Allt yr Esgair

Allt yr Esgair
Math	bryn, copa
Daearyddiaeth
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	392.6 metr
Cyfesurynnau	51.91085°N 3.27181°W
Cod OS	SO1261524360
Amlygrwydd	199 metr
	[golygwch ar Wicidata]

Mae Allt yr Esgair yn gopa mynydd a geir yn y Mynydd Du rhwng Llanymddyfri a Threfynwy; cyfeiriad grid SO126243. Uchder cymharol, neu ”amlygrwydd” y copa, ydy 188metr: dyma'r uchder mae'r copa'n codi uwchlaw'r mynydd agosaf. Coronir copa'r mynydd gan fryngaer o Oes yr Haearn.

Dosberthir copaon Cymru, a gweddill gwledydd Prydain, yn rhestri arbennig yn ôl uchder ac yn ôl amlygrwydd y copa; mae'r copa hwn yn cael ei alw'n Marilyn (mynydd). Mae sawl cymdeithas yn mesur, gwiro a chasglu'r rhestri hyn a dônt ynghŷd ar wefan “Database of British and Irish hills”.^[1] Uchder y copa o lefel y môr ydy 393 metr (1289 tr). Cafodd yr uchder ei fesur a'i gadarnhau ar 28 Hydref 2001.

Bryngaer

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: BR153.^[2] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

Llyn Llangors o Allt yr Esgair

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.^[3] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.^[4] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.^[5]

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonynh nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ “Database of British and Irish hills”
↑ Cofrestr Cadw.
↑ References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
↑ "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.
↑ "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.

Dolennau allanol

Clwb Mynydda Cymru
Lleoliad ar wefan Streetmap Archifwyd 2016-03-06 yn y Peiriant Wayback
Lleoliad ar wefan Get-a-map^{[dolen farw]}

[1] “Database of British and Irish hills”

[2] Cofrestr Cadw.

[3] References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.

[4] "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.

[5] "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]