Y Dywysoges Gwenllian

Erthygl am ferch Llywelyn ap Gruffudd yw hon. Gweler hefyd Gwenllian (gwahaniaethu).

Merch Llywelyn Ein Llyw Olaf, Tywysog Cymru, a'i wraig Elinor, Arglwyddes Cymru, oedd y Dywysoges Gwenllian neu Gwenllian o Gymru (12 Mehefin 1282 - 7 Mehefin 1337), Tywysoges Gwynedd a Chymru. Hi oedd unig ddisgynnydd cyfreithlon Llywelyn o'i briodas ag Elinor (Elen), merch y barwn Simon de Montfort.

Y Dywysoges Gwenllian
Ganwyd	12 Mehefin 1282  Bangor
Bu farw	7 Mehefin 1337  Priordy Sempringham
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	lleian
Tad	Llywelyn ap Gruffudd
Mam	Elinor de Montfort
Llinach	Llys Aberffraw

Plac coffa Gwenllian ar ben Yr Wyddfa, Eryri

Carreg goffa Gwenllian yn Sempringham

Hanes

Cafodd Gwenllian ei geni yn llys tywysogion Gwynedd yn Aber Garth Celyn, Gwynedd, a bu ei mam farw wrth roi genedigaeth iddi. Mewn llai na blwyddyn roedd ei thad hefyd yn farw.

Ar ôl i Dywysogaeth Cymru syrthio, wedi lladd Llywelyn a dienyddio ei frawd Dafydd, bu erlid gan y Saeson ar ddisgynyddion uniongyrchol olaf Teulu Aberffraw. Roedd Eryri a chalon Gwynedd dan warchae ac am chwe mis neu ragor roedd milwyr Seisnig yn cael rhwydd hynt i wneud fel y mynnant.

Daliwyd Gwenllian. Roedd y Dywysoges ifanc yn amlwg yn berygl i Goron Lloegr ac o ganlyniad fe'i ducpwyd o Wynedd a'i charcharu am oes ym Mhriordy Sant Gilbert yn Sempringham, Lloegr, a hithau ond yn flwydd a hanner oed. Ac yno y bu tan ei marw yn 1337. Mae'n fwy na thebyg na siaradai Gymraeg ac na chlywodd air o Gymraeg gan y lleianod eraill. Yng nghofnodion Sempringham, nodir ei henw fel 'Wencilian', eu hynganiad o'i henw.

Codwyd carreg goffa iddi yn Sempringham yn 2001 gan Gymdeithas Gwenllian.

Ar y 1af o Fai 2009 cyhoeddwyd byddai enw Y Garnedd Uchaf, copa 3,000 m yn y Carneddau, yn cael ei newid yn swyddogol i Garnedd Gwenllian i gofio'r Dywysoges Gwenllian. Byddai Gwenllian yn ymuno felly a'i thad, ei mam a'i ewythr a goffeir eisoes yn enwau copaon eraill gerllaw, sef Carnedd Llywelyn, Yr Elen a Carnedd Dafydd. Bydd yr enw yn cael ei argraffu, gyda'r hen enw hefyd, ar fapiau OS newydd o Fedi 2009 ymlaen.

Llinach

Llywelyn Fawr 1173-1240

Gruffudd ap Llywelyn Fawr 1200-1244

Dafydd ap Llywelyn 1215-1246

Owain Goch ap Gruffydd d. 1282

Llywelyn ap Gruffudd (Llywelyn yr Ail) 1223-1282

Dafydd ap Gruffydd 1238-1283

Rhodri ap Gruffudd 1230-1315

Y Dywysoges Gwenllian 1282-1337

Llywelyn ap Dafydd 1267-1287

Owain ap Dafydd 1265-1325

Gwladys (m. 1336 yn Sixhills)

Tomas ap Rhodri 1300-1363

Owain Lawgoch 1330-1378

Gweler hefyd

• Cymdeithas y Dywysoges Gwenllian

Dolenni allanol

• Cymdeithas y Dywysoges Gwenllian

Comin Wikimedia

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Y Dywysoges Gwenllian