Niwtraliaeth carbon

Mae niwtraliaeth carbon yn gyflwr o allyriadau sero carbon deuocsid net. Gellir cyflawni hyn trwy gydbwyso allyriadau carbon deuocsid â'u tynnu (yn aml trwy wrthbwyso carbon) neu drwy ddileu allyriadau cymdeithas (y newid i'r "economi ôl-garbon"). Defnyddir y term yng nghyd-destun prosesau rhyddhau carbon deuocsid sy'n gysylltiedig â thrafnidiaeth, cynhyrchu ynni, amaethyddiaeth a diwydiant.

Niwtraliaeth carbon

Enghraifft o'r canlynol	cysyniad

Allyriadau nwy CO2 byd-eang yn y flwyddyn 2015 fesul gwlad.

Er bod y term "carbon niwtral" yn cael ei ddefnyddio, mae ôl troed carbon hefyd yn cynnwys nwyon tŷ gwydr eraill, wedi'u mesur yn nhermau eu cyfwerth carbon deuocsid. Mae'r term niwtral o ran hinsawdd yn adlewyrchu cynhwysiant ehangach nwyon tŷ gwydr eraill yn y newid yn yr hinsawdd, er mai CO2 yw'r mwyaf cyffredin. Mae’r term “sero net” yn cael ei ddefnyddio fwyfwy i ddisgrifio ymrwymiad ehangach a mwy cynhwysfawr i ddatgarboneiddio a gweithredu ar yr hinsawdd, gan fynd y tu hwnt i niwtraliaeth carbon i gynnwys mwy o weithgareddau o dan allyriadau anuniongyrchol ac yn aml yn cynnwys dull gwyddonol targed o leihau allyriadau, yn hytrach na dibynnu’n llwyr ar gwrthbwyso. Mae rhai gwyddonwyr hinsawdd wedi honni bod “y syniad 'sero net' wedi trwyddedu dull di-hid 'llosgi nawr, talu'n hwyrach' sydd wedi gweld allyriadau carbon yn parhau i godi”.

Ynni hinsawdd niwtral

Agweddau amrywiol ar liniaru newid hinsawdd. Clocwedd o'r chwith uchaf: Ynni adnewyddadwy – solar a ynni gwynt - yn Lloegr, wedi'i drydaneiddio trafnidiaeth gyhoeddus yn Ffrainc, enghraifft o ddiet yn seiliedig ar blanhigion, a phrosiect ailgoedwigo yn Haiti i tynnu carbon deuocsid o'r atmosffer.

Mae ynni hinsawdd niwtral (neu ynni niwtral yn yr hinsawdd) yn golygu ynni heb allyriadau CO2. Gan fod ynni adnewyddadwy hefyd yn allyrru CO2 wrth gynhyrchu tyrbinau gwynt a phaneli solar, dim ond biomas y gellir ei ystyried yn niwtral yn yr hinsawdd. oherwydd pan gynhyrchir ynni niwtral o ran yr hinsawdd, nid yw'n golygu nad oes unrhyw CO2 yn cael ei ollwng. Er enghraifft, mae CO2 hefyd yn dod allan o simnai gorsaf bŵer biomas. Fodd bynnag, mae’n dal yn rhan o’r cylch carbon; nid yw cyfansoddiad yr awyrgylch felly yn newid. Mae hyn yn cyferbynnu â phrosesau sy’n defnyddio tanwyddau ffosil: cafodd y CO2 (neu’r carbon yn unig mewn gwirionedd, y carbon sy’n cael ei drawsnewid yn CO2 trwy hylosgiad) sy’n cael ei ryddhau pan losgir tanwydd ffosil ei ddal filiynau o flynyddoedd yn ôl mewn petrolewm, nwy, glo a mawn. Mae llosgi'r tanwyddau hynny yn rhyddhau'r carbon yn ôl i'r atmosffer, gan newid y cydbwysedd.

Iawndal hinsawdd

Gwrthbwyso hinsawdd yw gwrthbwyso allyriadau nwyon tŷ gwydr sy'n gysylltiedig â sefydliad, cynhyrchiad neu ddefnydd. Ar gyfer yr amgylchedd nid oes ots ble mae'r CO2 yn cael ei ollwng, na ble mae'r CO2 yn cael ei gymryd o'r atmosffer. Weithiau nid yw’n bosibl eto i leihau allyriadau CO2 cwmni penodol ei hun, er enghraifft oherwydd ei fod yn rhy ddrud. Yna mae'n bosibl atal swm cyfartal o CO2 mewn mannau eraill neu ddal y swm hwnnw mewn natur. Mewn egwyddor, mae pob cynnyrch a chwmni yn addas ar gyfer dod yn niwtral yn yr hinsawdd neu'n rhydd o CO2. Mae iawndal hinsawdd yn gyflym yn sicrhau gostyngiadau allyriadau sy'n gofyn am gyfnod llawer hirach o amser mewn systemau technegol presennol.

