Johannes Brahms

Roedd Johannes Brahms (7 Mai 1833 - 3 Ebrill 1897) yn gyfansoddwr, pianydd ac arweinydd cerddoriath Almaenaidd yn y cyfnod Rhamantaidd. Fe'i ganed yn Hamburg i deulu Lutheraidd, a threuliodd lawer o'i fywyd proffesiynol yn Fienna. Weithiau caiff ei grwpio gyda Johann Sebastian Bach a Ludwig van Beethoven fel un o "Dri B" cerddoriaeth, sylw a wnaed yn wreiddiol gan yr arweinydd o'r bedwaredd ganrif ar bymtheg Hans von Bülow .

Johannes Brahms
Ffugenw	G.W. Marks
Ganwyd	7 Mai 1833  Hamburg
Bedyddiwyd	26 Mai 1833
Bu farw	3 Ebrill 1897  o canser yr afu  Fienna
Man preswyl	Fienna
Dinasyddiaeth	Cydffederasiwn yr Almaen, Ymerodraeth yr Almaen
Addysg	Doctor of Music
Galwedigaeth	cyfansoddwr, arweinydd, pianydd
Cyflogwr	Gesellschaft der Musikfreunde Prifysgol Gerdd a Chelf Mynegiannol Fiena Wiener Singakademie
Adnabyddus am	Symphony No. 4, Symphony No. 1, Academic Festival Overture, Tragic Overture, A German Requiem, Symphony No. 3, Hungarian Dances, Clarinet Sonatas
Prif ddylanwad	Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven
Mudiad	cerddoriaeth ramantus
Tad	Johann Jakob Brahms
Mam	Johanna Henrica Christiane Nissen
Gwobr/au	Urdd Teilyngdod am Wyddoniaeth a Chelf, Urdd Maximilian Bafaria am Wyddoniaeth a Chelf, Medal Aur Cymdeithas y Royal Philharmonic, honorary doctor of the University of Wrocław, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Caergrawnt, dinesydd anrhydeddus Hamburg, Order of Leopold, Gwobr Awstria am Gelf a Gwyddoniaeth
Gwefan	https://www.brahms-institut.de/index.php/de/allgemeines
Llofnod

Cyfansoddodd Brahms gweithiau ar gyfer y gerddorfa symffoni, yr ensemble siambr, y piano, yr organ, y llais a'r corws. Yn bianydd meistrolgar, perfformiwyd nifer o'i weithiau am y tro cyntaf ganddo ef ei hun. Gweithiodd gyda pherfformwyr blaenllaw ei gyfnod, gan gynnwys y pianydd Clara Schumann a'r feiolinydd Joseph Joachim (roedd y tri yn ffrindiau agos). Mae llawer o'i weithiau wedi dod yn rhan o brif arlwy'r repertoire cyngerdd modern.

Roedd Brahms yn cael ei ystyried yn draddodiadwr ac yn arloeswr, gan ei gyfoeswyr a chan awduron diweddarach. Mae ei gerddoriaeth wedi'i wreiddio yn strwythurau a thechnegau cyfansoddiadol y meistri Clasurol. Er bod rhai o'i gyfoeswyr o'r farn bod ei gerddoriaeth yn rhy academaidd, roedd ffigurau dilynol megis Arnold Schoenberg ac Edward Elgar yn edmygu ei gyfraniad a'i grefftwaith. Roedd natur ddiwyd, hynod adeiladol gweithiau Brahms yn fan cychwyn ac yn ysbrydoliaeth i genhedlaeth o gyfansoddwyr. Mae motiffau rhamantus dwfn wedi'u hymgorffori yn y strwythurau hynny.

Blynyddoedd cynnar (1833-1850)

Ffotograff o 1891 o'r adeilad yn Hamburg lle ganed Brahms. Fe'i dinistriwyd gan fom ym 1943.

