Refferendwm y Deyrnas Unedig ar aelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd, 2016

Yn dilyn pasio yn Senedd y Deyrnas Unedig (DU) 'Ddeddf Refferendwm yr Undeb Ewropeaidd' (UE), (European Union Referendum Act 2015) cynhaliwyd Refferendwm y Deyrnas Unedig ar aelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd, 2016 neu Brexit (British Exit) ar 23 Mehefin 2016, a oedd yn cynnwys gwledydd y DU a Gibraltar. Pwrpas y refferendwm oedd caffael barn dinasyddion y DU a Gibraltar ar aelodaeth y DU o fewn y Gymuned Ewropeaidd. Canlyniad y refferendwm oedd gadael Ewrop, gyda 17,410,742 (51.89%) o bleidleisiau'n cael eu bwrw dros adael ac 16,141,241 (48.11%) dros aros. Roedd y nifer a bleidleisiodd yn gymharol uchel: 72.21%. O fewn awr neu ddwy i'r holl ganlyniadau gael eu cyhoeddi dywedodd y Prif Weinidog David Cameron y byddai'n ymddiswyddo ar ôl "sadio a llonyddu'r cwch", ac y bwriada adael ei swydd cyn Hydref 2016.

Refferendwm y Deyrnas Unedig ar aelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd Dydd Iau, 23 Mehefin 2016
A ddylai'r Deyrnas Unedig aros yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd neu adael yr Undeb Ewropeaidd?
Location	Y Deyrnas Unedig a Gibraltar
Date	23 Mehefin 2016 (2016-06-23)
Canlyniadau Ie neu Na Pleidleisiau Canran Ie 16,141,241 700148110000000000048.11% Na 17,410,742 700151890000000000051.89% Pleidl. dilys 33,551,983 700199920000000000099.92% Annilys 26,033 69988000000000000000.08% Cyfanswm y pleidleisiau 33,578,016 100.00% Pleidleiswyr 700172210999999999972.21% Etholaeth 46,501,241
Y canlyniadau yn ôl ardaloedd pleidleisio      Ie     Na

Yr Alban

Gogledd Iwerddon

Gogledd Iwerddon a'r Alban yn pleidleisio dros aros.

Canran y pleidleisiau.

Gorfodwyd y Prif weinidog David Cameron i gynnal refferendwm gan fwrlwm cyn-etholiadol UKIP yng ngwanwyn 2015, pan cyhoeddodd sawl pôl piniwn y byddai UKIP - sydd ag un nod yn unig, sef gadael yr UE - yn llwyddo i ddwyn seddi nifer o Aelodau Seneddol y Blaid Geidwadol yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2015. Fodd bynnag, canlyniad siomedig a gafodd UKIP: un AS (Mark Reckless), ond daliodd Cameron at ei air a threfnwyd Refferendwm yn goelbren democrataidd.

Yr unig gwestiwn a ofynwyd ar y papur pleidleisio oedd:

A ddylai'r Deyrnas Unedig aros yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd neu adael yr Undeb Ewropeaidd?

a'r unig ddau ddewis a roddwyd oedd:

Aros yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd Gadael yr Undeb Ewropeaidd

Canlyniad y bleidlais

Canran o blaid Aros

Gwlad / Ardal	%
Yr Alban	62.0
Llundain	59.9
Gogledd Iwerddon	55.7
Cymru	47.5
Lloegr	46.6

Adladd gwleidyddol ac ariannol i'r canlyniad

Prif: Ôl-Brexit a'r cynlluniau i adael yr Undeb Ewropeaidd

Ariannol

Gwerth y bunt yn erbyn y ddoler, gyda chwymp amlwg ar 23 Mehefin 2016, yn dilyn Brexit. Mae'r golofn ar y chwith yn nodi gwerth y bunt Sterling mewn Doleri (UDA).

Wedi i lond dwrn o ganlyniadau ddod i'r fei, disgynodd gwerth y bunt yn erbyn y ddoler oddeutu 9%. O fewn deg munud i'r farchnad stoc agor ar ddiwrnod canlyniad y Refferendwm, gwelwyd gwerth £137bn yn cael ei ddileu a disgynodd FTSE 250 11.7%. Disgynodd gwerth cyfraddau banciau a chwmniau tai yn fwy na siars eraill, ac ym mhlith y gwaethaf roedd: Taylor Wimpey (-42%), Persimmon (-40%), RBS (-34%), IAG (-33%), Barclays (-29%) a Lloyds (-29%).

Erbyn Hydref 2016 roedd gwerth y bunt yn erbyn y ddoler wedi gostwng ei werth i'r gwerth lleiaf am dros 130 o flynyddoedd.

