De Sir Fynwy (etholaeth seneddol)

Roedd De Sir Fynwy yn etholaeth seneddol a oedd yn dychwelyd un Aelod Seneddol (AS) i Dŷ Cyffredin Senedd y Deyrnas Unedig rhwng 1815 a 1885.

De Sir Fynwy

Enghraifft o'r canlynol	Etholaeth Senedd y Deyrnas Unedig
Daeth i ben	25 Tachwedd 1918
Dechrau/Sefydlu	24 Tachwedd 1885
Gwladwriaeth	y Deyrnas Unedig
Rhanbarth	Cymru

Hanes

Cafodd yr etholaeth ei chreu gan Ddeddf Ailddosbarthu Seddi 1885 ar gyfer etholiad cyffredinol 1885, a rannodd hen etholaeth Sir Fynwy yn dair. Cafodd yr etholaeth ei diddymu ar gyfer etholiad cyffredinol 1918, pan drosglwyddwyd y rhan fwyaf o'i ardal i etholaeth Mynwy.

Roedd hen etholaeth Sir Fynwy yn drwm dan ddylanwad dau deulu pwerus: y Morganiaid Tŷ Tredegar a Dugiaid Beaufort Gwlad yr Haf. Parhaodd dylanwad y Morganiaid yn etholaeth De Sir Fynwy. Yn 1885 etholwyd y Cyrnol yr Anrhydeddus Frederick Courtenay Morgan fel AS o 1885 tan 1906 pan ymddeolodd ceisiodd ei fab, Courtenay Morgan, (wedi hynny Barwn Tredegar) i'w olynu ond cafodd ei drechu gan dirfeddiannwr dylanwadol arall y Cyrnol Ivor Herbert o Lanarth. Cadwodd Herbert afael ar yr etholaeth tan 1917 pan ymadawodd i Dŷ'r Arglwyddi. Diddymwyd yr etholaeth flwyddyn yn ddiweddarach.

Yr etholaeth (mewn pinc) o fewn Sir Fynwy

Ffiniau

Roedd yr etholaeth yn cynnwys rhanbarthau llys ynadon Caerllion, Cas-gwent, Eglwys y Drindod, Trefynwy, Llaneirwg, Rhaglan, Tryleg a Brynbuga yn ogystal â rhannau o fwrdeistrefi trefol Trefynwy a Chasnewydd a phlwyfi dinesig Bedwas a Mynyddislwyn.

Aelodau Seneddol

Blwyddyn		Aelod	Plaid
	1885	Frederick Courtenay Morgan	Ceidwadol
	1906	Ivor Herbert	Rhyddfrydol
	1917	Abraham Garrod Thomas	Rhyddfrydol
1918		Diddymu'r etholaeth

Canlyniadau etholiad

Etholiadau yn y 1880au

Frederick Courtenay Morgan yn Vanity Fair 1893

Etholiad cyffredinol 1885: De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Frederick Courtenay Morgan	4,890	53.3
	Rhyddfrydol	Syr H M Jackson	4,293	46.7
Mwyafrif			597

Etholiad cyffredinol 1886: De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Frederick Courtenay Morgan	5,235	63.9
	Rhyddfrydol	O Bryant	2,950	63.9
Mwyafrif			2,285
	Ceidwadwyr yn cadw		Gogwydd

Etholiadau yn y 1890au

Etholiad cyffredinol 1892: De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Frederick Courtenay Morgan	5,421	53.6
	Rhyddfrydol	Yr Arglwydd Profumo	4,700	46.4
Mwyafrif			721
	Ceidwadwyr yn cadw		Gogwydd

Etholiad cyffredinol 1895: De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Frederick Courtenay Morgan	5,815	52.8
	Rhyddfrydol	Clfford Cory	5,230	47.2
Mwyafrif			612
	Ceidwadwyr yn cadw		Gogwydd

Etholiadau yn y 1900au

Ivor John Caradoc Herbert

Cafodd Frederick Courtenay Morgan ei ethol yn ddiwrthwynebiad yn Etholiad cyffredinol 1900

Etholiad cyffredinol 1906: De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Ivor Herbert	7,503	54.7
	Ceidwadwyr	Courtenay Morgan	6,216	45.3
Mwyafrif			1,287
	Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr		Gogwydd

Etholiadau yn 1910au

Etholiad cyffredinol Ionawr 1910: De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Ivor Herbert	9,738	58.5
	Ceidwadwyr	F Forestier-Walker	6,910	41.5
Mwyafrif			2,828
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Abraham Garrod Thomas

Etholiad cyffredinol Rhagfyr 1910: De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Ivor Herbert	8,597	56.4
	Ceidwadwyr	F Forestier-Walker	6,656	45.6
Mwyafrif			1,941
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Ym 1917 Cafodd Syr Ivor Herbert ei ddyrchafu i Dŷ'r Arglwyddi fel y Barwn Treowen a chynhaliwyd isetholiad i ganfod olynydd iddo fel AS De Sir Fynwy.

Is etholiad 1917 De Sir Fynwy
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Abraham Garrod Thomas	6769
	Annibynnol	B Pardoe Thomas	727
Mwyafrif			6,042
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Cyfeiriadau

• James, Arnold J a Thomas, John E. Wales at Westminster - A History of the Parliamentry Representation of Wales 1800-1979 Gwasg Gomer 1981 ISBN 0 85088 684 8