol o rywogaethau o wahanol grwpiau wedi'u cofnodi oyn yr Aifft: algâu (1,483 o rywogaethau), anifeiliaid (tua 15,000 o rywogaethau gyda mwy na 10,000 ohonynt yn bryfed), ffyngau (mwy na 627 o rywogaethau), monera (319 o rywogaethau), planhigion (2,426 o rywogaethau), protosoaid (371 o rywogaethau). Ar gyfer rhai grwpiau mawr, er enghraifft ffyngau sy'n ffurfio cen a llyngyr nematod, nid oedd y nifer yn hysbys. Ar wahân i grwpiau bach sy'n cael eu hastudio'n dda fel amffibiaid, adar, pysgod, mamaliaid ac ymlusgiaid, mae'r niferoedd yn debygol o gynyddu wrth i rywogaethau pellach gael eu cofnodi o'r Aifft. Ar gyfer y ffyngau, gan gynnwys rhywogaethau sy'n ffurfio cennau, er enghraifft, mae gwaith dilynol wedi dangos bod dros 2,200 o rywogaethau wedi'u cofnodi yn yr Aifft, a disgwylir i'r nifer terfynol yr holl ffyngau'r wlad fod yn llawer uwch.[23] Ar gyfer y gweiriau, mae 284 o rywogaethau brodorol a naturiol wedi'u nodi a'u cofnodi yn yr Aifft.[24]

Llywodraeth

golygu

Mae Tŷ’r Cynrychiolwyr, y mae ei aelodau’n cael eu hethol i wasanaethu am dymorau o bum mlynedd, yn arbenigo mewn deddfwriaeth.

Mae cenedlaetholdeb Eifftaidd yn rhagflaenu ei gymar Arabaiddgan iddo gael ei ffurfio ddegawdau ynghynt yn y 19g a dod yn brif fodd mynegiant gweithredwyr a deallusion gwrth-drefedigaethol yr Aifft tan ddechrau'r 20g.[25] Mae'r ideoleg a arddelir gan Islamyddion fel y Frawdoliaeth Fwslimaidd yn cael ei chefnogi'n bennaf gan haenau is i ganol cymdeithas yr Aifft.[26]

Gan yr Aifft mae'r traddodiad seneddol parhaus hynaf yn y byd Arabaidd.[27] Sefydlwyd y cynulliad poblogaidd cyntaf yn 1866. Fe'i diddymwyd o ganlyniad i feddiannaeth Lloegr ym 1882, a dim ond corff ymgynghorol a ganiatawyd ganddynt. Yn 1923, fodd bynnag, ar ôl datgan annibyniaeth y wlad, darparwyd cyfansoddiad newydd ar gyfer brenhiniaeth seneddol.[27]

Cysylltiadau milwrol a thramor

golygu
 
Gwarchodlu anrhydeddus yr Aifft

Mae'r fyddin yn ddylanwadol ym mywyd gwleidyddol ac economaidd yr Aifft ac yn eithrio ei hun rhag deddfau sy'n berthnasol i sectorau eraill. Mae'n mwynhau pŵer, bri ac annibyniaeth sylweddol o fewn y wladwriaeth ac mae wedi cael ei ystyried yn eang yn rhan o " wladwriaeth ddofn " yr Aifft.[28][29][30]

Cred Israel fod gan yr Aifft loeren ysbïo, sef EgyptSat 1[31] yn ogystal ag EgyptSat 2 a lansiwyd ar 16 Ebrill 2014.[32]

Mae'r Unol Daleithiau yn darparu cymorth milwrol blynyddol i'r Aifft, a oedd yn 2015 yn cyfateb i US $ 1.3 biliwn.[33] Ym 1989, dynodwyd yr Aifft yn un o gynghreiriad mawr yr UDA (nad yw'n aelod o NATO).[34] Serch hynny, mae cysylltiadau rhwng y ddwy wlad wedi suro'n rhannol ers dymchweliad Gorffennaf 2013 yr arlywydd Islamaidd Mohamed Morsi,[35] gyda gweinyddiaeth Obama yn gwadu'r Aifft oherwydd ei hymgyrch yn erbyn y Frawdoliaeth Fwslimaidd, a chanslwyd ymarferion milwrol rhwng y ddwy wlad.[36] Bu ymdrechion diweddar, fodd bynnag, i normaleiddio'r berthynas rhwng y ddau, gyda'r ddwy lywodraeth yn galw'n aml am gydgefnogaeth yn y frwydr yn erbyn terfysgaeth ranbarthol a rhyngwladol.[37][38][39] [40]

