Mynydd Rhyd Ddu
Mae Mynydd Rhyd Ddu yn gopa mynydd a geir ger Gwyddelwern, Sir Ddinbych; cyfeiriad grid SJ054477. Uchder cymharol, neu ”amlygrwydd” y copa, ydy 224 metr: dyma'r uchder mae'r copa'n codi uwchlaw'r mynydd agosaf.
| Math | bryn, copa  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Sir Ddinbych |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 389 metr |
| Cyfesurynnau | 53.01862°N 3.41086°W |
| Amlygrwydd | 165 metr |
 | |
Dosberthir copaon Cymru, a gweddill gwledydd Prydain, yn rhestri arbennig yn ôl uchder ac yn ôl amlygrwydd y copa; mae'r copa hwn yn cael ei alw'n Marilyn (mynydd). Mae sawl cymdeithas yn mesur, gwiro a chasglu'r rhestri hyn a dônt ynghŷd ar wefan “Database of British and Irish hills”.[1] Uchder y copa o lefel y môr ydy 389 metr (1276 tr). Cafodd yr uchder ei fesur a'i gadarnhau ar 28 Hydref 2001.
Y fryngaer
golyguCeir bryngaer Geltaidd ar y copa, sy'n perthyn i Oes yr Haearn, ac sydd wedi'i lleoli ger Betws Gwerfil Goch, Sir Ddinbych; cyfeirnod OS: SJ054477.
Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif SAM unigryw: DE252.[2] Ceir tua 300 o fryngaerau ar restr CADW o henebion, er bod archaeolegwyr yn nodi bod oddeutu 570 ohonyn nhw i gyd yng Nghymru.
Fel arfer, fel mae'r gair yn ei awgrymu, ar fryn y codwyd y caerau hyn, er mwyn i'r amddiffynwyr gael mantais milwrol. Un o'r bryngaerau mwyaf trawiadol yng Nghymru ydy Tre'r Ceiri, a hon yw'r fryngaer Oes Haearn fwyaf yng ngogledd-orllewin Ewrop.[3] Mae ei harwynebedd oddeutu 2.5ha.[4] Y mwyaf o ran maint (arwynebedd), fodd bynnag ydy Bryngaer Llanymynech sydd ag arwynebedd o 57 hectar.[5]
Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd eu pwrpas felly, cyn y goresgyniad Rhufeinig; a chafodd cryn lawer ohonyn nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ “Database of British and Irish hills”
- ↑ Cofrestr Cadw.
- ↑ References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.
- ↑ "Gwefan y BBC". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-11. Cyrchwyd 2012-03-04.
- ↑ "Gwefan CPAT". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-01-07. Cyrchwyd 2012-03-04.