Roedd tad Brahms, Johann Jakob Brahms (1806-72), yn dod o dref Heide yn Holstein. Roedd yr enw teuluol weithiau yn cael ei sillafu'n 'Brahmst' neu 'Brams', ac yn deillio o 'Bram', y gair Almaeneg am y llwyn banadl. Yn erbyn ewyllys y teulu, dilynodd Johann Jakob yrfa mewn cerddoriaeth, gan gyrraedd Hamburg ym 1826, lle cafodd waith fel mân gerddor yn canu offerynnau llinyn a chwyth. Ym 1830, priododd â Johanna Henrika Christiane Nissen (1789-1865), gwniadwraig 17 mlynedd yn hŷn nag ef. Yn yr un flwyddyn fe'i penodwyd yn chwaraewr corn ym milisia Hamburg. Yn y diwedd daeth yn chwaraewr bas dwbl yn Stadttheater Hamburg a Chymdeithas Ffilharmonig Hamburg . Wrth i Johann Jakob ffynnu, symudodd y teulu dros y blynyddoedd i lety gwell byth yn Hamburg. Ganed Johannes Brahms ym 1833; ganwyd ei chwaer Elisabeth (Elise) ym 1831 a ganwyd brawd iau Fritz Friedrich (Fritz) ym 1835. Roedd Fritz hefyd yn bianydd. Gan deimlo bod ei frawd hŷn yn taflu cysgod dros ei yrfa, ymfudodd Fritz i Caracas ym 1867, ond dychwelodd i Hamburg yn ddiweddarach fel athro.

Rhoddodd Johann Jakob oedd y cyntaf i roi hyfforddiant cerddorol i'w fab. Dysgodd Johannes ef hefyd sut i ganu'r ffidil a hanfodion canu'r soddgrwth. O 1840 astudiodd y piano gydag Otto Friedrich Willibald Cossel (1813-1865). Ym 1842 cwynodd Cossel y gallasai Brahms "fod yn chwaraewr da, pe bai yn atal ei gyfansoddi diddiwedd." Yn 10 oed, gwnaeth Brahms ei ymddangosiad cyntaf fel perfformiwr mewn cyngerdd preifat. Roedd ei berfformiad yn cynnwys pumawd Beethoven ar gyfer piano ac offerynnau chwyth Op. 16 a phedwarawd piano gan Mozart. Chwaraeodd hefyd unawd, étude o waith Henri Herz . Erbyn 1845 roedd wedi ysgrifennu sonata piano yn G leiaf. Roedd ei rieni yn anghymeradwyo ei ymdrechion cynnar fel cyfansoddwr, gan deimlo bod ganddo well rhagolygon gyrfa fel perfformiwr.

Rhwng 1845 a 1848 bu Brahms yn astudio gydag athro Cossel, y pianydd a'r cyfansoddwr Eduard Marxsen (1806-1887). Roedd Marxsen yn gyfaill personol i Beethoven a Schubert, yn edmygu gweithiau Mozart a Haydn, ac yn mawrygu cerddoriaeth J S Bach . Fe wnaeth Marxsen gyfleu traddodiad y cyfansoddwyr hyn i Brahms a sicrhau bod cyfansoddiadau Brahms ei hun wedi'u seilio ar y traddodiad hwnnw. Ym 1847 gwnaeth Brahms ei ymddangosiad cyhoeddus cyntaf fel pianydd unigol yn Hamburg, gan chwarae ffantasi gan Sigismund Thalberg. Roedd ei ddatganiad piano llawn cyntaf, ym 1848, yn cynnwys ffiwg gan Bach yn ogystal â gweithiau gan Marxsen a chyfansoddwyr cyfoes eraill megis Jacob Rosenhain. Roedd ei ail ddatganiad ym mis Ebrill 1849 yn cynnwys y sonata Waldstein gan Beethoven a ffantasia waltz o'i gyfansoddiad ei hun. Cafodd adolygiadau papur newydd ffafriol.

Gwyddys bod cyfansoddiadau Brahms yn y cyfnod hwn wedi cynnwys cerddoriaeth piano, cerddoriaeth siambr a gweithiau i gorau meibion. O dan y ffugenw 'G W Marks', cyhoeddwyd rhai trefniadau piano a ffantasïau ganddo gan gwmni Cranz o Hamburg ym 1849. Mae'r cynharaf o weithiau Brahms yn ei enw ei hun (ei Scherzo Op. 4 a'r gân Heimkehr Op. 7 rhif 6) yn dyddio o 1851. Fodd bynnag, roedd Brahms yn ddiweddarach yn frwdfrydig wrth ddileu ei holl weithiau cynnar; hyd yn oed mor hwyr â 1880 ysgrifennodd at ei ffrind Elise Giesemann i anfon ei lawysgrifau o gerddoriaeth gorawl ato fel y gallent gael eu dinistrio.

Mae'n annhebygol bod gwirionedd yn yr hanesion bod Brahms fel glaslanc tlawd yn chwarae mewn tafarndai a phuteindai, ac mae llawer o ysgolheigion modern yn eu wfftio. Roedd teulu Brahms yn gymharol lewyrchus, ac roedd cyfraith Hamburg ar y pryd yn gwahardd cerddoriaeth mewn puteindai yn llwyr, ac yn gwahardd mynediad i blant dan oed.