Cyfraith

golygu
 
Uchel Lys Cyfiawnder yn Downtown Cairo

Mae'r system gyfreithiol yn seiliedig ar gyfraith Islamaidd a sifil (yn enwedig codau Napoleon); ac adolygiad barnwrol gan y Goruchaf Lys, sy'n derbyn awdurdodaeth orfodol y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol gydag eithriadau.[41]

Cyfreitheg Islamaidd yw prif ffynhonnell y ddeddfwriaeth. Mae llysoedd Sharia a qadis yn cael eu gweithredu a'u trwyddedu gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder.[42] Mae'r gyfraith statws personol sy'n rheoleiddio materion fel priodas, ysgariad a gwarchodaeth plant yn cael ei llywodraethu gan Sharia. Mewn llys teulu, mae tystiolaeth menyw yn werth hanner tystiolaeth dyn.[43]

Ar 26 Rhagfyr 2012, ceisiodd y Frawdoliaeth Fwslimaidd sefydlu cyfansoddiad newydd dadleuol. Fe’i cymeradwywyd gan y cyhoedd mewn refferendwm a gynhaliwyd 15–22 Rhagfyr 2012 gyda chefnogaeth o 64%, ond gyda dim ond 33% o etholwyr yn cymryd rhan.[44] Disodlodd Gyfansoddiad Dros Dro yr Aifft 2011, a fabwysiadwyd yn dilyn y chwyldro.

Roedd y côd cosb yn unigryw gan ei fod yn cynnwys "Deddf Cabledd."[45] Mae'r system llys bresennol yn caniatáu cosb marwolaeth yn erbyn unigolyn absennol sy'n cael ei roi ar brawf in absentia. Cafodd nifer o Americanwyr a Chanadiaid eu dedfrydu i farwolaeth yn 2012.[46]

Ar 18 Ionawr 2014, llwyddodd y llywodraeth interim i sefydliadu cyfansoddiad mwy seciwlar.[47] Etholir y llywydd i dymor o bedair blynedd a gall wasanaethu am 2 dymor.[47] Gall y senedd uchelgyhuddo'r arlywydd.[47] O dan y cyfansoddiad, ceir gwarant o gydraddoldeb rhywiol a rhyddid meddwl llwyr.[47] Mae'r fyddin yn cadw'r gallu i benodi'r Gweinidog Amddiffyn cenedlaethol am y ddau dymor arlywyddol llawn ers i'r cyfansoddiad ddod i rym.[47] O dan y cyfansoddiad, ni chaniateir i bleidiau gwleidyddol fod yn seiliedig ar "grefydd, hil, rhyw neu ddaearyddiaeth".[47]

Hawliau

golygu

Mae Sefydliad Hawliau Dynol yr Aifft yn un o'r cyrff hynaf ar gyfer amddiffyn hawliau dynol. [48] Yn 2003, fe sefydlodd y llywodraeth y Cyngor Cenedlaethol dros Hawliau Dynol.[49] Yn fuan ar ôl ei sefydlu, daeth y cyngor o dan feirniadaeth lem gan weithredwyr lleol, sy'n dadlau ei fod yn arf propaganda i'r llywodraeth esgusodi ei throseddau ei hun[50] ac i roi cyfreithlondeb i gyfreithiau gormesol fel y Gyfraith Frys.[51]

 
Protestwyr o'r mudiad Trydydd Sgwâr, nad oedd yn cefnogi cyn lywodraeth Morsi na'r Lluoedd Arfog, 31 Gorffennaf 2013

