Hanes radio Gwlad y Basg

Mae hanes radio Gwlad y Basg yn cyfeirio at ddarllediadau radio sy'n benodol yn yr iaith Basgeg neu o diriogaeth Gwlad y Basg.

Cynsail

rali Aberri Eguna yn Donostia, 1933

Daeth dyfodiad Gweriniaeth Sbaen yn yr 1930au â chreu gorsafoedd radio gwahanol ledled y diriogaeth y wladwriaeth. Yng Ngwlad y Basg, crëwyd Radio Vitoria, yn Vitoria-Gasteiz ym mhrifddinas talaith Araba, un o dri talaith Cymuned Ymreolaethol Gwlad y Basg a elwir yn Euskadi heddiw; Radio Emisora Bilbaína, yn ninas Bilbo yn nhalaith Bizkaia, ac Unión Radio yn ninas Donostia, sef prifddinas talaith Gipuzkoa. Pan syrthiodd San Sebastián i ddwylo byddin y gwrthryfelwyr Franco ym misoedd cyntaf y Rhyfel Cartref Sbaen, cafodd gorsaf Unión Radio San Sebastián ei datgymalu a'i symud i ffermdy Getarí de Iciar, cymdogaeth yn nhref Deva yn Gipuzkoa. Oddi yno am tua dwsin o ddyddiau fe'i darlledir dan yr enw "Radio Euzkadi" hyd nes y bydd yn rhaid ei ddatgymalu ddiwedd Medi pan fydd Deva yn syrthio i ddwylo'r gwrthryfelwyr.^[1]

Ym 1937 roedd llywodraeth Gwlad y Basg eisoes yn ymwybodol o'r angen i gael ei radio masnachol ei hun. Bu ad-drefnu'r gwahanol orsafoedd a'r anghenion i'w diwallu, gyda wybodaeth gyffredinol bellach yn dibynnu ar adran Propaganda a Chysylltiadau Tramor adran y llywyddiaeth Basgeg. Anfonwyd dirprwyaeth o'r orsaf radio i'r Unol Daleithiau, gorsaf a gadwyd ym mhorthladd Bordeaux yn Ffrainc ac a drosglwyddwyd i Radio San Sebastián ar ôl y rhyfel ac ar ôl cael ei hawlio gan lywodraeth y buddugwyr.

Ar 22 Rhagfyr 1936, defnyddiodd y Lehendakari (Prif Weinidog Euskadi) José Antonio Aguirre feicroffonau'r Radio Emisora Bilbaína i drosglwyddo araith.^[2] Roedd gorsafoedd Radio Barcelona a Transradio Madrid yn gysylltiedig â gorsaf Bilbao i ddarlledu'r araith honno. Cyhoeddodd adran Propaganda a Chysylltiadau Tramor Llywyddiaeth Gwlad y Basg araith yn Sbaeneg, Saesneg a Ffrangeg gan nodi, wrth iddynt ei roi ar y clawr, ei fod wedi'i wneud o flaen meicroffonau Radio Euzkadi.

Pan symudodd Llywodraeth Gwlad y Basg ei phencadlys i Barcelona, rhoddodd Generalitat Catalawnia le iddi gael ei defnyddio ar Radio Barcelona.^[1]

Ganwyd yng Ngwlad y Basg yn Ffrainc

Ar 21 Rhagfyr 1946, aeth Radio Euzkadi, la Voz de la Resistencia Vasca ("Radio Euzkadi, Llais Gwrthsafiad y Basgiaid"), a oedd wedi ei drefnu ac yn dibynnu ar Lywodraeth Gwlad y Basg yn alltud, ar yr awyr o Mugerre (Mouguerre yn Ffrangeg), ar diriogaeth Ffrainc. Roedd y swyddfeydd yn San Juan de Luz ac roedd ei rhaglenni, ar donfedd fer, wedi'u neilltuo i'r frwydr yn erbyn unbennaeth Franco, y pwysleisiwyd dyddiadau arbennig ar ei chyfer, megis yr Aberri Eguna ("Diwanod y Faner", hynny yw, diwrnod genedlaethol Gwlad y Basg). Fe'i defnyddiwyd hefyd i jamio gorsafoedd radio cyfundrefn Franco yng Ngwlad y Basg.