Gyrfa gynnar (1850–1862)

Ede Reményi (h.) A Brahms ym 1852

Brahms ym 1853

Clara Schumann ym 1857, ffotograff gan Franz Hanfstaengl

Ym 1850 cyfarfu Brahms â'r feiolinydd Hwngaraidd Ede Reményi gan gyfeilio iddo mewn nifer o ddatganiadau dros yr ychydig flynyddoedd nesaf. Dyma oedd ei gyflwyniad i gerddoriaeth "arddull y sipsiwn" fel y csardas, a oedd yn ddiweddarach i brofi'n sylfaen i'w gyfansoddiadau mwyaf proffidiol a phoblogaidd, y ddwy set o Ungarische Tänze (dawnsiau Hwngaraidd 1869 a 1880). Roedd 1850 hefyd yn nodi cyswllt cyntaf Brahms (er ei fod yn un aflwyddiannus) â Robert Schumann. Yn ystod ymweliad Schumann â Hamburg y flwyddyn honno, perswadiodd ffrindiau Brahms iddo anfon rhai o'i gyfansoddiadau i Schumann, ond dychwelwyd y pecyn heb ei agor.

Ym 1853 aeth Brahms ar daith gyngerdd gyda Reményi. Ar ddiwedd mis Mai ymwelodd y ddau â'r feiolinydd a'r cyfansoddwr Joseph Joachim yn Hannover. Yn gynharach roedd Brahms wedi clywed Joachim yn chwarae'r rhan unigol o goncerto ffidil Beethoven ac roedd wedi creu argraff fawr arno. Chwaraeodd Brahms rai o'i ddarnau piano unigol ei hun i Joachim. Dyma ddechrau cyfeillgarwch oes rhwng y ddau gyfansoddwr, er iddo droi'n sur dros dro pan gymerodd Brahms ochr gwraig Joachim yn eu trafodion ysgariad ym 1883. Roedd Brahms hefyd yn edmygu Joachim fel cyfansoddwr, ac ym 1856 roeddent i gychwyn ar ymarferion hyfforddi ar y cyd i wella eu sgiliau.

Ar ôl cwrdd â Joachim, ymwelodd Brahms a Reményi â Weimar, lle cyfarfu Brahms â Franz Liszt, Peter Cornelius, a Joachim Raff, a lle perfformiodd Liszt Op Brahms. 4 Scherzo ar yr olwg gyntaf. Honnodd Reményi fod Brahms wedyn wedi cysgu trwy berfformiad Liszt o'i Sonata mewn B leiaf; arweiniodd hyn ac anghydfodau eraill i Reményi a Brahms i roi'r gorau i'w cyfeillgarwch.

Ymwelodd Brahms â Düsseldorf ym mis Hydref 1853, a, gyda llythyr cyflwyno gan Joachim, cafodd groeso gan Schumann a'i wraig Clara. Gwnaeth dawn y cyfansoddwr ifanc 20in oed argraff fawr ar Schumann. Ysgrifennodd Schumann erthygl o'r enw "Neue Bahnen" ("llwybrau newydd") yn rhifyn 28 Hydref o'r cyfnodolyn Neue Zeitschrift fur Musik yn cyflwyno Brahms fel un a oedd yn "sicr o roi mynegiant i'r amseroedd yn y modd uchaf a mwyaf delfrydol ". Fe wnaeth y ganmoliaeth hon niwed i hyder Brahms. Ysgrifennodd at Schumann ym mis Tachwedd 1853 y byddai ei ganmoliaeth "yn ennyn disgwyliadau mor rhyfeddol gan y cyhoedd fel nad wyf yn gwybod sut y gallaf ddechrau eu cyflawni". Tra yn Düsseldorf, cydweithiodd Brahms gyda Schumann a'i ddisgybl Albert Dietrich i ysgrifennu symudiad yr un o sonata ffidil ar gyfer Joachim, y "Sonata F-E-A", y llythrennau yn cynrychioli llythrennau cyntaf arwyddair personol Joachim Frei aber einsam ("Yn rhydd ond yn ond unig ").

Arweiniodd clod Schumann at gyhoeddi gweithiau cyntaf Brahms yn ei enw ei hun. Aeth Brahms i Leipzig lle cyhoeddodd cwmni Breitkopf & Härtel ei Opp. 1-4 (y Sonatau i Biano rhifau 1 a 2, y Chwe Chân Op. 3, a’r Scherzo Op. 4), tra cyhoeddodd cwmni Bartholf Senff y Trydedd Sonata i Biano Op. 5 a'r Chwe Chân Op. 6. Yn Leipzig, rhoddodd ddatganiadau gan gynnwys ei ddwy sonata piano cyntaf ei hun, a chyfarfu â Ferdinand David, Ignaz Moscheles, a Hector Berlioz, ymhlith eraill.