Mae Fforwm Pew ar Grefydd a Bywyd Cyhoeddus yn gosod yr Aifft fel y bumed wlad waethaf yn y byd am ryddid crefyddol.[52][53] Mae Comisiwn yr Unol Daleithiau ar Ryddid Crefyddol Rhyngwladol, asiantaeth annibynnol ddwybleidiol o lywodraeth yr UD, wedi gosod yr Aifft ar ei restr wylio o wledydd y mae angen eu monitro'n agos oherwydd natur a graddau'r troseddau rhyddid crefyddol sy'n cymryd rhan neu'n cael eu goddef gan y llywodraeth.[54] Yn ôl arolwg Pew Global Attitudes yn 2010, roedd 84% o'r Eifftiaid a holwyd yn cefnogi'r gosb eithaf i'r rhai sy'n gadael Islam; roedd 77% yn cefnogi chwipio a thorri dwylo i ffwrdd ar gyfer lladrad; ac mae 82% yn cefnogi llabyddio person sy'n godinebu.[55]

Yn 2017, pleidleisiwyd Cairo fel y megacity mwyaf peryglus i fenywod gyda mwy na 10 miliwn o drigolion mewn arolwg barn gan Thomson Reuters Foundation. Disgrifiwyd aflonyddu rhywiol fel rhywbeth sy'n digwydd yn ddyddiol.[56]

Rhyddid y wasg

golygu

Gosododd Gohebwyr Heb Ffiniau yr Aifft yn eu Mynegai Rhyddid Gwasg y Byd 2017 yn Rhif. 160 allan o 180 o genhedloedd. Cafodd o leiaf 18 o newyddiadurwyr eu carcharu yn yr Aifft, yn 2015. Daeth deddf gwrth-derfysgaeth newydd i rym ym mis Awst 2015 sy’n bygwth aelodau’r cyfryngau â dirwyon yn amrywio o tua US$25,000 i $60,000 am ddosbarthu gwybodaeth anghywir am weithredoedd terfysgol y tu mewn i’r wlad “sy’n wahanol i ddatganiadau swyddogol Adran yr Aifft o Amddiffyn".

Mae rhai beirniaid o’r llywodraeth wedi’u harestio am honni eu bod wedi lledaenu gwybodaeth ffug am y pandemig COVID-19 yn yr Aifft.[57][58]

Adrannau gweinyddol

golygu

Rhennir yr Aifft yn 27 o is-lywodraethau (governorate). Rhennir y rhain ymhellach yn rhanbarthau. Mae'r rhanbarthau yn cynnwys trefi a phentrefi. Mae gan bob is-lywodraeth brifddinas, weithiau'n cario'r un enw â'r lywodraethiaeth.[59]

Economi

golygu
 
Newid mewn CMC y pen yr Aifft, 1820–2018. Mae'r ffigurau wedi'u haddasu ar gyfer chwyddiant i ddoleri Rhyngwladol 2011.

Mae economi'r Aifft yn dibynnu'n bennaf ar amaethyddiaeth, y cyfryngau, mewnforion petrolewm, nwy naturiol, a thwristiaeth; mae yna hefyd fwy na thair miliwn o Eifftiaid yn gweithio dramor, yn bennaf yn Libya, Sawdi Arabia, Gwlff Persia ac Ewrop. Mae cwblhau Argae Uchel Aswan ym 1970 a'r Llyn Nasser a ddeilliodd o hynny wedi newid Afon Nîl yng nghyd-destun amaethyddiaeth ac ecoleg yr Aifft. Mae poblogaeth sy’n tyfu’n gyflym, tir âr cyfyngedig, a dibyniaeth ar yr afon Nîl i gyd yn parhau i ordrethu adnoddau a rhoi straen ar yr economi.

Mae'r llywodraeth wedi buddsoddi mewn cyfathrebu a seilwaith ffisegol. Mae'r Aifft wedi derbyn cymorth tramor yr Unol Daleithiau ers 1979 (cyfartaledd o $2.2 biliwn y flwyddyn) a hi yw'r trydydd derbynnydd mwyaf o arian o'r fath o'r Unol Daleithiau yn dilyn rhyfel Irac. Mae economi'r Aifft yn dibynnu'n bennaf ar y ffynonellau incwm hyn: twristiaeth, taliadau oddi wrth Eifftiaid yn gweithio dramor a refeniw o Gamlas Suez.

