Porth Colmon
Porthladd bychain ar arfordir ogleddol Penrhyn Llŷn yw Porth Colmon (Porthgolmon) (52.8742°G, 4.6837°Gn cyfeiriad grid OS SH192342) , yn Llangwnnadl sydd heddiw'n cael ei ddefnyddio gan bysgotwyr lleol fel cyrchfan i'w busnesau, bobl lleol i gael dod am dro ac ymwelwyr.
 | |
| Math | bae  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Llwybr Arfordir Cymru |
| Lleoliad | Llangwnnadl |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 1 metr |
| Cyfesurynnau | 52.8833°N 4.6833°W |
 | |
Hanes
golyguMae gorffennol lliwgar i'r porthladd bach gwledig yma, ar un pryd roedd yn ganolbwynt mewnforio glo, calch a llwch esgyrn, mae'r odyn a ddefnyddwyd yno o hyd [1] Mae sawl cyfeiriad at Borth Colmon mewn llyfr a ysgrifennwyd gan Griffith Griffiths o'r enw 'Blas Hir Hel' sy'n olrhain hanes cymeriadau lliwgar ardal Llangwnnadl yn ystod hanner cyntaf yr 20fed ganrif a chynt er enghraifft;
"Yn Llain-fatw Isaf y trigai William Roberts, dyn cloff a bwysai lo ar Wastad Porth Colmon...Wil Llain-fatw oedd peilot Porth Colmon. Â'i allan i'r bae efo'i gwch i gyfarfod â llong, a'i gyfrifoldeb ef wedyn fyddai ei chael yn ddiogel at y graig yn y porth. Ar ôl ei chael i'r fa honno, rhwymid hi wrth y creigiau ar gyfer ei dadlwytho. A Wil wedyn, yn rhinwedd ei swydd fel peilot, fyddai'n gyfrifol am ei chael allan i'r bae drachefn."[2]
Hefyd o Borth Colmon nôl y 1825, fe adawodd 50 o drigolion yr ardal ar long am fywyd gwell yn America. Cyfeirir at y digwyddiad trist hyn mewn can o'r enw 'Gadael Llŷn' gan ddeuawd adnabyddus lleol o Dudweiliog, John ac Alun [3]
Ar un adeg bu'r posibilrwydd i ddatblygu Porth Colmon yn borthladd prysur i allforio glo yn dilyn creu cwmni cloddio glo'n lleol yn Hebron tua 1840. Ni fu'r fenter yn un lwyddiannus.[4]
Ffordd Porthgolmon yw'r enw ar y lôn a gysylltai'r porthladd â gweddill yr ardal, ac yn hanesyddol fe'i defnyddid i gludo nwyddau a fewnforwyd i Borth Colmon mewn llongau bach yn ystod yr haf,
"Ffordd Porthgolmon, mae hon yn cae ei chadw mewn cyflwr da gan y plwyf, gwasanaetha'r wlad canys y mae tipyn o drafnidiaeth yn cael ei chario ymlaen ym Mhorthgolmon. Cludir glo gyda llongau o Lerpwl ac Afon Caer, ac hefyd o'r deheudir, cludir blawd o Lerpwl a mannau eraill megis Caernarvon a Bangor..." [5]
Mae'r tir sy'n yn cael ei ddefnyddio fel maes parcio i'r porthladd yn dir preifat ac mae sawl ymdrech wedi ei wneud ar hyd y blynyddoedd gan y perchnogion (yn aflwyddiannus hyd yma) i wahardd pobl rhag cael mynediad yno.
-
Carreg Defaid, Porth Colmon. -
Gwichiaid pob lliw a llygid meherin, Porth Colmon. -
Gwastad Porth Colmon. -
Gwichiaid pen polyn, Porth Colmon -
Gwymon codog, i'w gweld ar drai'n Mhorth Colmon.
Mae'r porthladd ei hun yn fach o ran maint ac i'w gweld yn union ir dde ar eich cyrhaeddiad i'r maes parcio. Ym mhen pellaf y maes parcio mae pont fach bren tros afon fach cyn cyrraedd giât bren. (Noder: nid yw'r traeth yn addas ar gyfer pobl sy'n ddibynnol ar gadair olwyn.)Tu draw i'r giât mae dwy opsiwn gan gerddwyr, unai i ddringo i fyny'r allt i gerdded ymlaen ar hyd Llwybr Arfordir Cymru i gyfeiriad Porth Tŷ Mawr a Rhwngyddwyborth neu i gerdded ar hyd gwaelod yr allt at rhan a elwid yn Wastad Porth Colmon ac ymlaen at Carreg/Cerrig Defaid yn mhen pellaf Porth Colmon. Nid traeth tywodlyd yw Porth Colmon, yn hytrach mae'n draeth creigiog sy'n aml yn llawn cregyn gwichiaid pob lliw (Littorina littorea), llygid meherin (Patella vulgata) a gwichiaid pen polyn (Cypraea chinensis). Ar drai fel rheol bydd y creigiau'n frith o wymon codog (Fucus vesiculous), ymysg rhywogaethau eraill o wymon.
Gweler hefyd o ran diddordeb lleol
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Gruffydd, Elfed (1991). Ar Hyd Ben Ralld. Pwllheli: Gwasg y Bont. t. 32.
- ↑ Griffiths, Griffith (1976). Blas Hir Hel. Dinbych: Gwasg Ty Ar Y Graig. t. 62.
- ↑ 'Gadel Llŷn' o albwm 'John ac Alun Un Noson Arall', John ac Alun, 1997, recordiau Sain.î
- ↑ Gruffydd, Elfed (1998). Cyfres Broydd Cymru, Rhif 6, Llyn. Gwasg Carreg Gwalch. t. 76. ISBN 0863814921.
- ↑ [.com "Rhiw.com"] Check
|url=value (help).