Ar ôl i Schumann geisio lladd ei hun a chael ei gaethiwo wedi hynny mewn ysbyty meddwl ger Bonn ym mis Chwefror 1854 (lle bu farw o niwmonia ym 1856), sefydlodd Brahms ei hun yn Düsseldorf, lle fu'n cefnogi aelwyd ac yn ymdrin â materion busnes Clara. Ni chaniatawyd i Clara ymweld â Robert tan ddeuddydd cyn ei farwolaeth, ond llwyddodd Brahms i ymweld ag ef a gweithredu fel cyswllt. Dechreuodd Brahms deimlo'n ddwfn dros Clara, a oedd iddo ef yn cynrychioli delfryd o'r fenyw. Parhaodd eu perthynas platonig hynod emosiynol hyd farwolaeth Clara. Ym mis Mehefin 1854 cysegrodd Brahms ei Op. 9, yr Amrywiadau ar Thema Schumann i Clara. Parhaodd Clara i gefnogi gyrfa Brahms trwy gynnwys ei gerddoriaeth yn ei datganiadau.

Ar ôl cyhoeddi ei Op. 10 Ballades ar gyfer piano, ni chyhoeddodd Brahms unrhyw weithiau eraill hyd 1860. Ei brosiect mawr yn y cyfnod hwn oedd y Concerto i Biano yn D leiaf, a gychwynnodd fel gwaith i ddau biano ym 1854 ond sylweddolodd yn fuan fod angen fformat ar raddfa fwy arno. Wedi'i leoli yn Hamburg ar yr adeg hon, enillodd, gyda chefnogaeth Clara, swydd fel cerddor i lys Detmold, prifddinas Tywysogaeth Lippe, lle treuliodd aeafau 1857 i 1860 ac ysgrifennodd ei ddwy Serenâd. (1858 a 1859, Opp. 11 a 16). Yn Hamburg sefydlodd gôr merched yr ysgrifennodd gerddoriaeth ar ei gyfer. Mae ei ddau Bedwarawd Piano cyntaf ( Op. 25 ac Op. 26 ) a symudiad cyntaf y trydydd Pedwarawd Piano, a ymddangosodd yn y pen draw ym 1875 hefyd yn perthyn i'r cyfnod hwn.

Ar ddiwedd y degawd daeth rhwystrau proffesiynol i Brahms. Cafodd première y Concerto Piano Cyntaf yn Hamburg ar 22 Ionawr 1859, gyda’r cyfansoddwr fel unawdydd, dderbyniad gwael. Mewn ail berfformiad, roedd ymateb y gynulleidfa mor elyniaethus fel bod rhaid atal Brahms rhag gadael y llwyfan ar ôl y symudiad cyntaf. O ganlyniad i'r ymatebion hyn gwrthododd Breitkopf a Härtel cyhoeddi ei gyfansoddiadau newydd. O ganlyniad, sefydlodd Brahms berthynas â chyhoeddwyr eraill, gan gynnwys Simrock, a ddaeth yn brif bartner cyhoeddi iddo yn y pen draw. Ym 1860 cymerodd Brahms ran yn y ddadl ar ddyfodol cerddoriaeth yr Almaen. Ynghyd â Joachim ac eraill, paratôdd ymosodiad ar ddilynwyr Liszt, yr hyn a elwir yn "Ysgol Newydd yr Almaen " (er bod Brahms ei hun yn cydymdeimlo â cherddoriaeth Richard Wagner, prif ysgogydd yr Ysgol). Yn benodol roeddent yn gwrthwynebu'r modd roedd yr ysgol yn wfftio ffurfiau cerddorol traddodiadol. Gollyngwyd drafft i'r wasg, a chyhoeddodd y Neue Zeitschrift fur Musik barodi a oedd yn gwawdio Brahms a'i gymdeithion fel rhai oedd yn edrych yn ôl. Ni fentrodd Brahms eto i mewn i ddadleuon cerddorol cyhoeddus.

Roedd bywyd personol Brahms hefyd yn gythryblus. Ym 1859 dyweddïodd ag Agathe von Siebold. Buan iawn y daeth dyweddïad i ben, ond hyd yn oed ar ôl hyn ysgrifennodd Brahms ati: "Rwy'n dy garu di! Rhaid imi eich gweld eto, ond ni allaf wisgo llyffethair. Ysgrifennwch ataf ... p'un ai. . . Efallai y deuaf eto i'ch cydio yn fy mreichiau, i'ch cusanu, a dweud wrthych fy mod yn eich caru chi. " Ni welsant ei gilydd byth eto, a chadarnhaodd Brahms yn ddiweddarach i ffrind mai Agathe oedd ei "gariad olaf".