 
Pont Camlas Suez

Egni

golygu
 
Llwyfan alltraeth ym Maes Nwy Darfeel

Yn 2013 cynhyrchodd yr Aifft 691,000 casgen / dydd o olew a 2,141.05 Tcf o nwy naturiol, sy'n golygu mai'r wlad yw'r cynhyrchydd olew mwyaf nad yw'n rhan o OPEC a'r cynhyrchydd nwy naturiol sych ail-fwyaf yn Affrica. Yn 2013, yr Aifft oedd y defnyddiwr mwyaf o olew a nwy naturiol yn Affrica, gan fod mwy nag 20% o gyfanswm y defnydd o olew a mwy na 40% o gyfanswm y defnydd o nwy naturiol sych yn Affrica. Hefyd, mae gan yr Aifft y gallu purfa olew mwyaf yn Affrica 726,000 casgen / dydd (yn 2012).[60]

Camlas Suez

golygu

Mae Camlas Suez yn ddyfrffordd artiffisial ar lefel y môr yn yr Aifft a ystyrir yn ganolfan bwysicaf trafnidiaeth forwrol yn y Dwyrain Canol, sy'n cysylltu Môr y Canoldir a'r Môr Coch. Wedi iddi agor yn Nhachwedd 1869 ar ôl 10 mlynedd o waith adeiladu, cludir llongau rhwng Ewrop ac Asia heb fordwyo o amgylch Affrica. Y terminws gogleddol yw Porth Said a'r terminws deheuol yw Porth Tawfiq yn ninas Suez. Gorwedd Ismailia ar ei lan orllewinol 3,3 cilometr (1,9 milltir) o'r pwynt hanner ffordd.

Cyflenwad dŵr a glanweithdra

golygu

Cynyddodd y cyflenwad dŵr pibell yn yr Aifft rhwng 1990 a 2010 o 89% i 100% mewn ardaloedd trefol ac o 39% i 93% mewn ardaloedd gwledig er gwaethaf twf cyflym yn y boblogaeth. Dros y cyfnod hwnnw, llwyddodd yr Aifft i ddileu ymgarthu agored mewn ardaloedd gwledig a buddsoddodd yn helaeth yn ei seilwaith. Mae mynediad i ddŵr ffynnon yn yr Aifft wedi cyrraedd 99%. ac mae tua hanner y boblogaeth wedi eu cysylltu â charthffosiaeth effeithiol.[61]

Oherwydd absenoldeb glaw sylweddol, mae amaethyddiaeth yr Aifft yn dibynnu'n llwyr ar ddyfrhau. Prif ffynhonnell dŵr o'r fath yw'r afon Nîl y mae'r argae uchel yn Aswan yn rheoli ei llif. Mae’n rhyddhau, ar gyfartaledd, 55 cilomedr ciwbig (45,000,000 erw·tr) o ddŵr y flwyddyn, gyda rhyw 46 cilomedr ciwbig (37,000,000 erw·tr) yn cael eu dargyfeirio i’r camlesi dyfrhio.[62]

Demograffeg

golygu
 
Dwysedd poblogaeth yr Aifft (pobl fesul km 2)
Y boblogaeth hanesyddol
BlwyddynPobl.±%
18826,712—    
18979,669+44.1%
190711,190+15.7%
191712,718+13.7%
192714,178+11.5%
193715,921+12.3%
194718,967+19.1%
196026,085+37.5%
196630,076+15.3%
197636,626+21.8%
198648,254+31.7%
199659,312+22.9%
200672,798+22.7%
201794,798+30.2%

Yr Aifft yw'r wlad fwyaf poblog yn y byd Arabaidd a'r drydedd fwyaf poblog ar gyfandir Affrica, gyda thua 95 miliwn o drigolion yn 2017.[63] Tyfodd ei phoblogaeth yn gyflym o 1970 i 2010 oherwydd datblygiadau meddygol a chynnydd mewn cynnyrch amaethyddol[64] a alluogwyd gan y Chwyldro Gwyrdd.[65] Amcangyfrifwyd bod poblogaeth yr Aifft yn 3 miliwn pan oresgynnodd Napoleon y wlad ym 1798.[66]

