Ysgol Uwchradd Werin

Mae Ysgolion Uwchradd Werin (neu hefyd Ysgol y Werin) yn sefydliadau addysg oedolion nad ydynt yn rhoi graddau academaidd yn gyffredinol, er y gallai rhai cyrsiau fodoli sy'n arwain at y nod hwnnw. Ceir sawl amrywiad cenedlaethol a ddatblygodd o'r cysyniad Daneg: folkehøjskole gwreiddiol. Yn eu mysg maer'r Iseldireg: volkshogeschool; Ffinneg: kansanopisto a työväenopisto neu kansalaisopisto; Almaeneg: Volkshochschule ac (ychydig) Heimvolkshochschule; Norwyeg Bokmål: folkehøgskole Sbaeneg: Universidad popular; Swedeg: folkhögskola; Pwyleg: Uniwersytet ludowy; Hwngareg: népfőiskola.

Ysgol Uwchradd Werin

Math	ysgol uwchradd
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Rødding Højskole yn Sønderjylland (De Jylland), ysgol werin hynaf Denmarc

Fe'u canfyddir amlaf mewn gwledydd Nordig ac yn yr Almaen, y Swistir ac Awstria. Daeth y cysyniad yn wreiddiol gan yr awdur, bardd, athronydd, a gweinidog o Ddenmarc N.F.S. Grundtvig (1783–1872). Ysbrydolwyd Grundtvig gan Adroddiad Marquis de Condorcet ar y Sefydliad Cyffredinol o Gyfarwyddyd Cyhoeddus a ysgrifennwyd ym 1792 yn ystod y Chwyldro Ffrengig.

Mae'r ysgolion yn breifat ond yn derbyn cymorthdaliadau'r wladwriaeth. Mae'r cyrsiau'n fyr, yn para o sawl wythnos i flwyddyn, ac fe'u cynigir mewn hyfforddiant galwedigaethol, addysg gorfforol, iaith dramor, y celfyddydau, a phynciau o ddiddordeb cyffredinol mewn llenyddiaeth a gwyddor gymdeithasol. Mae trafodaethau grŵp anffurfiol, gweithgareddau cyfoethogi diwylliannol, a gwibdeithiau hamdden yn ategu cwricwlwm yr ystafell ddosbarth. Mae bywyd preswyl hefyd yn gonglfaen i'r profiad dysgu; mae myfyrwyr ac athrawon yn byw, yn gweithio ac yn chwarae gyda'i gilydd. Mae mwyafrif y myfyrwyr yn oedolion ifanc, ac mae llawer o ysgolion uwchradd gwerin yn denu corff rhyngwladol o fyfyrwyr.

Meddylfryd ac athroniaeth sefydlu

Portread o Nikolaj Frederik Severin Grundtvig, sylfaenydd yr Ysgolion Gwerin (1843)

Yr awyrgylch sylfaenol wreiddiol o'r dechrau oedd "den kristelig-historisk-poetiske" (Cristnogol-hanesyddol-farddonol), ac roedd y dull addysgu yn "hanesyddol", cyn belled ag y gellir siarad am ddull mewn dysgeidiaeth lle'r oedd personoliaeth yr athrawon yn bendant a lle'r oedd y myfyrwyr yn cyfarfod yn wirfoddol er mwyn cael yr ysfa i “lære sig selv og sin Gud at kende" (ddod i adnabod eich hunain a Duw) yn fodlon. Y prif bynciau oedd iaith a hanes y famwlad, yn ogystal roedd astudiaethau cymdeithasol , hanes y byd a llenyddiaeth, mathemateg, y gwyddorau naturiol ac astudiaethau iechyd yn ogystal â phynciau elfennol megis ysgrifennu a rhifyddeg. Rhoddwyd pwyslais hefyd ar gymnasteg. Bu'r disgyblion yn byw ac yn bwyta gyda'i gilydd gan amlaf gyda'r prifathro, a rhoddwyd llawer o bwyslais ar gydfodolaeth rhwng yr athro a'r disgyblion. Dros amser, newidiodd y pynciau rywfaint, ond mae'r pwyslais o hyd ar gymuned.