Aeddfedrwydd (1862–1876)

Johannes Brahms, llun c. 1872

Roedd Brahms wedi gobeithio cael swydd arweinydd cwmni Ffilharmonig Hamburg, ond ym 1862 rhoddwyd y swydd i'r bariton Julius Stockhausen. Yn nhymor yr hydref 1862 gwnaeth Brahms ei ymweliad cyntaf â Fienna, gan aros yno dros y gaeaf. Yno daeth yn gydymaith i ddau aelod agos o gylch Wagner, ei ffrind cynharach Peter Cornelius a Karl Tausig. Daeth hefyd yn gyfeillgar a Joseph Hellmesberger hŷn cyfarwyddwr a phennaeth astudiaethau ffidil a Julius Epstein pennaeth astudiaethau piano, yng Nghonservatoire Fienna. Tyfodd cylch cydnabod Brahms i gynnwys y beirniad nodedig (a gwrthwynebydd yr 'Ysgol Almaeneg Newydd') Eduard Hanslick, yr arweinydd Hermann Levi a'r llawfeddyg Theodor Billroth, a oedd i ddod yn un o'i gefnogwyr mwyaf.

Ym mis Ionawr 1863 cyfarfu Brahms â Richard Wagner am y tro cyntaf, a chwaraeodd ei Amrywiadau a Ffiwg ar Thema gan Handel Op. 24, yr oedd wedi'i gwblhau'r flwyddyn flaenorol. Roedd y cyfarfod yn un gyfeillgar, er bod Wagner yn y blynyddoedd diweddarach i wneud sylwadau beirniadol, a sarhaus hyd yn oed, am gerddoriaeth Brahms. Fodd bynnag, bu gan Brahms ar yr adeg hon ac yn ddiweddarach ddiddordeb brwd yng ngherddoriaeth Wagner, gan gynorthwyo gyda pharatoadau ar gyfer cyngherddau Wagner yn Fienna ym 1862/63, a chael ei wobrwyo gan Tausig gyda llawysgrif o ran o Tannhäuser Wagner (yr oedd Wagner yn mynnu cael yn ôl ym 1875). Roedd Amrywiadau Handel â'r Pedwarawd Piano cyntaf yn ymddangos yn ei ddatganiadau cyntaf yn Fienna, lle cafodd ei berfformiadau dderbyniad gwell gan y cyhoedd a'r beirniaid na'i gyfansoddiadau.

Er bod Brahms wedi ystyried ymgymryd â swydd arweinydd yn rhywle arall, fe leolodd ei hun yn fwyfwy yn Fienna a chyn hir fe wnaeth ei gartref yn y ddinas. Ym 1863, fe'i penodwyd yn arweinydd y Wiener Singakademie. Synnodd ei gynulleidfaoedd trwy raglennu llawer o waith y meistri Almaeneg cynnar fel Heinrich Schütz a J S Bach, a chyfansoddwyr cynnar eraill fel Giovanni Gabrieli; cynrychiolwyd cerddoriaeth fwy diweddar gan weithiau Beethoven a Felix Mendelssohn. Ysgrifennodd Brahms weithiau ar gyfer y côr, gan gynnwys ei Motét, Op. 29. Gan fod y swydd yn lleihau'r amser oedd iddo i gyfansoddi, gadawodd y côr ym mis Mehefin 1864. Rhwng 1864 a 1876 treuliodd lawer o'i hafau yn Lichtental, sydd bellach yn rhan o Baden-Baden, lle'r oedd Clara Schumann a'i theulu yn treulio amser hefyd. Mae ei dŷ yn Lichtental, lle bu’n gweithio ar lawer o’i brif gyfansoddiadau gan gynnwys Ein deutsches Requiem, nach Worten der heiligen Schrift (Offeren Almaenaidd, i Eiriau'r Ysgrythurau Sanctaidd) a’i weithiau siambr cyfnod canol, yn cael ei gadw fel amgueddfa.