Mae tua 5 miliwn o fewnfudwyr yn byw yn yr Aifft, yn bennaf Swdan, ac "mae rhai ohonynt wedi byw yn yr Aifft ers cenedlaethau."[67] Daw niferoedd llai o fewnfudwyr o Irac, Ethiopia, Somalia, De Swdan, ac Eritrea.[67]

Ieithoedd

golygu

Iaith swyddogol y Weriniaeth yw Arabeg Lenyddol.[68] Yr ieithoedd a siaredir yw: Arabeg Eifftaidd (68%), Arabeg Sa'idi (29%), Arabeg Bedawi Dwyrain yr Aifft (1.6%), Arabeg Swdan (0.6%), Domarieg (0.3%), Nobiin (0.3%), Beja (0.1%), Siwi ac eraill. Yn ogystal, siaredir Groeg, Armeneg ac Eidaleg, ac yn fwy diweddar, ieithoedd Affricanaidd fel Amhareg a Tigrigna, sef prif ieithoedd y mewnfudwyr.

Yr Aifft sydd â'r boblogaeth Fwslimaidd fwyaf yn y byd Arabaidd, a'r chweched boblogaeth Fwslimaidd fwyaf yn y byd, ac mae'n gartref i (5%) o boblogaeth Fwslimaidd y byd.[69] Mae gan yr Aifft hefyd y boblogaeth Gristnogol fwyaf yn y Dwyrain Canol a Gogledd Affrica.[70]

Mae'r Aifft yn wlad Foslemaidd Sunni yn bennaf gydag Islam fel ei chrefydd wladwriaethol. Mae canran ymlynwyr crefyddau amrywiol yn bwnc dadleuol yn yr Aifft. Amcangyfrifir bod 85–90% yn Fwslimiaid, 10–15% yn Gristnogion Coptig, ac 1% o enwadau Cristnogol eraill, er nad oes modd gwybod y niferoedd heb gyfrifiad. Mae amcangyfrifon eraill yn rhoi’r boblogaeth Gristnogol mor uchel â 15–20%. Mae Mwslemiaid anenwadol yn ffurfio tua 12% o'r boblogaeth.[71]

Iechyd

golygu
 
Ysbyty Canser Plant yr Aifft

Yn 2011, disgwyliad oes yr Aifft (adeg geni) oedd 73.20 mlynedd, neu 71.30 o flynyddoedd i ddynion a 75.20 o flynyddoedd i fenywod. Mae'r Aifft yn gwario 3.7 y cant o'i chynnyrch mewnwladol crynswth (CMC neu GDP) ar iechyd gan gynnwys costau triniaeth 22 y cant a dynnir gan ddinasyddion a'r gweddill gan y wladwriaeth.[72] Yn 2010, roedd gwariant ar ofal iechyd yn cyfrif am 4.66% o CMC y wlad. Yn 2009, roedd 16.04 o feddygon a 33.80 o nyrsys fesul 10,000 o drigolion.[73]

Yn ôl Sefydliad Iechyd y Byd yn 2008, amcangyfrifir bod 91.1% o ferched a menywod yr Aifft rhwng 15 a 49 oed wedi dioddef anffurfio organau cenhedlu,[74] er fod hynny'n anghyfreithlon yn y wlad. Yn 2016 diwygiwyd y gyfraith i osod cosbau llymach ar y rhai a gafwyd yn euog o gyflawni hyn, gan newid uchafswm o garchar am 15 mlynedd. Gall y rhai sy'n hebrwng dioddefwyr i'r weithdrefn hefyd wynebu cyfnod yn y carchar am hyd at 3 blynedd.[75]

Dinasoedd mwyaf

golygu
 
Trefi neu ddinasoedd Egypt
2017 Cyfrifiad y Wlad
Safle Governorate Pobl. Safle Governorate Pop.
 