Hanes

Cefndir

Ym yr hyn a elwir yn trængselsår ('Blwyddyn yr helynt') yn Nenmarc yn 1813-1814, dechreuodd Grundtvig ar y gwaith o sicrhau adferiad poblogaidd, a thros y blynyddoedd bu i'w feddyliau ymgasglu'n gliriach ac yn gliriach am en dansk højskole (Ysgol Uwchradd Daneg). Roedd ei gyfieithiad o 'Gesta Danorum' gan Saxo a 'Heimskringla' gan Snorri Sturluson (1815-1823) - 'Cronicl Denmarc' gan Saxo Grammaticus a 'Chronicl Brenin Norwy' gan Snorro Sturlesøn - yn waith paratoadol ar gyfer ei Oplivelse af Nordens Helteaand til kristelige Bedrifter paa en med Tidens Tarv og Vilkaar passende Bane ('Adfywiad i'r mentrau Nordig ar ysbryd arwrol Tarv a Vilkaar priodol Bane'), ond roedd y gwaith go iawn i'w wneud gyda'r gair; yr oedd yr ysgol i fod yn "Ysgol Rydd y Gair", "Ysgol am Fywyd", lle y gallai pob dosbarth cymdeithasol gyfarfod, lle nad oedd angen dysg ond medr ymarferol gan swyddogion y wladwriaeth, a phawb a fynnai berthyn i'r dosbarthiadau dysgedig, yn gallu cael eu haddysg. Roedd iaith a hanes y famwlad, Denmarc, ei chyfansoddiad gwladol a'i llwybrau masnach yn ogystal â'r gân werin i fod yn ganolbwynt i'r ddysgeidiaeth; at hyn dylid ychwanegu "gwybodaeth ieithyddol a mathemategol, naturiol a byd hanesyddol". Ni ellid cynnal arholiad.

Wrth i'r galw am gyfansoddiad gwladol rydd i Ddenmarc gynyddu, felly hefyd y gwnaeth galw Grundtvig am goleg lle gallai pobl gael "addysg briodol, a hebddi, fel aelodau o Gynulliad y Bobl, byddent yn dod yn drychineb i'r wladwriaeth gyfan ac i wyddoniaeth yng Nghymru. yn benodol, na fyddent yn naturiol yn trethu arno nes eu bod wedi dysgu ei drethu o'u gwirfodd”. Credai y dylai'r coleg addysg ddinesig hwn gael ei leoli yn Sorø, a oedd, yn ogystal â'i adnoddau ariannol cyfoethog, roedd iddi gyswllt ac atgofion o gyfnod Denmarc yn ei hanterth. Cymerodd Christian VIII ddiddordeb yn y cynllun fel tywysog ac fel brenin, ac roedd yn wynebu ei sylweddoli ychydig cyn ei farwolaeth.

Athroniaeth

Derbyniodd Grundtvig, a ystyrir yn sylfaenydd yr ysgol uwchradd werin, ysbrydoliaeth ar gyfer y cysyniad gan yr ysgolion preswyl yn Lloegr, ond nid oedd ffocws Grundtvig ar addysg ffurfiol ond ar addysg boblogaidd. Y syniad oedd rhoi lefel addysg uwch i'r werin a phobl eraill o haenau isaf cymdeithas trwy ddatblygiad personol; yr hyn a alwodd Grundtvig "y gair byw". Dylai iaith a hanes y famwlad, ei chyfansoddiad a'i phrif ddiwydiannau (amaethu) ynghyd â chaneuon gwerin fod yn egwyddorion arweiniol ar gyfer addysg sy'n seiliedig ar fframwaith Cristnogol.

Fodd bynnag, roedd meddyliau Grundtvig wedi gwreiddio yn Schleswig, lle'r oedd y frwydr dros gadw'r hunaniaeth Ddaneg wedi dechrau. Ym 1840 siaradodd Christian Flor a'r cylchgrawn Dannevirke drostynt, yn 1841 Peter Hiort Lorenzen, ac yng Ngorllewin Schleswig daethant o hyd i lawer o eiriolwyr. Yn 1842 dechreuodd pobl Schleswig danysgrifio cyfranddaliadau ar gyfer coleg, ac ar 17 Mehefin 1844 cawsant ganiatâd brenhinol i sefydlu un yn Rødding, sef "addysgu meibion ​​y wlad a dinasyddion y wladwriaeth". Ar ôl derbyn ei "fedydd" gan Grundtvig yn Skamlingsbanken ar 4 Gorffennaf 1844, fe'i hagorwyd ar 7 Tachwedd. Roedd angen dwy flynedd i fynd trwy holl gwrs dysgu roedd yr ysgol uwchradd yn Rødding yn ei gynnig (roedd pob hanner blwyddyn yn gyfanwaith annibynnol). Yr oedd iddi gymeriad pendefigaidd neillduol, ac yn enwedig meibion ​​amaethwyr a swyddogion mawrion a ymgeisient yno.

Rhoddodd Christen Kold sail ddemocrataidd eang i ysgolion uwchradd y werin a'u gosod mewn perthynas â'r diwygiad crefyddol. Roedd hi'n arloeswr gyda dull tra anuniongred o ddysgu am y pryd hwnw yn rhoddi sylfaen ddemocrataidd ehangach i ysgolion uwchradd y werin o'u cymharu â'r canolbwynt crefyddol dechreuol.

Yn 1851 sefydlodd ysgol uwchradd werin yn Ryslinge ar Funen, symudodd yn 1853 i Dalby ac yn 1862 i Dalum ger Odense. Tymor y gaeaf oedd yr amser addysgu, oherwydd yn yr haf roedd yn rhaid i'r disgyblion fynd adref i wneud eu gwaith amaethyddol ar y tir. Fodd bynnag, dymuniad Kold oedd iddynt ddychwelyd yr ail aeaf, ac yna dylai'r pwyslais fod ar y ddysgeidiaeth ysgrifenedig. Roedd bywyd yn yr ysgol i fod i ymdebygu i fywyd yn y ffermdai, a B.S. Nofelau Ingemann i fod yn sail i'r ddysgeidiaeth hanesyddol, a oedd yn gyffredinol yn seiliedig ar adfywiad poblogaidd. Y syniad sylfaenol yn nysgeidiaeth Kold oedd: "Langt mere værd end det røde Guld, det er sin Gud og sig selv at kende" (Gwerth llawer mwy nag aur coch, yw adnabod eich Duw a'ch hun), a'r nod oedd: "Hvad Danmark var, skal det atter blive; endnu er Fædrenes Aand i Live"" (Beth oedd Denmarc, bydd eto; ysbryd y tadau yw dal yn fyw). Yn 1845, yr oedd C. Flor wedi llunio cynllun ar gyfer ysgol uwchradd werinol i ferched, ond dim ond Kold a sylweddolwyd, pan yn 1861 y dechreuodd ddysgu merched yn yr haf, ac ers hynny daeth yn gyffredin i gynnal ysgol i fechgyn o fis Tachwedd i fis Mawrth (yn gynwysedig), ac ysgol i ferched o fis Mai i fis Gorffennaf.

Twf

Folkehøjskole Grundtvig yn Lynby, Denmarc (1915)

Y datblygiad a rhoddodd sbardun fawr i'r mudiad ysgolion newydd oedd effaith ddirfodol colli'r Ail Ryfel Schleswig yn 1864 pan fu'n rhaid i Ddenmarc ildio rhan fawr o'i thiriogaeth yn Schleswig. Achosodd y digwyddiad hwn dwf ymwybyddiaeth a chenedlaetholdeb Danaidd newydd yn seiliedig ar oleuedigaeth y bobl. Tarodd colled tiriogaeth Denmarc i Prwsia ymwybyddiaeth genedlaethol Denmarc yn galed, a ddaeth yn gatalydd ar gyfer hunaniaeth Denmarc newydd. Sefydlwyd ysgolion uwchradd gwerin ledled y wlad ac erbyn 1867 roedd un ar hugain o ysgolion uwchradd gwerin wedi agor. Roedd bron pawb oedd yn gweithio yn ysgolion uwchradd y werin wedi bod yn brentis i Grundtvig. Ym 1918 roedd nifer ysgolion uwchradd gwerin Denmarc wedi cyrraedd 68.