Ym mis Chwefror 1865 bu farw mam Brahms, a dechreuodd gyfansoddi ei waith corawl mawr Offeren Almaenaidd Op. 45, y cwblhawyd chwe symudiad ohonynt erbyn 1866. Rhoddwyd perfformiad cyntaf o'r tri symudiad cyntaf yn Fienna, ond perfformiwyd y gwaith cyflawn yn Bremen ym 1868. Ychwanegwyd seithfed symudiad (yr unawd soprano "Ihr habt nun Traurigkeit") ar gyfer première Leipzig ac roedd yr un mor llwyddiannus (Chwefror 1869). Derbyniodd clod beirniadol ledled yr Almaen, yn Lloegr, y Swistir a Rwsia, gan roi cydnabyddiaeth i Brahms ar lwyfan y byd am y tro cyntaf. Yn y cyfnod hwn Profodd Brahms llwyddiant poblogaidd gyda gweithiau fel ei set gyntaf o Ddawnsiau Hwngari (1869), y Liebeslieder-Walzer), Op. 52, (1868/69), a'i gasgliadau o Lieder (Opp. 43 a 46-49). Yn dilyn llwyddiannau o'r fath cwblhaodd o'r diwedd nifer o weithiau yr oedd wedi ymgodymu â nhw dros nifer o flynyddoedd fel y cantata Rinaldo (1863-1868), ei ddau bedwarawd llinynnol cyntaf Op. 51 rhif. 1 a 2 (1865-1873), y trydydd pedwarawd piano (1855-1875), ac yn fwyaf arbennig ei symffoni gyntaf a ymddangosodd ym 1876, ond a ddechreuwyd mor gynnar â 1855. Yn ystod 1869 roedd Brahms wedi dechrau syrthio mewn cariad â merch Schumann, Julie ond ni ddatganodd ei deimladau. Yn ddiweddarach y flwyddyn honno y cyhoeddwyd dyweddiad Julie âg Ardalydd Marmorito, ysgrifennodd a rhoddodd lawysgrif ei Alto Rhapsodi (Op. 53) i Clara.

Rhwng 1872 a 1875, roedd Brahms yn gyfarwyddwr cyngherddau Gesellschaft der Musikfreunde Fienna. Sicrhaodd mai cerddorion proffesiynol yn unig fyddai'n cael lle yn y gerddorfa. Arweiniodd repertoire a oedd ag ystod o Bach i gyfansoddwyr y bedwaredd ganrif ar bymtheg nad oeddent o'r 'Ysgol Almaeneg Newydd'; gan gynnwys Beethoven, Franz Schubert, Mendelssohn, Schumann, Joachim, Ferdinand Hiller, Max Bruch ac ef ei hun (yn arbennig ei weithiau corawl ar raddfa fawr, yr Offeren Almaenaidd, yr Alto Rhapsodi, a’r Triumphlied, Op. 55 gwladgarol, oedd yn dathlu buddugoliaeth Prwsia yn Rhyfel Ffrainc a Phrwsia 1870/71). Ym 1873 gwelwyd première cerddorfaol ei Amrywiadau Handel, a gyhoeddwyd yn wreiddiol ar gyfer dau biano, ac sydd bellach yn un o'i weithiau mwyaf poblogaidd.

Blynyddoedd o enwogrwydd (1876-1890)

Eduard Hanslick yn cynnig arogldarth i Brahms; cartŵn o'r cylchgrawn dychanol o Fienna Figaro, 1890

Ymddangosodd symffoni gyntaf Brahms, Op. 68, ym 1876, er ei fod wedi'i gychwyn yn gynnar yn y 1860au.

Er gwaethaf y derbyniad cynnes a dderbyniodd y symffoni gyntaf, roedd Brahms yn parhau i fod yn anfodlon a'r gwaith ac adolygodd yr ail symudiad yn helaeth cyn i'r gwaith gael ei gyhoeddi. Cyhoeddodd nifer o weithiau cerddorfaol a chafodd derbyniad da; yr Ail Symffoni Op. 73 (1877), y Concerto i Ffidil Op. 77 (1878), wedi'i gysegru i Joachim yr ymgynghorwyd ag ef yn agos yn ystod ei chyfansoddi, ac Agorawd yr Ŵyl Academaidd (a ysgrifennwyd yn dilyn dyfarnu gradd anrhydeddus gan Brifysgol Breslau) a'r Agorawd Drasig 1880.

