Gymnasteg

chwaraeon

Mae'r gymnasteg (ynganner fel rheol yn y Gymraeg fel jymnasteg yn ól yr arfer Saesneg) yn gamp sy'n gweithredu'n gywir ac yn gytûn gyfres o symudiadau corff sydd wedi'u diffinio'n fanwl gywir, p'un a ydynt yn [1] ddyfeisiau heb law neu'n rhai llaw. Disgrifir "gymnasteg" yn Ngeiriadur Prifysgol Cymru fel "gwyddor ymarfer corff, mabolgampau". Gwelir y defnydd cynharaf o'r gair "gymnasteg" yn y Gymraeg yn yr 20g. Gwelir y cyfeiriad cynharaf cofnedig i "mabolgamau" o 1604-07

Gymnasteg
Enghraifft o'r canlynolmath o chwaraeon Edit this on Wikidata
Mathchwaraeon Edit this on Wikidata
Yn cynnwysTeamGym, gymnasteg artistig, rhythmic gymnastics, aerobic gymnastics, acrobatic gymnastics, Trampolinio Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Gymnast ar y ceffyl pwmel
Ymarfer ar y trawst

Er mai "gymnasteg" a arddelir gan mwyaf yn y Gymraeg, ceir hefyd gair arall, mabolgampol [2] sef gwraidd y gair mabolgampau sef twrnemaint gymnasteg a champau'r corff.

 
Lansiwr disg Discobal, copi Rhufeinig o'r Groeg wreiddiol

Mae eu gwreiddiau wedi'u drysu â diwylliant y corff sy'n cael ei ymarfer gan y Groegiaid, y mae'r enw'n deillio ohono, gan ei fod yn disgrifio'r ymarferion sy'n cael eu hymarfer gyda'r corff noeth - γυμνός gynmos ("bod yn noethlymun").[3] Defnyddiwyd y gair "gymnasteg" ar ddechrau gêm yr athletwyr a oedd yn rhedeg, neidio, ymladd a thaflu'r ddisg a'r bar. Daeth y gair yn ddiweddarach i gyfeirio hefyd at ardaloedd wedi'u plannu o goed neu adeiladau wedi'u gorchuddio oedd yn ymroeddedig gemau athletaidd a meithrin deallusrwydd a'u cryfder - gymnasium. Defnyddir y gair "gynmasium" yn yr Almaeneg i gyfeirio at ysgol uwchradd a cheir gair arall (Turnhalle) ar gyfer yr hyn a elwir yn y Gymraeg yn "gampfa". Tra yng Ngwlad Groeg Hynafol, cysegrodd y Doris, un o'r bobloedd a oruchfygodd Groeg, eu hunain i gymnasteg at ddibenion rhyfelwr. Ceisiodd yr Atheniaid yn yr ymarferion hynny iechyd y corff ac ysbryd, cytgord a gras.

 
Celfwedd Groegaidd yn darlunio Pentathlon

Ymroddodd Rhufeiniaid y Weriniaeth gyda brwdfrydedd i'r orymdaith, marchogaeth ac ymarferion gymnasteg eraill. Ychydig weithiau, ar ôl erlid treisgar, fe wnaethon nhw daflu Tiber fel y Spartiaid i Eurotas. Dywed Plutarch fod Cesar wedi llwyddo i wella niwralgia a achosodd i gaethwas dylino ei gyhyrau. Fodd bynnag, ni fu'r Rhufeiniaid erioed yn ymarfer gymnasteg go iawn, sef Athen. Dim ond yr ymarferion yn y syrcasau o Wlad Groeg y gwnaethon nhw eu cymryd, gan addasu i'w cymeriad creulon yr ymarferion Groegaidd a thrwy hynny drawsnewid gemau athletwyr Gwlad Groeg yn frwydr gladiatorial.

Nid oedd yr Oesoedd Canol yn gwybod am gymnasteg. Dim ond rhai pendefigion a barhaodd i ymarfer mewn twrnameintiau joustio neu ymladd o dan eu harfogaeth haearn, na ellir eu hystyried yn ymarferion gymnasteg. Ni wnaeth Cristnogaeth, mor elyniaethus i noethni corff, unrhyw beth i wella na sefydlu ymarferion corff. Amddiffynnwyd y gwir gymnasteg gan yr athronwyr Protestanaidd fel Martin Luther.

Fodd bynnag, mae angen gosod ei eni fel camp yn y 18g, ac ar ôl hynny rhoddodd yr Almaenwyr, Friedrich Ludwig Jahn ac, yn ddiweddarach, y Swediad, Ling, siâp a chreu'r deunydd a'r dyfeisiau penodol sy'n dal i gael eu defnyddio heddiw, tra bod Antoni Amorós Valenciaid cyflwynodd y rhythm, gyda'r canu a'r gerddoriaeth, wrth gyflawni'r ymarferion. Jahn a ddatblygodd y mudiad gymnasteg Almaenig yn 1811 a roddodd i ni ddyfeisidau'r barrau cyflin, y Cylchoedd, Ceffyl Pwmel a'r llofnaid.

Cyfnod modern

golygu

Fel disgyblaeth Olympaidd, mae'n cael ei reoleiddio gan yr FIG, Ffederasiwn Rhyngwladol Gymnasteg (Fédération Internationale de Gymnastique) a grëwyd ym 1881, yn Liège yng Ngwlad Belg.[4] sy'n trefnu cystadlaethau rhyngwladol mawr: pencampwyr y byd bob dwy flynedd (er 1963) a'r Gemau Olympaidd.