Daeth dull Kold o redeg ysgol yn batrwm i'r llu o ysgolion uwchradd gwerin a sefydlwyd ar ôl 1864, pan aeth lliaws o ddynion ifanc allan i ddysgu eu pobl i dynnu cryfder o anffawd. Ym 1867, sefydlwyd 21 o ysgolion uwchradd. Aeth y safle gyrru i'r ysgol uwchradd werin yn Askov (Ludvig Schrøder a Bendix Conrad Heinrich Andersen Nutzhorn), yn Vallekilde (Ernst Trier) ac yn Testrup (Jens Nørregård a Christopher Bågø). Yr oedd bron pob gweithiwr yn ngwasanaeth ysgolion uwchradd y werin yn brentisiaid Grundtvig, o ran eglwys a gwerin; ei feddyliau ef a anogodd y ddysgeidiaeth, a thynwyd hyd yn oed y colegau a sefydlwyd gan y " Ffrindiau Ffermwyr " (Uldum ger Vejle a Hindholm ger Næstved) yn raddol i'r un cyfeiriad; dim ond yr ysgol uwchradd werin a sefydlwyd gan Lars Bjørnbak ym 1857 yn Viby ger Århus oedd yn cadw cymeriad "Bjørnbak" arbennig. Ym 1887 sefydlodd Indre Mission ei hysgol uwchradd werin gyntaf yn Nørre Nissum, ac yn ddiweddarach sefydlodd ysgolion uwchradd gwerin yn Haslev a Fårevejle yn Seland, yn Tommerup on Funen ac yn Børkop, Rønde a Horne yn Jylland. Sefydlodd y Bedyddwyr ysgol uwchradd werin a gymeradwywyd gan y wladwriaeth yn Gistrup ger Ålborg. Ym 1910 sefydlwyd ysgol uwchradd werin ddemocrataidd gymdeithasol yn Esbjerg ac ym 1969 sefydlodd yr FDF a'r FPF yr ysgol uwchradd werin Silkeborg Højskole yn Silkeborg Langsø. Ym 1918, roedd 63 o ysgolion uwchradd a gymeradwywyd gan y wladwriaeth yn Nenmarc. Yn 2006, y nifer oedd 79.

Ysgolion Uwchradd Gwerin heddiw yn Nenmarc

Mae'r ysgolion uwchradd gwerin modern yn amrywio'n sylweddol. Mae gan rai ffocws crefyddol o hyd ond mae'r rhan fwyaf ohonynt yn seciwlar. Mae'r ysgolion yn dal i fod yn ysgolion uwchradd gwerin Grundtvigaidd sy'n golygu eu bod yn canolbwyntio ar oleuedigaeth, moeseg, moesoldeb a democratiaeth er nad ydynt yn cael eu haddysgu'n benodol. Mae athroniaeth Grundtvigaidd wedi'i gwreiddio yn y broses o addysgu pynciau amrywiol, e.e. y celfyddydau, gymnasteg, a newyddiaduraeth. Mae gan y rhan fwyaf o'r ysgolion faes arbenigedd, er enghraifft chwaraeon, cerddoriaeth, celf neu ysgrifennu. Gan na ddyfernir gradd na diploma, mae'r addysgu yn fwy rhydd ac yn fwy anffurfiol nag mewn sefydliadau addysgol arferol. Mae'r rhan fwyaf o ysgolion uwchradd gwerin Llychlyn yn ysgolion preswyl lle mae'r myfyrwyr yn byw am ddau i chwe mis, ac mae rhai ysgolion yn cynnig rhaglenni am flwyddyn gyfan.

Nodweddion

Yn ôl Clay Warren, awdur The School for Life: N.F.S. Grundtvig on the Education for the People, athroniaeth yr ysgolion heddiw yw: "Mae pobl yn dysgu wrth siarad gyda'i gilydd. Dysgu bod eu llais yn cyfri, y dylsent lefaru hynny, a gallu dweud hynny'n resymegol yn y gymuned". Mae'r ysgolion gwerin nawr yn ysgolion preswyl, lle bydd 'disgyblion' yn dod ar gyfer tymor i ddysgu am ystyr bywyd sy'n agored i bobl o 18 oed a hŷn.

