Allt yr Esgair

bryn (392.6m) ym Mhowys

Mae Allt yr Esgair yn gopa mynydd a geir yn y Mynydd Du rhwng Llanymddyfri a Threfynwy; cyfeiriad grid SO126243. Uchder cymharol, neu ”amlygrwydd” y copa, ydy 188metr: dyma'r uchder mae'r copa'n codi uwchlaw'r mynydd agosaf. Coronir copa'r mynydd gan fryngaer o Oes yr Haearn.

Allt yr Esgair
Mathbryn, copa Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr392.6 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.91085°N 3.27181°W Edit this on Wikidata
Cod OSSO1261524360 Edit this on Wikidata
Amlygrwydd199 metr Edit this on Wikidata
Map

Dosberthir copaon Cymru, a gweddill gwledydd Prydain, yn rhestri arbennig yn ôl uchder ac yn ôl amlygrwydd y copa; mae'r copa hwn yn cael ei alw'n Marilyn (mynydd). Mae sawl cymdeithas yn mesur, gwiro a chasglu'r rhestri hyn a dônt ynghŷd ar wefan “Database of British and Irish hills”.[1] Uchder y copa o lefel y môr ydy 393 metr (1289 tr). Cafodd yr uchder ei fesur a'i gadarnhau ar 28 Hydref 2001.

Bryngaer

golygu

Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: BR153.[2] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.

 
Llyn Llangors o Allt yr Esgair

Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.[3] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.[4] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.[5]

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonynh nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. “Database of British and Irish hills”
  2. Cofrestr Cadw.
  3. References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
  4. "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.
  5. "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.

Dolennau allanol

golygu