Roedd Brahms bellach yn cael ei gydnabod fel ffigwr o bwys ym myd cerddoriaeth. Roedd wedi bod ar y rheithgor a ddyfarnodd Wobr Talaith Fienna i’r cyfansoddwr (gweddol anhysbys ar y pryd) Antonín Dvořák dair gwaith, yn gyntaf ym mis Chwefror 1875, ac yn ddiweddarach ym 1876 a 1877 ac roedd wedi argymell gwaith Dvořák yn llwyddiannus i’w gyhoeddwr, Simrock. Cyfarfu’r ddau ddyn am y tro cyntaf ym 1877, a chyflwynodd Dvořák ei Bedwarawd Llinynnol, Op. 44 i Brahms y flwyddyn honno. Dechreuodd Brahms hefyd dderbyn amrywiaeth o anrhydeddau; Dyfarnodd Ludwig II o Bafaria y Gorchymyn Maximilian ar gyfer Gwyddoniaeth a Chelf iddo ym 1874, a dyfarnodd y Dug George o Meiningen, oedd yn hoff o gerddoriaeth, Groes Cadlywydd Urdd Tŷ Meiningen iddo ym 1881.

Ym 1882 cwblhaodd Brahms ei Goncerto i Biano Rhif 2, Op. 83, wedi'i gyflwyno i'w athro Marxsen. Gwahoddwyd Brahms gan Hans von Bülow i gynnal première o'r gwaith gyda Cherddorfa Llys Meiningen; dyma ddechrau ei gydweithrediad â Meiningen a gyda von Bülow." Yn ystod y blynyddoedd canlynol gwelwyd première ei Drydedd Symffoni Op. 90 (1883) a'i Bedwaredd Symffoni Op. 98 (1885). Roedd Richard Strauss, cynorthwyydd von Bülow ym Meiningen, wedi bod yn ansicr am gerddoriaeth Brahms, tröedigaeth gan Drydedd Symffoni ac roedd yn frwd dros y Bedwaredd: "gwaith enfawr, yn wych o ran cysyniad a dyfais." Cefnogwr arall, ond gochelgar, o'r genhedlaeth iau oedd Gustav Mahler a gyfarfu â Brahms gyntaf ym 1884 ac a barhaodd yn gyfaill agos; dywedodd bod Brahms yn well nag Anton Bruckner, ac yn fwy daearol na Wagner a Beethoven.

Ym 1889, ymwelodd Theo Wangemann, cynrychiolydd y dyfeisiwr Americanaidd Thomas Edison, â'r cyfansoddwr yn Fienna a'i wahodd i wneud recordiad arbrofol. Chwaraeodd Brahms fersiwn gryno o'i Ddawns Hwngaraidd gyntaf ac o Die Libelle gan Josef Strauss ar y piano. Er bod y cyflwyniad llafar i'r darn byr o gerddoriaeth yn eithaf clir, mae'r chwarae piano yn anghlywadwy, i raddau helaeth, oherwydd sŵn wyneb trwm.

Yn yr un flwyddyn, gwnaethpwyd Brahms yn ddinesydd anrhydeddus Hamburg.

Blynyddoedd olaf (1890–1897)

Johann Strauss II (chwith) a Brahms yn Fienna

Roedd Brahms wedi dod yn gyfeillgar â Johann Strauss II, a oedd yn wyth mlynedd yn hŷn nag ef, yn yr 1870au, ond mae eu cyfeillgarwch agos yn perthyn i'r blynyddoedd 1889 ac wedi hynny. Roedd Brahms yn edmygu llawer o gerddoriaeth Strauss, ac anogodd y cyfansoddwr i ymuno â'i gyhoeddwr Simrock.

Bedd ym Mynwent Ganolog Fienna; cofadail a ddyluniwyd gan Victor Horta a cherflun gan Ilse von Twardowski

Ar ôl première llwyddiannus yn Fienna o'i Ail Bumawd Llinynnol, op. 111, ym 1890, daeth Brahms, oedd bellach yn 57 oed i feddwl y gallai ymddeol o gyfansoddi, gan ddweud wrth ffrind ei fod "wedi cyflawni digon." Gwnaeth ei edmygedd o Richard Mühlfeld, canwr clarinét gyda cherddorfa Meiningen, adfywio ei ddiddordeb mewn cyfansoddi a'i arwain i ysgrifennu Triawd Clarinét, Op. 114, Pumawd Clarinét, Op. 115 (1891), a'r ddwy Sonata Clarinét, Op. 120 (1894). Ysgrifennodd Brahms yr adeg hon hefyd ei gylchoedd olaf o ddarnau i'r piano, Opp. 116-119, y Vier ernste Gesänge (Pedair Cân Ddifrifol), Op. 121 (1896) a ysgogwyd gan farwolaeth Clara Schumann, ac a gyflwynwyd i'r arlunydd Max Klinger a oedd yn edmygydd mawr iddo. Mae'r olaf o'r Un ar ddeg Rhagarweiniad Corawl ar gyfer yr organ, Op. 122 (1896) yn osodiad o "O Welt ich muss dich lasen", ("O fyd rhaid i mi dy adael di"), a dyma'r nodiadau olaf a ysgrifennodd Brahms. Cyfansoddwyd llawer o'r gweithiau hyn yn ei dŷ yn Bad Ischl, lle ymwelodd â hi gyntaf ym 1882 a lle treuliodd bob haf o 1889 ymlaen.