Deng mlynedd yn ddiweddarach, ail-lansiodd y llywodraeth alltud brosiect i sefydlu gorsaf radio. Ym 1946, lansiwyd prawf o’r orsaf radio newydd hon ym Mugerre (Lapurdi, yng ngogledd Gwlad y Basg) a darlledwyd y rhaglen swyddogol gyntaf ym mis Chwefror 1947.

Radio gwrthsafiad ydoedd, roedd yn cael ei ddefnyddio i gollfarnu gweithredoedd llywodraeth Franco yn ne Gwlad y Basg ac i ledaenu negeseuon abertzale cenedlaetholgar. Ym 1954, fodd bynnag, mewn ymateb i ofynion Franco, caeodd llywodraeth gwladwriaeth Ffrainc y radio.

Daeth yr ail gam hwn i ben hefyd gyda chau'r radio, ond buodd trydydd ymgais.

Yn Feneswela

Ar 10 Gorffennaf 1965, cychwynnwyd darllediadau o Feneswela yn Ne America. Fe'i darlledwyd o stiwdios El Paraíso yn Caracas, er bod y trosglwyddydd yng nghanol y jwngl. Cadwyd y lleoliad hwn yn gyfrinachol tan 1971, a ddarganfuwyd gan ETA a geisiodd ddefnyddio'r orsaf at eu dibenion. Caewyd yr orsaf yn Venezuela ar 30 Ebrill 1977.

Cam olaf

Logo goch Euskadi Irratia

Logo las Radio Euskadi

O dan Statud Ymreolaeth Gernika, creodd Llywodraeth Gwlad y Basg Endid Radio a Theledu Cyhoeddus. Embryo'r sefydliad hwn fyddai Radio Vitoria, gorsaf a brynwyd ym 1981.

Aeth Euskadi Irratia (gorsaf Basgeg ei hiaith) yn fyw ar 23 Tachwedd 1982 ac yna Radio Euskadi (gorsaf Sbaeneg ei hiaith) ar yr awyr ar 31 Mawrth 1983 ar donfedd FM. Yn yr 1990au dechreuodd hefyd ddarlledu ar donfedd fer ac yn 2000 dechreuodd darllediadau lloeren. Ers 2003 mae wedi bod yn bresennol ar y Rhyngrwyd trwy borth eitb.com.

Ar 23 Mehefin 2007, newidiodd Radio Euskadi ei bencadlys ac agor cyfleusterau newydd ar safle hen Ffair Fasnach Ryngwladol Bilbao. Yn benodol, mae'n meddiannu rhan o bafiliwn 8 yr hen ffair - adeilad BAMI - gan rannu lleoliad â chwmnïau eraill y grŵp EITB. Yn y cyfleusterau newydd hyn, sy'n ymgorffori technoleg ddigidol, mae'r cam pendant wedi'i gymryd i weithio gyda systemau gweinydd cyfrifiadurol.

Mae'r cyfleusterau, sydd wedi'u hintegreiddio i ofod o fwy na 8,000m², yn cynnwys chwe stiwdio o wahanol faint, un ohonynt â'r gallu i dderbyn y cyhoedd a darlledu perfformiadau cerddorol byw, ac ystafelloedd golygu a pharatoi rhaglenni amrywiol.

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 Arrieta Alberdi, Leyre (2009). La historia de Radio Euskadi. Bilbao: Radio Euskadi. ISBN 978-84-937153-0-4.
↑ "Radio Euskadi, the voice of the underground", rhaglen yn Saesneg ar hanes yr orsaf, archif Radio Netherlands, 27 Chwefror 1997

Dolenni allanol

Gwefan swyddogol Radio Euskadi Archifwyd 2009-01-07 yn y Peiriant Wayback yn Basgeg a Sbaeneg

[libro-1] 1.0 ^1.1 Arrieta Alberdi, Leyre (2009). La historia de Radio Euskadi. Bilbao: Radio Euskadi. ISBN 978-84-937153-0-4.

[2] "Radio Euskadi, the voice of the underground", rhaglen yn Saesneg ar hanes yr orsaf, archif Radio Netherlands, 27 Chwefror 1997

[1]

[2]