Golwg fanylach ar ganran y pleidleisiau.

Gwleidyddion y byd

Un o'r cyntaf i wneud sylw oedd Jean-Marie Le Pen, arweinydd Ffrynt Cenedlaethol Ffrainc, a gymharodd canlyniad y Refferendwm i "wal Berlin yn cwympo". Mynegodd Prif Weinidog Y Weriniaeth Tsiec, Bohuslav Sobotka, y bydd ei wlad yntau, o ganlyniad i hyn, yn cynnal Refferendwm debyg.

Rhybuddiodd Gweinidog Tramor Sbaen, José García-Margallo, y bydd Sbaen yn hawlio Gibraltar yn ôl i'w corlan pe bai'r DU yn gadael yr UE.

Y gwledydd Celtaidd

Pleidleisiodd yr Alban a Gogledd Iwerddon dros aros. Ddwy flynedd ynghynt, yn dilyn Refferendwm annibyniaeth i'r Alban, 2014, mynegodd arweinyddion yr SNP, Alex Salmond a Nicola Sturgeon, y byddai pobl yr Alban yn mynnu ail Refferendwm ar Annibyniaeth, pe bai Lloegr a Chymru yn pleidleisio i adael yr UE a'r Alban dros aros. Ar fore diwrnod y canlyniad, cyhoeddodd Sturgeon fod ail Refferendwm yn gwbwl debygol. Yng Ngogledd Iwerddon, galwodd arweinydd Sinn Fein, Gerry Adams, hefyd am Refferedwm dros Annibyniaeth. Ym Mai 2016, cyn y Refferendwm, rhybuddiodd Prif Weinidog Cymru, Carwyn Jones, "y gallai gadael Ewrop chwalu'r DU". Ar ddiwrnod cyhoeddi canlyniad y Refferendwm, dywedodd: "Rwyf yn hynod siomedig gyda'r canlyniad. Dyma refferendwm na ddylai, yn fy marn i, fod wedi digwydd, nid oherwydd fy mod yn gwrthwynebu'r penderfyniad democrataidd a gymerwyd heddiw, ond oherwydd ei amseriad mor fuan ar ôl etholiadau'r cynulliad. Roeddwn yn teimlo nad oedd y ddadl hon am yr UE mewn gwirionedd."

Cymru

Fe bleidleisiodd 854,572 (52.5%) o drigolion Cymru o blaid gadael yr UE, o'i gymharu â 772,347 (47.5%) a oedd am aros. Er gwaethaf galwad y Blaid Lafur, mae nifer o ardaloedd traddodiadol Llafur fel Caerffili, Merthyr Tudful, Blaenau Gwent, Casnewydd ac Abertawe wedi pleidleisio i anwybyddu'r alwad honno, gan droi eu cefn ar Ewrop. Allan o 22 awdurdod lleol, 5 yn unig a bleidleisiodd dros aros o fewn Ewrop: Gwynedd, Ceredigion, Bro Morgannwg, Sir Fynwy a Chaerdydd.

Yn ôl Emyr Lewis, cyfreithiwr sy'n arbenigo ar gyfraith Ewrop, "O ran Cymru yn benodol, bydd tipyn o waith cymhleth a manwl i'w wneud i ystyried sut y bydd yr ariannu Ewropeaidd cyfredol (sydd i fod i bara nes 2020) yn cael ei drin. A fydd yn cael ei gwtogi, neu hyd yn oed ei ddiddymu? A fydd yr Undeb yn caniatáu i Lywodraeth Cymru ddod i gytundeb dros Gymru ar wahân i Lywodraeth Prydain, fel y mae Carwyn Jones wedi ei awgrymu?"

Dywedodd Llywydd y Cynulliad Cenedlaethol, Elin Jones fod "gan y bleidlais i adael yn Refferendwm yr UE "oblygiadau eang" i gyfeiriad Cymru a'i chynulliad... Bydd angen llais cryf, a bydd angen bod o amgylch y bwrdd wrth gynnal unrhyw drafodaethau ynglŷn â dyfodol y DU."

Hanes

Ymunodd y Deyrnas Unedig (DU) gyda'r Undeb Ewropeaidd (a adnaybddwyd yr adeg honno fel 'y Farchnad Gyffredin', neu'r Gymuned Economaidd Ewropeaidd - EEC yn Saesneg) ar 1 Ionawr 1973. Y Blaid Geindwadol oedd uchaf eu cloch dros ymuno â nhw oedd yn y Llywodraeth, gydag Edward Heath yn brif weinidog. Erbyn Etholiad 1974 roedd y Blaid Lafur, dan arweinyddiaeth Harold Wilson, yn uchel eu cloch fod angen newid termau aelodaeth y DU o fewn Ewrop a chynnal refferendwm. Lloriwyd y cynnig a daeth Margaret Thatcher (Ceidwadwr) yn Brif weinidog. Newiddiodd y Blaid Lafur ei pholisiau.

Y ddwy ochr

O blaid aros

Theresa May "Oherwydd diogelwch, er mwyn ein hamddiffyn rhag terfysgaeth ac oherwydd marchnata gydag Ewrop a marchnadoedd y byd, mae o ddiddordeb cenedlaethol i ni barhau yn aelod." Theresa May "Oherwydd diogelwch, er mwyn ein hamddiffyn rhag terfysgaeth ac oherwydd marchnata gydag Ewrop a marchnadoedd y byd, mae o ddiddordeb cenedlaethol i ni barhau yn aelod."  Nicola Sturgeon "Bluntly, I believe the groundswell of anger among ordinary people in Scotland in these circumstances could produce a clamour for another independence referendum which may well be unstoppable" Nicola Sturgeon "Bluntly, I believe the groundswell of anger among ordinary people in Scotland in these circumstances could produce a clamour for another independence referendum which may well be unstoppable"  Richard Branson "Byddai'n hynod o niwediol i Brydain... a chredaf mai dyma fyddai dechrau y diwedd i'r Undeb Ewropeaidd." Richard Branson "Byddai'n hynod o niwediol i Brydain... a chredaf mai dyma fyddai dechrau y diwedd i'r Undeb Ewropeaidd."  Emma Thompson "Britain is a tiny little cloud-bolted, rain corner of sort-of Europe, a cake-filled misery-laden grey old island." Emma Thompson "Britain is a tiny little cloud-bolted, rain corner of sort-of Europe, a cake-filled misery-laden grey old island."  George Osborne "'Da ni'n well, yn saffach ac yn gryfach oddi fewn i Ewrop; y dewis arall ydy naid anferthol i'r tywyllwch." George Osborne "'Da ni'n well, yn saffach ac yn gryfach oddi fewn i Ewrop; y dewis arall ydy naid anferthol i'r tywyllwch."

Yn erbyn aros

Iain Duncan Smith "Yn y byd, rydym yn werthwr global yn barod." Iain Duncan Smith "Yn y byd, rydym yn werthwr global yn barod."  Michael Caine "Ddylech chi byth cael miloedd o weision sifil diwyneb yn dweud wrthych chi beth i'w wneud." Michael Caine "Ddylech chi byth cael miloedd o weision sifil diwyneb yn dweud wrthych chi beth i'w wneud."  Nigel Farage "We must break up the eurozone. We must set those Mediterranean countries free." Nigel Farage "We must break up the eurozone. We must set those Mediterranean countries free."  Priti Patel "Mae barnwyr Ewrop yn chwerthin am ben hawliau dynol." Priti Patel "Mae barnwyr Ewrop yn chwerthin am ben hawliau dynol."  Michael Gove "Mae'n bwysig fod pobl yn sylweddoli fod Llys Hawliau Ewrop yn sefyll yn uwch na phob cenedl sofran." Michael Gove "Mae'n bwysig fod pobl yn sylweddoli fod Llys Hawliau Ewrop yn sefyll yn uwch na phob cenedl sofran."

Y polau piniwn

Poliau piniwn cyn y pleidleisio.

Cymru

Dyddiad	Aros	Gadael	Ansicr	Sampl	Canlyniad
7–11 Ebrill 2016	38%	39%	16%	1,011	YouGov
9–11 Chwefror 2016	37%	45%	18%	1,024	YouGov
21–24 Medi 2015	42%	38%	21%	1,010	YouGov
4–6 Mai 2015	47%	33%	16%	1,202	YouGov/ITV Wales
24–27 Medi 2015	44%	38%	14%	1,189	YouGov/ITV Wales
5–9 Medi 2015	43%	36%	17%	1,279	YouGov/ITV Wales
19–26 Chwefror 2015	63%	33%	4%	1,000	ICM/BBC Archifwyd 2015-09-24 yn y Peiriant Wayback
19–21 Ionawr 2015	44%	36%	16%	1,036	YouGov/ITV Wales
2–5 Rhagfyr 2014	42%	39%	15%	1,131	YouGov/ITV Wales
8–11 Medi 2014	43%	37%	15%	1,025	YouGov/ITV Wales
26 Mehefin–1 Gorffennaf 2014	41%	36%	18%	1,035	YouGov/ITV Wales
21–24 Chwefror 2014	54%	40%	6%	1,000	ICM/BBC
14–25 Mehefin 2013	29%	37%	35%	1,015	Beaufort Research

Gweler hefyd

• Brexit