Daeth yr Undeb Sofietaidd a hen wledydd comiwnyddol Dwyrain Ewrop yn adnabyddus am ragoriaeth eu gymnastwyr yn fyd-eang ac yn y Gemau Olympaidd. Gwelwyd llwyddiant yn y gemau gymnasteg (nad oedd yn chwaraeon mor boblogaidd, ac felly â llai o gystadleuaeth yn ryngwladol) fel ffordd o godi statws y wlad a'r rhagoriaeth y system Gomiwnyddol.[5] Serch hynny, tanseiliwyd y bri yma gyda chyhuddiadau ac yna tystiolaeth o dwyll a chamddefnydd.[6]

Disgyblaethau Gymnasteg

golygu
 
Tîm gymnasteg Prydain yn Gemau Olympaidd yr Haf 1908 yn Llundain
 
Gymnasteg ar y traeth ger llyn yn Berlin-Treptow (1948)
Newyddion Sinema o'r Iseldiroedd, 1962, ar ddathliadau Jiwbili canrif undeb dysgu Gymnasteg

Mae gymnasteg fodern, a reoleiddir gan y FIG, yn cynnwys chwe disgyblaeth:

Gymnasteg gyffredinol

golygu

Mae'r Gymnasteg Gyffredinol yn ddisgyblaeth lle mae pobl o bob oed yn cymryd rhan mewn grwpiau o 6 i 150 gymnastwyr sy'n perfformio coreograffi cydamserol. Gall y grwpiau fod o un genre neu'n gymysg.

Gymnasteg artistig

golygu

Mae'r gymnasteg neu'r gamp yn cael ei ymarfer yng nghategori dynion a menywod. Mae pob grŵp yn cynnal gwahanol brofion ar wahanol ddyfeisiau. Mae'r dynion yn cymryd rhan yn y bariau cyfochrog, y bar sefydlog, y modrwyau, y neidiau ar gefn ceffyl, y ceffyl ag arcs ac ymarfer tir acrobatig gyda'r dwylo'n rhydd. Mae'r menywod yn cymryd rhan yn y bariau anghymesur, y naid ar geffyl, y bar balansau, ac ymarfer y ddaear sy'n ymarfer gyda cherddoriaeth, y mae'n rhaid ei dilyn mewn cytgord.

Yn draddodiadol, ar lefel ryngwladol, rhennir y gystadleuaeth yn ddau weithred wahanol, y rhai gorfodol a'r rhai dewisol. Yn y rhan orfodol, rhaid i'r gwahanol gystadleuwyr gyflawni'r un drefn. Yn y dewisol, mae gymnastwyr yn perfformio eu coreograffi eu hunain.

Gymnasteg rhythmig

golygu

Mae'r gymnasteg rhythmig yn perfformio pum rheol gyda phum dyfais wahanol: pêl, tâp, cylch, clybiau a rhaff. Perfformir ymarferion ar ryg, lle mae'n rhaid i chi gydlynu'r ddawns â phawb

Gymnasteg aerobig

golygu

Mae'r aerobeg, a elwid gynt yn chwaraeon aerobig, gymnasteg yn ddisgyblaeth lle mae trefn arferol yn rhedeg rhwng 100 a 110 eiliad o symudiadau dwyster uchel sy'n deillio o aerobeg draddodiadol yn ogystal â chyfres o elfennau anhawster. Rhaid i'r drefn hon ddangos symudiadau parhaus, hyblygrwydd, cryfder a chyflawniad perffaith yn yr elfennau anhawster.

Gymnasteg acrobatig

golygu

Mae'r gymnasteg acrobatig a elwir hefyd yn acrobateg chwaraeon ac acro-chwaraeon yn grŵp disgyblaeth lle mae ffurfiau o bartner gwrywaidd, partner benywaidd, hyd yn oed triawd benywaidd cymysg a phedwarawd gwrywaidd, lle mae arferion w

Cymru a Gymnasteg

golygu
  • Tîm Gymansteg Cymru Mae tîm gymnasteg genedlaethol Cymru yn cystadlu yn Gemau'r Gymanwlad (hen gemau yr Ymerodraeth Brydeinig) a gynhelir pob pedair mlynedd yn un o wledydd y Gymanwlad.[7] Nid oes gan Gymru tîm gymnasteg genedlaethol yn y Gemau Olympaidd a rhaid cystadlu yn enw Prydain.
  • Gymnasteg Cymru - Sefydlwyd Cymdeithas Gymnasteg Amatur Cymru (WAGA) yn 1902. Am y rhan fwyf o’r ganrif honno, roedd WAGA yn gofalu am gymnasteg artistig dynion a merched. Ers diwedd y 1990au, mae aerobeg, trampolinio, tymblio ac ysgolion Cymru wedi dod dan faner Gymnasteg Cymru. Gelwir WAGA bellach yn "Gymnasteg Cymru" neu "Welsh Gymnastics". Yn 2014 roedd gan y corff 13,000 o aelodau a gododd i 22,000 o aelodau yn 2016. Ei nod yw, "Mae Gymnasteg Cymru yn anelu at greu cymunedau gwych a phencampwyr. Fel corff rheoli, ‘rydym yn arwain, datblygu, cefnogi, ac yn gweithredu fel gwarchodwr y gamp yng Nghymru."[8]
  • Gemau Cymru - mae Urdd Gobaith Cymru yn cynnal cystadleuaeth flynyddol "Gemau Cymru"[9] sy'n cynnwys cystadlaethau mewn gwahanol gampau gan gynnwys gymnasteg tîm ac unigol.

Cyfeiriadau

golygu

Dolenni allanol

golygu