Mae cymeriad ysgolion uwchradd gwerin yn amrywio o wlad i wlad, ond fel arfer mae gan sefydliadau'r nodweddion cyffredin a ganlyn:

• Amrywiaeth eang o bynciau
• Dim arholiadau terfynol
• Ffocws ar hunanddatblygiad
• Rhyddid pedagogaidd
• Mae cyrsiau'n para rhwng ychydig fisoedd a blwyddyn, gyda ffioedd fesul cwrs
• Dim numerus clausus (arholiadau mynediad)

Yn enwedig mewn gwledydd nad ydynt yn siarad Almaeneg, gall yr ysgolion uwchradd gwerin fod yn ysgolion preswyl neu gallant gynnig cyrsiau i oedolion 18-30 oed yn bennaf.

Lledaeniad tramor

Cwrs ffotograffiaeth yn Fotokursus yn y Volkshochschule yn Frankfurt am Main, 1961

Cydiodd y mudiad Ysgolion Gwerin mewn sawl gwlad, yn enwedig yng ngogledd Ewrop. Er gwaethaf enwau tebyg a nodau tebyg, mae'r sefydliadau yn yr Almaen a Sweden yn dra gwahanol i rai Denmarc a Norwy. Mae ysgolion uwchradd gwerin yn yr Almaen a Sweden mewn gwirionedd yn llawer agosach at y sefydliadau a elwir yn folkeuniversitet yn Norwy a Denmarc, sy'n darparu addysg oedolion.

Norwy

Yn Norwy, pregethwyd syniadau ysgol uwchradd werin Grundtvig gyntaf gan Ole Vig (bu farw 1857). Sefydlwyd y folkehøjskole cyntaf ym 1864 yn Sagatun gan Herman Anker ac Olaus Arvesen. Dilynwyd eu hesiampl yn fuan gan eraill, yn anad dim gan Christoffer Bruun, y daeth Folkelige Grundtanker (1878) yn destun clasurol ar gyfer yr holl ysgolion uwchradd gwerin Nordig, a Viggo Ullmann. Yn y 1870au, codwyd ymladdfa yn erbyn yr ysgolion uwchradd cyhoeddus fel " dyfais Grundtvig " ac yn 1875 sefydlwyd ysgolion cyhoeddus y sir i fygu yr ysgolion uwchradd cyhoeddus rhydd, a rhoddwyd amodau tyn i'r rhai hyn am amser; yn bennaf, fodd bynnag, oherwydd bod eu dynion blaenllaw yn cael eu tynnu i mewn i'r frwydr wleidyddol. Newidiodd y sefyllfa dros amser, fodd bynnag, ac yn 1918 roedd 27 o ysgolion uwchradd gwerin yn Norwy a 21 o ysgolion uwchradd iau preifat (ysgolion uwchradd gwerin indremission). Heddiw mae yna 80 o ysgolion uwchradd gwerin Norwy.

Sweden

Yn Sweden, dechreuodd y mudiad ysgol gwerin uwchradd yn 1867. Roedd golygydd Aftonbladet, y meddyg August Sohlman, wedi cael ei wneud yn ymwybodol o'i bwysigrwydd gan C. Flor ar daith, ac yn ei gylchgrawn, ac yn y "Nordiska nationalföreningen" yn Stockholm, mae'n darlunio ysgolion uwchradd gwerin Denmarc fel rhywbeth y dylid ei efelychu yn Sweden, lle'r oedd angen deffro teimlad cenedlaethol a lle'r oedd angen y cyhoedd am wybodaeth wedi dod yn amlwg ar ôl diwygiad cyfansoddiadol 1866. Ym 1868, sefydlwyd tair folkhögskolan yn Skåne: Folkhögskolan Hvilan (Leonard Holmström) a Önnestads folkhögskola (meddyg Bergman) ac yn Östergötland Herrestad (meddyg Gödecke), a symudwyd i Lunnevads Folkhögskola (Herman Odhner), yn ddiweddarach Tärna folkhögskola yn Västmanland a Teodor Bömbergå gyda'r prifathro. Ym 1918, roedd 49 o ysgolion uwchradd gwerin yn Sweden, gyda 14 ohonynt yn cael addysg ar y cyd i ddynion a merched, tra bod gan y lleill ysgol i ddynion Tachwedd-Ebrill ac i ferched Mai-Gorffennaf neu Fai-Awst. Roedd gan 15 o'r ysgolion gwrs ail flwyddyn (Lantmanaskola). Sefydlwyd y rhan fwyaf gan gymdeithasau, a rhai gan gynghorau sir. Heddiw mae yna 148 o ysgolion uwchradd gwerin Sweden.