Nid yw pob math o iawndal hinsawdd yn gyfartal. Ym 1996, dyfeisiodd Novem y cysyniad o Trias Energetica, cynllun tri cham a fwriadwyd i gwmnïau, cartrefi a llywodraethau ddod yn niwtral yn yr hinsawdd gam wrth gam. Camau dilyniannol ydynt ac nid dewis rhwng tri dull. Y camau yw:

• Atal allyriadau, trwy adael i bethau fynd. Mae hyn yn gofyn am newid ymddygiad. Enghreifftiau yw: peidio â hedfan, gyrru llai, byw'n agosach at y gwaith, bwyta llai o gig. Yn ogystal, arbed ynni hefyd, er enghraifft trwy inswleiddio da, trafnidiaeth ddarbodus, defnyddio lampau LED neu arbed ynni, peiriant golchi neu oergell darbodus, casglu dŵr glaw ar gyfer y toiledau.
• Defnyddio gymaint o ynni cynaliadwy â phosibl ar gyfer yr angen sy'n weddill, er enghraifft biomas, gwynt a haul. Trwy gynhyrchu eich ynni eich hun, er enghraifft casglwyr solar ar gyfer dŵr poeth, paneli solar neu felin wynt (fach) ar gyfer trydan. Neu drwy brynu ynni gwyrdd.
• Talu iawndal Os yw popeth posibl wedi'i wneud, erys iawndal, er enghraifft trwy blannu coed, ar yr amod bod hyn yn ychwanegol. Mae angen CO2 ar goed ar gyfer eu twf, y maent yn ei dynnu o'r aer. Yn ddelfrydol gydag yswiriant ar y goeden honno, oherwydd un diwrnod bydd yn cael ei thorri i lawr. Yna mae'r yswiriant hwn yn talu allan ac yn cael ei ddefnyddio i'w brynu ar y gyfnewidfa allyriadau (er enghraifft). Defnyddir iawndal weithiau fel mesur dros dro, tra'n aros am ateb boddhaol trwy arbed ynni neu ei gynhyrchu eich hun.

Cymru a Niwtraliaeth Carbon

'Siop Sero', siop amgylcheddol ymwybodol yn Rhiwbeina, Caerdydd (2023)

Yn 2020 yn ôl Comisiwn Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru (a sefydlwyd yn dilyn Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015), mae "Mae datgarboneiddio’n fater trawsbynciol sy’n ganolbwynt i’n holl waith ac yn hollbwysig i genedlaethau’r dyfodol." Gwnaeth Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 gyflwyno dyletswydd ar Lywodraeth Cymru i ddatblygu cyllidebau carbon ar gyfer Cymru, a lleihau allyriadau o 80% o leiaf erbyn 2050 er bod y targed hwn yn debygol o gael ei gynyddu i 95% yn ôl y cyngor oddi wrth Bwyllgor Newid Hinsawdd y DG. Yn dilyn trafod gyda'r Comisiwn a Llywodraeth Cymru yn 2020 Cafwyd ymrwymiad polisi oddi wrth Ysgrifennydd Cabinet Llywodraeth Cymru i'r:

• Sector cyhoeddus fod yn garbon niwtral erbyn 2030
• Ffocws arwyddocaol ar y nodau llesiant a’r pum dull o weithio o fewn Cymru Garbon Isel a gyhoeddwyd ym mis Mawrth 2019, yn cynnwys ffocws ar gyfiawnder hinsawdd
• Llywodraeth Cymru’n alinio cylchoedd eu cyllidebau ariannol a’u cyllidebau carbon sy’n golygu bod penderfyniadau am ble mae’r arian yn cael ei wario yn medru ffocysu mwy ar gyflawni targedau lleihau carbon. Dyma’r unig lywodraeth yn y DG i wneud hyn.

Ym mis Gorffennaf 2021, yn fuan wedi Etholiad Senedd Cymru, 2021 cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ddogfen newydd, 'Statws carbon sero-net erbyn 2030: Trywydd sector cyhoeddus Cymru'. Yn dilyn yr etholiad yna, cafwyd Cytundeb Cydweithio Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru yn Nhachwedd 2021 oedd yn cynnwys sawl ymrwybiad ym maes Niwtraliaeth Carbon gan gynnwys:

• Sero net – Comisiynu cyngor annibynnol i ymchwilio i lwybrau posibl tuag at sero net erbyn 2035 – y dyddiad targed presennol yw 2050.
• Cwmni ynni sero net – Gweithio tuag at greu Ynni Cymru, cwmni ynni o dan berchnogaeth gyhoeddus i ehangu’r gwaith o gynhyrchu ynni adnewyddadwy sy’n eiddo i’r gymuned.

Gweler hefyd

• Ôl troed carbon
• Sero net

Llyfryddiaeth

• Azimuth project: https://web.archive.org/web/20131110052325/http://www.azimuthproject.org/azimuth/show/HomePage
• Mathematics of Planet Earth 2013: https://web.archive.org/web/20131022113013/http://mpe2013.org/
• "Without the Hot Air", David MacKay, Cambridge University; Nederlandse samenvatting: http://www.inference.phy.cam.ac.uk/sustainable/book/translate/synopsisNL.pdf

Gweler hefyd

• Climate neutral now, a 3-step approach to Climate neutrality gan yr UNFCCC
• ClimateClock: amser sy'n weddill i gyrraedd trothwy 1.5°C threshold
• Kick the Habit: A UN guide to climate neutrality Cyhoeddiad UNEP
• Sut mae cyfrifo ôl-troed Carbon

Cyfeiriadau

Eginyn erthygl sydd uchod am yr amgylchedd. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato