Wicipedia

Triawd y Coleg

Grwp harmoni clos o Gymru oedd Triawd y Coleg a ffurfiwyd yng Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor yn 1945 ac a oedd yn cynnwys Meredydd Evans, Cledwyn Jones a Robin Williams. Daeth y triawd yn enwog ar draws Cymru wedi iddyn nhw ymddangos yn rheolaidd ar y rhaglen radio adloniant ysgafn Cymraeg Noson Lawen yn y 1940au.

Triawd y Coleg
TarddiadBangor
Math o GerddoriaethHarmoni clos, cerddoriaeth ysgafn, Cerddoriaeth werin Cymreig
Cyfnod perfformio1945–1983
LabelDecca, Welsh Teldisc, Sain
Cyn-aelodau
Meredydd Evans
Cledwyn Jones
Robin Williams

Ystyrir bod Triawd y Coleg yn hynod ddylanwadol ar ddatblygiad cerddoriaeth boblogaidd ac adloniant ysgafn Cymraeg.[1] Maen nhw wedi cael eu disgrifio fel "y grŵp pop Cymraeg cyntaf efallai" a dilynodd sawl grŵp Cymraeg diweddarach gan efelychu eu arddull o drefniannau harmoni clos o ganeuon traddodiadol neu ddigri, gydag ymddiddan doniol rhwng y cantorion.[2] Yn 2009, rhyddhaodd Sain albwm cryno, Goreuon Triawd y Coleg.[3]

Hanes

golygu

Yn 1942 daeth Meredydd Evans, a oedd ar y pryd yn fyfyriwr yng Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor, i sylw Sam Jones, cynhyrchydd y BBC ym Mangor. Yn sgil hynny cafodd ef a myfyrwyr eraill o Fangor y cyfle i berfformio alawon o bob math ar y radio. Ar y pryd roedd Meredydd Evans, ynghyd â Robin Williams ac Islwyn Ffowc Elis, yn cynnal nosweithiau llawen o dan yr enw ‘Parti Bangor’.

Roedd Sam Jones wedi bod yn ymwybodol o’r angen am raglenni radio adloniant ysgafn yn Gymraeg ar sail reolaidd ers canol yr 1930au. Roedd Y Cymro hefyd wedi cyhoeddi colofn olygyddol herfeiddiol i’r un perwyl yn 1945. Y flwyddyn honno clywodd Sam Jones y triawd yn rhoi perfformiad, gyda nifer o fyfyrwyr eraill, mewn noson lawen ym Mangor. Cafodd y rhaglen radio fisol Noson Lawen ei chomisiynu o ganlyniad, a darlledwyd y rhaglen gyntaf ar 25 Rhagfyr 1945. Trawyd Islwyn Ffowc Elis gan waeledd cyn y perfformiad a chamodd myfyriwr arall, Cledwyn Jones, i’r adwy yn ei le. Ef fu’r trydydd aelod ar ôl hynny, ac o dan yr enw Triawd y Coleg aethant ati i gyfansoddi cerddoriaeth boblogaidd newydd sbon ar gyfer pob rhaglen, gan efelychu arddull ‘crwneriaid’ (crooners) Americanaidd poblogaidd y cyfnod.[4]

Darlledwyd pob rhifyn o'r sioe yn fisol o Fangor, gyda pherfformiadau gan y grŵp; meithrinwyd hwy gan Jones, a fyddai weithiau'n cloi Evans mewn ystafell nes ei fod wedi ysgrifennu caneuon ar gyfer rhyw dôn.[5] Daeth Noson Lawen â chaneuon doniol a sentimental Triawd y Coleg i gynulleidfaoedd ledled Cymru a’u gwneud yn enwau cyfarwydd.[6] Ar un adeg amcangyfrifwyd bod 20% o boblogaeth Cymru yn gwrando ar y rhaglen.[7] Triawd y Coleg oedd y perfformwyr cerddorol cyntaf yn y Gymraeg i ennill enwogrwydd trwy gyfrwng y radio ac maent wedi cael clod gan yr awdur Sarah Hill am "greu mewn gwirionedd ddiwylliant poblogaidd Cymreig o'r gwaelod i fyny".[1] Wrth fyfyrio ar y cyfnod yn 2010, roedd Evans yn ystyried bod caneuon ysgafn y grŵp wedi taro deuddeg gyda chynulleidfaoedd oherwydd yr Ail Ryfel Byd diweddar, gan ddweud "roedd pobol eisio dipyn o hwyl. A thrwy gyfnod y rhyfel… doedd fawr o ddim hwyl Gymraeg ar y radio."[3]

Nid oedd arddull canu’r Triawd yn bodloni pawb, a thybiai rhai y byddai dull mor ‘Seisnig’ o ganu’n debyg o gael effaith drychinebus ar ddiwylliant Cymraeg. Cyhoeddwyd mwy nag un golofn feirniadol yn Y Cymro a gwynai fod arddull y Triawd yn "adlewyrchiad eiddil o grwnio fwlgar America". Yn wir, cawsant gerydd wyneb yn wyneb wrth recordio yn y BBC gan neb llai nag W. S. Gwynn Williams a Grace Williams. Fodd bynnag, roedd Noson Lawen yn rhaglen hynod o boblogaidd a llwyddiannus. Cofnododd Y Cymro hanes am dafarnwr yn Ne Cymru a anfonodd lythyr ffurfiol at y BBC i gwyno ei fod yn colli busnes yn ystod amserau darlledu’r rhaglen. Yn ôl hanesydd swyddogol y BBC yng Nghymru, John Davies, bu i fwy na hanner y Cymry Cymraeg wrando ar y rhaglen ar un achlysur, sef oddeutu 250,000. Roedd Triawd y Coleg yn hollbwysig yn y llwyddiant hwn.

Yn groes i’w rhagflaenwyr cyfansoddai’r tri eu caneuon eu hunain, a chyn iddynt ddod i’r amlwg roeddynt eisoes wedi bod yn arbrofi gyda chyflwyno cerddoriaeth boblogaidd Eingl-Americanaidd yn Gymraeg. Bathwyd y llysenw ‘y Bangor Bing’ ar gyfer Meredydd Evans, ar ôl y canwr Americanaidd poblogaidd Bing Crosby, a daeth caneuon ysgafn megis ‘Triawd y Buarth’ yn eithriadol o boblogaidd yng Nghymru. Tenau oedd y trefniadau ar y cyfan, gyda chanu harmoni clos y grŵp yn gyfeiliant â phiano yn unig.[3]

Un o ganeuon mwyaf adnabyddus y grŵp yw Triawd y Buarth, lle mae Robin yn dynwared buwch ("Mw-mw"), Cledwyn dafad ("Me-me") a Merêd hwyaden (" Cwac-cwac").[8] Mae caneuon poblogaidd eraill yn cynnwys "Pictiwrs Bach y Borth " a "Hen Feic Peni-Ffardding fy Nhaid" (Beic Hen Geiniog fy Nhad-cu).[2][9] Buont yn perfformio yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1947 ac yn serennu mewn ffilm fer yn seiliedig ar Noson Lawen yn 1950.[10][11][12]

Recordiodd y grŵp rai senglau ar gyfer Recordiau Decca ddiwedd y 1940au a dechrau'r 1950au, ond daeth gweithgaredd y grŵp i ben ar ôl i Evans symud i America i gofrestru ym Mhrifysgol Princeton yn 1952.[13] Ailgynullodd y grŵp ar ôl ei dychweliad yn 1960 a recordio cyfres o senglau ac EPs ar gyfer Welsh Teldisc.[14] Gwnaeth y grŵp berfformiadau achlysurol hyd at yr 1980au. Buont yn perfformio eto yn yr Eisteddfod Genedlaethol Bangor yn 1971.[10] Ym 1973, rhyddhaodd Sain ddau albwm gan y grŵp - Noson Lawen, perfformiad aduniad o raglen Noson Lawen y BBC, a Triawd y Coleg, yn cynnwys recordiadau stiwdio newydd o rai o'u repertoire. Gwnaeth y grŵp berfformiad wedi'i ffilmio ym Modedern yn 1983.[15]

Cyfnod wedi perfformio

golygu

Yn ddiweddarach daeth Robin Williams yn bregethwr a darlledwr Presbyteraidd. Bu farw yn 2003, yn 80 oed.[16] Dylanwadodd Meredydd Evans "bron bob maes o fywyd diwylliannol Cymru, o gerddoriaeth werin ac athroniaeth i ddarlledu a gwleidyddiaeth iaith", yn ôl y newyddiadurwr Meic Stephens.[17] Yn hanesydd a pherfformiwr blaenllaw ym myd cerddoriaeth werin Gymreig a Phennaeth Adloniant Ysgafn BBC Cymru rhwng 1963 a 1973 gan fod yn gyfrifol am gomisiynu rhaglenni cerddoriaeth Gymraeg holl bwysig fel Hob y Deri Dando yn 1964 ac yna rhaglen mwy gyfoes, Disc a Dawn yn 1968, bu farw yn 95 oed yn 2015.[18] Yn ddiweddarach bu Cledwyn Jones yn dysgu Addysg Grefyddol yn Ysgol Friars, Bangor.[19]

Detholiad o ganeuon

golygu
Hen Feic Peni-Ffardding fy Nhaid
Mary Jane
Pictiwrs Bach y Borth
Teganau
Triawd y Buarth

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ 1.0 1.1 Hill, Sarah (2017). 'Blerwytirhwng?' The Place of Welsh Pop Music. Taylor & Francis. ISBN 9781351573450. Cyrchwyd 22 Awst 2022.
  2. ↑ 2.0 2.1 Barrow, Helen; V. Clarke, Martin; Herbert, Trevor. A History of Welsh Music. Cambridge University Press. ISBN 9781009041676. Cyrchwyd 24 September 2022.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 "Eisiau i'r Gymraeg fod yn "feistres yn ei thir ei hun"". Golwg360. Cyrchwyd 23 September 2022.
  4. ↑  Triawd y Coleg. Coleg Cymraeg Cenedlaethol (2018).
  5. ↑ Price, Gareth. The Broadcasters of BBC Wales, 1964-1990. Y Lolfa. ISBN 9781784615352. Cyrchwyd 24 September 2022.
  6. ↑ Herbert, Trevor; Stead, Peter (2001). Hymns and Arias: Great Welsh Voices. University of Wales Press. ISBN 9780708316993. Cyrchwyd 24 September 2022.
  7. ↑ Jones, R. Arwel. "EVANS, MEREDYDD ('MERÊD') (1919 - 2015), campaigner, musician, philosopher and television producer". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 25 August 2022.
  8. ↑ Arwel Jones, Rocet (3 Mawrth 2016). Merêd - Dyn Ar Dân. Y Lolfa. ISBN 9781784613440. Cyrchwyd 24 Medi 2022.
  9. ↑ Arwyn (3 October 2012). "Y Gorfforaeth Ddarlledi Brydeinig (B.B.C.)". Llais y Pentref Awst 2012. http://llanpumsaint.org.uk/files/Village-Voice-Newsletter-August-2012.pdf. Adalwyd 24 September 2022.
  10. ↑ 10.0 10.1 "Welsh Music Archive". Twitter. Cyrchwyd 23 September 2022.
  11. ↑ "Meredydd Evans, Welsh language campaigner - obituary". The Telegraph. 26 Chwefror 2015. https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/11437540/Meredydd-Evans-Welsh-language-campaigner-obituary.html. Adalwyd 25 Awst 2022.
  12. ↑ "Noson Lawn". bfi. Cyrchwyd 21 August 2022.
  13. ↑ "Hen feic Peni-Ffardding fy Nhaid". The Internet Archive. Cyrchwyd 24 September 2022.
  14. ↑ "Triawd y Coleg". Discogs. Cyrchwyd 24 September 2022.
  15. ↑ Jones, Huw (23 October 2020). Dwi Isio Bod Yn... Y Lolfa. ISBN 9781784619992. Cyrchwyd 24 September 2022.
  16. ↑ "Death of Robin Williams". BBC News. Cyrchwyd 24 September 2022.
  17. ↑ Stephens, Meic (13 July 2018). More Welsh Lives. Y Lolfa. ISBN 9781784616359. Cyrchwyd 22 August 2022.
  18. ↑ Rees, D Ben (15 March 2015). "Meredydd Evans obituary". The Guardian. https://www.theguardian.com/uk-news/2015/mar/15/meredydd-evans-obituary. Adalwyd 24 August 2022.
  19. ↑ "The Old Dominican's Association Newsletter" (PDF). Cyrchwyd 24 September 2022.

Dolenni allanol

golygu
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Triawd_y_Coleg&oldid=13270208"