Bodwrog

Plwyf eglwysig ar Ynys Môn yw Bodwrog, a leolir ger Gwalchmai yng nghanol Môn, i'r gogledd o dref Llangefni. Mae'n rhan o Ddeoniaeth Malltraeth yn Esgobaeth Bangor.

Eglwys Sant Twrog

Math	eglwys
LL-Q9309 (cym)-RandomWilliams1908-Eglwys Sant Twrog (Q7595590).wav
Sefydlwyd	15 g
Daearyddiaeth
Lleoliad	Bodffordd
Sir	Bodffordd
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	74.3 metr, 74.1 metr
Cyfesurynnau	53.2715°N 4.40047°W
AS/au y DU	Llinos Medi (Plaid Cymru)
Arddull pensaernïol	pensaernïaeth ganoloesol
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II*, Henebion Cenedlaethol Cymru
Cysegrwyd i	Twrog
Manylion
Esgobaeth	Esgobaeth Bangor
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Hanes

Yn yr Oesoedd Canol bu Bodwrog yn rhan o gwmwd Llifon yng nghantref Aberffraw. Yn ôl traddodiad, sefydlwyd yr eglwys gan Twrog, sant o'r 6g efallai a gysylltir hefyd â Llandwrog yn Arfon a Maentwrog ym Meirionnydd. Mae'r eglwys bresennol (cyfeirnod AO: SH 401776) yn dyddio o ddiwedd y 15g; ychwanegwyd y clochdy yn 1668. Ystyr yr enw 'Bodwrog' yw "trigfan Twrog" (bod + Twrog).

Safai plasdy Bodychen ym mhlwyf Bodwrog. Un o uchelwyr Bodychen oedd Rhys ap Llywelyn (m. tua 1503-1504). Cofnodir iddo arwain mintai o wŷr Môn i ymladd ym myddin Harri Tudur ar Faes Bosworth yn 1487. Cedwir sawl cerdd i deulu'r plas, yn cynnwys un gan gan Lewys Môn (bl. 1485-1527), un o feirdd mwyaf y cyfnod. Mae'r plasdy yn adfail heddiw.

Cadwraeth

Mae Cors Bodwrog yn Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig.

Dolenni allanol

• Bodwrog ar wefan Esgobaeth Bangor
• Deoniaeth Malltraeth Archifwyd 2011-06-07 yn y Peiriant Wayback