Ffindir

Ysgol Uwchradd Gwerin Cristnogol in Jämsä, Ffindir

Yn y Ffindir, sefydlwyd yr ysgol uwchradd werin gyntaf yn 1889 yn Kangasala gan Sofia Hagman, ac wedi hynny aeth academyddion ifanc, yn ddynion a merched, dramor i weithio i'r achos. Ffurfiwyd cymdeithasau gwarant a sefydlodd ysgolion uwchradd gwerin, ac ar aberth personol mawr ymroddodd y ieuenctid academaidd i addysg gyhoeddus. Rhoddodd y Landdagen gymhorthdal ​​o 30,000 o farciau am y cyfnod 1891-1894 i ysgolion uwchradd cyhoeddus, ond gwrthododd y Tsar gadarnhau'r grant; yna sefydlwyd adran amaethyddol i ddynion ac adran economeg y cartref i ferched yn ysgolion uwchradd y werin – roedd holl ysgolion uwchradd gwerin y Ffindir eisoes wedi cael addysg ar y cyd bryd hynny – a rhoddwyd cymorth gwladwriaethol i’r adrannau hyn, sef 44 yn 1913-14, 3300 o farciau, yn ychwanegol at hyn cafwyd cefnogaeth gan y bwrdeistrefi o 74,944 o farciau. Ym 1914, roedd 27 o ysgolion uwchradd ag iaith Ffinneg (1277 o ddisgyblion) a 14 yn gyfrwng Swedeg (417 o ddisgyblion).

Yr Almaen

Y Volkshochschule a Llyfrgell y Ddinas yn Düsseldorf (2016)

Mae'r Volkhochschule (VHS) yn sefydliad di-elw ar gyfer addysg oedolion ac addysg bellach. yn sefydliad dinesig lle gall oedolion (gan gynnwys tramorwyr) fynychu dosbarthiadau. Maent fel arfer yn cynnig cyrsiau addysg barhaus (heb ddiploma) i oedolion yn y meysydd canlynol: addysg gyffredinol, addysg alwedigaethol, addysg wleidyddol, Almaeneg fel ail iaith (yn enwedig i fewnfudwyr), ieithoedd tramor gwahanol, ffurfiau celf gwahanol, Technoleg Gwybodaeth, addysg iechyd, dosbarthiadau paratoadol ar gyfer y addysg uwch (yn enwedig ar gyfer ysgolion Abitur neu Matura). Oherwydd eu bod yn paratoi myfyrwyr ar gyfer arholiadau mynediad i sefydliadau addysg uwch, mae canolfannau addysg oedolion yr Almaen hefyd yn cyflawni swyddogaethau prifysgol arferol.

UDA

Ymhlith y Daniaid yn UDA, sefydlwyd yr ysgol uwchradd werin yn Elk Horn yn nhalaith Iowa yn 1878 gan yr Ole Larson Kirkeberg o Norwy, ac yna sefydlwyd ysgolion uwchradd gwerin lle casglwyd niferoedd mwy o Daniaid. Y mwyaf adnabyddus yw Coleg Grand View ym mhrifddinas Iowa, Des Moines, a sefydlwyd ym 1896 fel coleg cymunedol estynedig, lle hyfforddwyd offeiriaid hefyd ar gyfer cynulleidfaoedd Danaidd yn Eglwys Lutheraidd Efengylaidd America Denmarc ar y pryd.

Gwledydd eraill

Yn Lloegr, sefydlodd y Crynwyr ysgol uwchradd werin yn 1909, Coleg Fircroft, yn Bournville ger Birmingham. Yn yr Almaen, dechreuodd yr Athro Wilhelm Rein yn Jena weithio i sefydlu ysgolion uwchradd gwerin ar fodel Denmarc. Ym 1918, agorwyd ysgol uwchradd gyhoeddus yn Jena ac erbyn diwedd 1920 roedd nifer yr ysgolion uwchradd cyhoeddus wedi cynyddu i 90.