Yn ystod haf 1896, canfuwyd bod gan Brahms y clefyd melyn, ac yn ddiweddarach yn y flwyddyn, canfu ei feddyg fod ganddo ganser yr afu. Roedd ei ymddangosiad cyhoeddus olaf ar 7 Mawrth 1897 pan welodd Hans Richter yn arwain ei Symffoni Rhif 4 ; bu cymeradwyaeth mawr ar ôl pob un o'r pedwar symudiad. Gwnaeth yr ymdrech, dair wythnos cyn ei farwolaeth, i fynychu première opereta Johann Strauss Die Göttin der Vernunft (Duwies Rheswm) ym mis Mawrth 1897. Gwaethygodd ei gyflwr yn raddol a bu farw ar 3 Ebrill 1897, yn Fienna, yn 63 oed. Mae Brahms wedi'i gladdu ym Mynwent Ganolog Fienna, o dan gofeb a ddyluniwyd gan Victor Horta gyda cherflunwaith gan Ilse von Twardowski .

Gweithiau cerddorol

• Ein deutsches Requiem (1868)
• Rinaldo (cantata) (1869)
• Schicksalslied (1871)
• Neue Liebeslieder (1875)
• Symffoni rhif 1 (1876)
• Symffoni rhif 2 (1877)
• Concerto i Feiolin (1878)
• Symffoni rhif 3 (1883)
• Symffoni rhif 4 (1885)
• Fünf Gesänge (1888)

Nodiadau

Ffynonellau

• Anon. (1916). Programme, Volumes 1916–1917, Boston Symphony Orchestra, pub. 1916
• Avins, Styra, gol. (1997). Johannes Brahms: Life and Letters. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-816234-6.
• Becker, Heinz (1980). "Brahms, Johannes". In Stanley Sadie (gol.). The New Grove Dictionary of Music and Musicians. 3. London: Macmillan. tt. 154–190. ISBN 978-0-333-23111-1.
• Bond, Ann (1971). "Brahms Chorale Preludes, Op. 122". The Musical Times 112: 898–900. doi:10.2307/955537. JSTOR 955537.
• Frisch, Walter; Karnes, Kevin C., gol. (2009). Brahms and His World (arg. revised). Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-14344-6.
• Gál, Hans (1963). Johannes Brahms: His Work and Personality. New York: Alfred A. Knopf.
• Geiringer, Karl (1981). Brahms: His Life and Work (arg. Third). New York: Da Capo. ISBN 978-0-306-80223-2.
• Hofmann, Kurt, tr. Michael Musgrave (1999). "Brahms the Hamburg musician 1833–1862". In Musgrave 1999a, tt. 3–30
• Hofmann, Kurt; Hofmann, Renate (2010). Brahms Museum Hamburg: Exhibition Guide. Hamburg: Johannes-Brahms-Gesellschaft.
• Lamb, Andrew (October 1975). "Brahms and Johann Strauss". The Musical Times 116: 869–871. doi:10.2307/959201. JSTOR 959201.
• MacDonald, Malcolm (2001) [1990]. Brahms. Master Musicians (arg. 2nd). Oxford: Dent. ISBN 978-0-19-816484-5.)
• Musgrave, Michael (1985). The Music of Brahms. Oxford: Routledge & Kegan Paul. ISBN 978-0-7100-9776-7.
• Musgrave, Michael, gol. (1999a). The Cambridge Companion to Brahms. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-48581-4.
• Musgrave, Michael (1999b). "Years of Transition: Brahms and Vienna 1862–1875". In Musgrave 1999a, pp. 31–50
• Musgrave, Michael (2000). A Brahms Reader. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-06804-7.
• Schumann, Robert (1988). Schumann on Music. tr. and ed. Henry Pleasants. New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-25748-8.
• Swafford, Jan (1999). Johannes Brahms: A Biography. London: Macmillan. ISBN 978-0-333-72589-4.
• Swafford, Jan (2001). "Did the Young Brahms Play Piano in Waterfront Bars?". 19th-Century Music 24 (3): 268–275. doi:10.1525/ncm.2001.24.3.268. ISSN 0148-2076. JSTOR 10.1525/ncm.2001.24.3.268.
• Taruskin, Richard (2010). Music in the Nineteenth Century. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-538483-3.