Pyreneau
Mae'r Pyreneau (Sbaeneg: Pirineos; Ffrangeg: Pyrénées; Catalaneg: Pirineus; Aragoneg: Perineus; Basgeg: Pirinioak) yn fynyddoedd yn ne-orllewin Ewrop. Mae'n gwahanu gwladwriaethau Ffrainc yn y Gogledd a Sbaen yn De, ac yn cysylltu Gwlad y Basg yn y Gorllewin a Chatalwnia yn y Dwyrain. Maent yn ymestyn am tua 430 km (267 milltir) o Fae Biscay i Fôr y Canoldir.
 | |
| Math | cadwyn o fynyddoedd  |
|---|---|
| Enwyd ar ôl | Pyrene |
| Cysylltir gyda | Penrhyn Iberia |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | llain Alpid |
| Lleoliad | South-West Europe |
| Sir | Nouvelle-Aquitaine, Ocsitania, Cymuned Ymreolaethol Gwlad y Basg, Aragón, Nafarroa Garaia, Catalwnia |
| Gwlad | Sbaen, Ffrainc, Andorra |
| Arwynebedd | 19,000 km² |
| Uwch y môr | 3,404 metr |
| Yn ffinio gyda | Valley of Ebro, Aquitaine Basin |
| Cyfesurynnau | 42.7°N 0.6°E |
| Hyd | 491 cilometr |
| Cyfnod daearegol | Ëosen, Paleosöig, Mesosöig |
 | |
| Deunydd | craig fetamorffig |
Enwyd y Pyreneau ar ôl Pyrene (tân mewn Groeg), cymeriad mewn mytholeg Roeg, merch Bebryx, a reibiwyd gan Herakles. Ffôdd i'r mynyddoedd lle cafodd ei chladdu neu ei bwyta gan anifeiliaid gwyllt.
Mae'r ffin rhwng Ffrainc a Sbaen yn dilyn llinell copaon uchaf y Pyreneau am y rhan fwyaf o'i hyd; mae gwlad fechan Andorra ynghanol y Pyrenaeau. Y mynyddoedd uchaf yw Pico d'Aneto neu Pic de Néthou 3,404 m (11,168 troedfedd), Mont Posets 3,375 m a Mont Perdu neu Monte Perdido 3,355 m.
Mae'r Pyreneau yn nodedig am amrywiaeth o anifeiliaid, adar a phlanhigion, gan gynnwys rhai mathau sy'n unigryw i'r mynyddoedd yma. Yn y gaeaf mae sgïo yn boblogaidd yma, tra yn yr haf mae'r Pyreneau yn gyrchfan boblogaidd iawn i gerddwyr a mynyddwyr. Mae tri llwybr cerdded pellter hir yn arwain ar draws y Pyreneau, GR 10 yn Ffrainc ar hyd y llethrau gogleddol, GR11 yn Sbaen ar draws y llethrau deheuol a'r Haute Randonnée Pyrénéenne (HRP) sy'n arwain ar hyd y copaon.