Cairo
 
Alexandria 		1 Cairo Cairo 9,153,135 11 Asyut Asyut 462,061  
Giza
 
Shubra El Kheima
2 Alexandria Alexandria 5,039,975 12 Khusus Qalyubia 459,586
3 Giza Giza 4,146,340 13 Ismailia Ismailia 386,372
4 Shubra El Kheima Qalyubia 1,165,914 14 Zagazig Sharqia 383,703
5 Port Said Port Said 751,073 15 6 October Giza 350,018
6 Suez Suez 660,592 16 Aswan Aswan 321,761
7 Mansoura Dakahlia 548,259 17 New Cairo Cairo 298,343
8 El Mahalla El Kubra Gharbia 522,799 18 Damietta Damietta 282,879
9 Tanta Gharbia 508,754 19 Damanhur Beheira 262,505
10 Faiyum Faiyum 475,139 20 Minya Minya 245,478

Hanes

golygu

Yr Hen Aifft

golygu

Roedd yr Hen Aifft yn wareiddiad a ddatblygodd ar hyd canol a rhan isaf Afon Nîl o tua 3150 C.C. hyd nes iddi ddod yn dalaith Rufeinig Aegyptus yn 31 C.C. Roedd yn ymestyn tua'r de o aber Afon Nîl hyd at Jebel Barkal ger y pedwerydd cataract. Ar brydiau roedd yr Aifft yn rheoli tiriogaethau ehangach.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ Kirkpatrick, David D. (11 February 2010). "Mubarak Steps Down, Ceding Power to Military". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 February 2011. Cyrchwyd 11 February 2011.
  2. ↑ "Egypt crisis: President Hosni Mubarak resigns as leader". BBC. 11 February 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 February 2011. Cyrchwyd 11 February 2011.
  3. ↑ Memmott, Mark (28 Tachwedd 2011). "Egypt's Historic Day Proceeds Peacefully, Turnout High For Elections". NPR. Npr.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Rhagfyr 2012. Cyrchwyd 8 February 2013.
  4. ↑ "Egypt's new president moves into his offices, begins choosing a Cabinet". CNN. 25 June 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 May 2013. Cyrchwyd 13 February 2013.
  5. ↑ "Think Again: The Muslim Brotherhood". Al-Monitor. 28 January 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Chwefror 2017. Cyrchwyd 7 Rhagfyr 2016.
  6. ↑ Kirkpatrick, David D. (3 July 2013). "Army Ousts Egypt's President; Morsi Denounces 'Military Coup'". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 July 2013. Cyrchwyd 3 July 2013.
  7. ↑ "Egypt's El-Sisi bids military farewell, says he will run for presidency". Ahram Online. 26 March 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 Mawrth 2014. Cyrchwyd 26 March 2014.
  8. ↑ Midant-Reynes, Béatrix (2000). The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Kings. Oxford: Blackwell Publishers.
  9. ↑ "Egyptian Identity". www.ucl.ac.uk. Cyrchwyd 4 March 2021.
  10. ↑ "Constitution of The Arab Republic of Egypt 2014" (PDF). sis.gov.eg. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 18 July 2015. Cyrchwyd 13 April 2017.
  11. ↑ "Lessons from/for BRICSAM about south–north Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?". International Studies Review 9.
  12. ↑ "Land use and Coastal Management in the Third Countries: Egypt as a case" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 24 March 2009. Cyrchwyd 3 November 2011.
  13. ↑ Fouberg, Erin H.; Murphy, Alexander B.; de Blij (2009). Human Geography: People, Place, and Culture. John Wiley & Sons. t. 91. ISBN 978-0-470-57647-2. Cyrchwyd 10 February 2013.
  14. ↑ "Egypt to build new administrative and business capital". BBC News. 13 March 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 December 2018. Cyrchwyd 20 June 2018.
  15. ↑ Soliman, KH.
  16. ↑ "Marsa Matruh, Egypt". Weatherbase.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 November 2011. Cyrchwyd 3 November 2011.
  17. ↑ Samenow, Jason (13 December 2013). "Biblical snowstorm: Rare flakes in Cairo, Jerusalem paralyzed by over a foot". The Washington Post. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 September 2015. Cyrchwyd 26 August 2017.
  18. ↑ "Contingency planning for rising sea levels in Egypt | IRIN News, March 2008". Irinnews.org. 12 March 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 August 2010. Cyrchwyd 25 August 2010.
  19. ↑ El Deeb and Keath, Sarah and Lee. "Islamist claims victory in Egypt president vote". Associated Press. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 June 2012. Cyrchwyd 18 June 2012.
  20. ↑ "List of Parties". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 January 2011. Cyrchwyd 8 December 2012.
  21. ↑ "Egypt: National Strategy and Action Plan for Biodiversity Conservation" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 17 January 2013. Cyrchwyd 9 December 2012.