Ymdrech sefydlu Ysgol Werin yng Nghymru

Yn yr 1930au ymgeisiodd dau genedlaetholwr ac aelodau dealluson gweithgar o Blaid Cymru, y Cymro David James Davies (D.J. Davies) a'i wraig, y Wyddeles, Noëlle Ffrench Davies sefydlu Ysgol Uwchradd Werin yng Nghymru. Bu i'r ddau gyfarfod yng Ngholeg Werin Ryngwladol yn Helsignör, Denmarc ac yna mynd ymlaen i Ysgol Uwchradd Werin Vestbirk yn 1924. Roedd Noëlle yn ddarlithydd yn y Coleg yno ers mis Ionawr y flwyddyn honno.

Enillwyd y ddau drosodd gan athroniaeth mudiad Ysgol Uwchradd Werin Denmarc gan weld tebygrwydd rhwng sefyllfa Cymru a'r Gymraeg a Denmarc a'r Almaeneg. Gyda Denmarc dan bwysau gan yr Almaen, roedd Grudtvig wedi dadlau bod ymdeimlad iach o genedligrwydd a chenedligrwydd yn hanfodol i greu systemau gwleidyddol gwydn a gwâr yn seiliedig nid ar gystadleuaeth naill ai trwy frwydr dosbarth mewnol neu wleidyddiaeth pŵer rhyngwladol ond ar gydweithrediad. Pan glywodd un o brifathrawon yr Ysgol Werin, Gronald Nielsen, bod D.J. yn Gymro, dywedodd wrtho: “Mae eich gwlad yn cael ei rheoli gan Loegr . Mae dy ddyledswydd, ddyn ieuanc, yn blaen. Rhaid i chi fynd yn ôl a gweithio i'w gwneud hi'n rhydd."

Dychwelodd y ddau i'r Iwerddon ym mis Awst 1924 gan geisio sefydlu Ysgol Werin yn Nulyn. Ond er y diddordeb cychwynnol roedd yn amlwg erbyn Mai 1925 bod awdurodau'r Wladwriaeth newydd a'r Eglwys Gatholig yn eu tanseilio a symudodd y ddau i Gymru.

Farwodd y freuddwyd ddim. Yn 1931, roedden nhw wedi symud i blasty mawr o'r enw Pantybeiliau, rhwng Brynmawr a anrheithiwyd gan y Dirwasgiad a phentref Gilwern yng nghwm Wysg. Yno, gyda Dr Ceinwen Thomas fel eu cynorthwyydd, roedden nhw’n bwriadu sefydlu Ysgol Uwchradd Werin Cymru ar gyfer dynion a merched ifanc di-waith ar fodel Denmarc. Roedd y cwricwlwm yn cynnwys hanes a llenyddiaeth y byd yn ogystal â bywyd economaidd, cymdeithasol a diwylliannol Cymru, yn gysylltiedig â theithiau cerdded gwledig, chwaraeon a chrefftau o wahanol fathau. Roedd cymorth diweithdra parhaus y llywodraeth i'r myfyrwyr yn hanfodol i hyfywedd ariannol y prosiect. Bu cryn ddathlu pan gadarnhawyd hynny yn 1934 a chymeradwywyd tymor cyntaf yr ysgol fel llwyddiant addawol. Gwaetha’r modd, buan iawn y dilëwyd cefnogaeth y Weinyddiaeth Lafur i fyfyrwyr a bu’n rhaid i DJ a Noëlle roi’r gorau i’w prosiect uchelgeisiol Ysgol Uwchradd Werin Cymru ym 1935.

Dolenni allannol

• A brief history of the folk high school gwefan Danish Folk High Schools
• A brief introduction to the Danish folk high school fideo ar sianel Youtube Højskolerne
• Folk High Schools, Adult Education, and the Philosophy of Nikolaj Grundtvig fideo ar sianel Youtube Reason.tv

Cyfeiriadau

Eginyn erthygl sydd uchod am addysg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato

Eginyn erthygl sydd uchod am Ddenmarc. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.