  22. ↑ "The Micheli Guide to Fungal Conservation". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 February 2015. Cyrchwyd 9 December 2012.
  23. ↑ A.M. Abdel-Azeem, The History, Fungal Biodiversity, Conservation, and Future Perspectives for Mycology in Egypt IMA Fungus 1 (2): 123–142 (2010).
  24. ↑ Ibrahim, Kamal M.; Hosni, Hasnaa A.; Peterson, Paul M. (2016). Grasses of Egypt. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Scholarly Press. Cyrchwyd 16 April 2016.
  25. ↑ Jankowski, James.
  26. ↑ Dawisha, Adeed (2003). Arab Nationalism in the Twentieth Century. Princeton: Princeton University Press. tt. 264–265, 267.
  27. ↑ 27.0 27.1 Brown, Nathan J. "Mechanisms of Accountability in Arab Governance: The Present and Future of Judiciaries and Parliaments in the Arab World". Programme on Governance in the Arab Region. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 June 2012.
  28. ↑ Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. Egypt. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 October 2011. Cyrchwyd 3 November 2011.
  29. ↑ Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 May 2011. Cyrchwyd 11 September 2010.
  30. ↑ Marshall, Shana (15 April 2015). "The Egyptian Armed Forces and the Remaking of an Economic Empire". Carnegie Endowment for International Peace. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 July 2015. Cyrchwyd 23 June 2015.
  31. ↑ Katz, Yaacov (15 January 2007). "Egypt to launch first spy satellite". The Jerusalem Post.
  32. ↑ Stephen Clark (16 April 2014). "Egyptian reconnaissance satellite launched by Soyuz". Spaceflight Now. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 April 2014. Cyrchwyd 18 April 2014.
  33. ↑ "Obama restores US military aid to Egypt over Islamic State concerns". The Guardian. 31 March 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 December 2016. Cyrchwyd 14 December 2016.
  34. ↑ "The U.S. gives Egypt $1.5 billion a year in aid. Here's what it does". The Washington Post. 9 July 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 July 2015. Cyrchwyd 26 August 2017.
  35. ↑ Sharp, Jeremy M. (5 June 2014). "Egypt: Background and U.S. Relations" (PDF). Congressional Research Service. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 9 September 2014. Cyrchwyd 8 October 2014.
  36. ↑ Holland, Steve; Mason, Jeff (15 August 2013). "Obama cancels military exercises, condemns violence in Egypt". Reuters. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 October 2014. Cyrchwyd 8 October 2014.
  37. ↑ Iqbal, Jawad (7 May 2015). "Business as usual for Egypt and the West". BBC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 August 2015. Cyrchwyd 23 June 2015.
  38. ↑ "Egypt 'has key role' in fight against Islamic State – Kerry". BBC. 13 September 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 October 2014. Cyrchwyd 18 October 2014.
  39. ↑ Adler, Stephen; Mably, Richard (15 May 2014). "Exclusive: Egypt's Sisi asks for U.S. help in fighting terrorism". Reuters. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 October 2014. Cyrchwyd 18 October 2014.
  40. ↑ Baker, Peter; Walsh, Declan (3 April 2017). "Trump Shifts Course on Egypt, Praising Its Authoritarian Leader". The New York Times (yn Saesneg). ISSN 0362-4331. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 February 2019. Cyrchwyd 10 February 2019.
  41. ↑ "Egypt". The World Factbook. CIA. Cyrchwyd 2 February 2011.
  42. ↑ "Incorporating Sharia into legal systems". BBC News. 8 February 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 April 2013. Cyrchwyd 18 February 2013.
  43. ↑ "Egypt Gender Equality Profile" (PDF). UNICEF. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 19 October 2018. Cyrchwyd 20 February 2013.
  44. ↑ "Egyptian constitution 'approved' in referendum". BBC News. 23 December 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 December 2012. Cyrchwyd 23 December 2012.
  45. ↑ "Legislation Egypt". Lexadin.nl. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  46. ↑ "7 Egyptian Christians, Florida pastor sentenced to death for anti-Islam film". Fox News. 28 November 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 31 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  47. ↑ 47.0 47.1 47.2 47.3 47.4 47.5 BBC (18 January 2014). "BBC News – Egypt referendum: '98% back new constitution'". BBC Online. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 January 2014. Cyrchwyd 19 January 2014.
  48. ↑ "Egyptian Organization for Human Rights". En.eohr.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 August 2010. Cyrchwyd 25 August 2010.
  49. ↑ "Law No. 94 of 2003 Promulgating The National Council for Human Rights". Nchregypt.org. 16 February 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  50. ↑ "Egyptian National Council for Human Rights Against Human Rights NGOs". EOHR. 3 June 2003. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 July 2003. Cyrchwyd 8 February 2013.
  51. ↑ "The Egyptian Human Rights Council: The Apple Falls Close to the Tree". ANHRI. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 January 2015. Cyrchwyd 8 February 2013.
  52. ↑ "Religion: Few States Enjoy Freedom of Faith, Report Says". Ipsnews.net. 17 December 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 January 2012. Cyrchwyd 1 February 2011.
  53. ↑ "Global Restrictions on Religion" (PDF). Pew Forum on Religion & Public Life. 17 December 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 6 February 2011. Cyrchwyd 1 February 2011.
  54. ↑ "USCIRF Watch List – USCIRF". Uscirf.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 November 2010. Cyrchwyd 1 February 2011.
  55. ↑ "Muslim Publics Divided on Hamas and Hezbollah". Pew Global Attitudes Project. 2 December 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 May 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  56. ↑ Foundation, Thomson Reuters. "The world's most dangerous megacities for women 2017". poll2017.trust.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 October 2017. Cyrchwyd 24 October 2017.
  57. ↑ "Reporting on the coronavirus: Egypt muzzles critical journalists". Deutsche Welle. 3 April 2020.
  58. ↑ "Egypt is more concerned with controlling information than containing the coronavirus". The Globe and Mail. 3 April 2020.
  59. ↑ Pierre Beckouche (2017). Europe's Mediterranean Neighbourhood. Edward Elgar Publishing. t. 121. ISBN 978-1-78643-149-3.
  60. ↑ "Egypt". U.S. Energy Information Administration. 14 August 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 February 2015. Cyrchwyd 24 February 2015.
  61. ↑ As per the 2006 census
  62. ↑ Egyptian Water Use Management Project (EWUP), 1984.
  63. ↑ "Population Clock". Central Agency for Public Mobilization and Statistics. 27 April 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 27 April 2013.
  64. ↑ "The limits of a Green Revolution?". BBC News. 29 March 2007. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 July 2011. Cyrchwyd 25 August 2010.
  65. ↑ admin (8 April 2000). "Food First/Institute for Food and Development Policy". Foodfirst.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 July 2009. Cyrchwyd 25 August 2010.
  66. ↑ "Egypt – Population". Countrystudies.us. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  67. ↑ 67.0 67.1 Omer Karasapan, Who are the 5 million refugees and immigrants in Egypt?
  68. ↑ "Constitutional Declaration 2011". Egyptian Government Services. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 December 2017. Cyrchwyd 1 December 2017.
  69. ↑ "The Global Religious Landscape". Pew Research Center. December 2012. Cyrchwyd 5 November 2018.
  70. ↑ Analysis (19 December 2011). "Global Christianity". Pew Research Center. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-26. Cyrchwyd 17 August 2012.
  71. ↑ "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". english.ahram.org.eg (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 May 2018. Cyrchwyd 26 April 2018.
  72. ↑ "Demography". SESRIC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 June 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  73. ↑ "Health". SESRIC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 June 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  74. ↑ "Female genital mutilation and other harmful practices". WHO. 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 April 2011. Cyrchwyd 28 January 2011.
  75. ↑ "Egypt's parliament passes bill designating FGM a felony, imposes stricter penalties". Ahram Online. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 December 2016. Cyrchwyd 1 December 2016.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Yr_Aifft&oldid=12748891"