Angelu

Angleu (enw swyddogol Ffrangeg: Anglet) yw'r ail fwrdeistref fwyaf yn Lapurdi, ar ôl Baiona, ac mae'r ddwy hyn ynghyd â Biarritz yn ffurfio'r ardal fetropolitan a elwir yn BAM neu BAB, y fwyaf poblog yng Ngogledd Gwlad y Basg a'r pumed yng Ngwlad y Basg i gyd.

Anglet

Math	cymuned
LL-Q150 (fra)-Anonymât (Kvardek du)-Anglet.wav, LL-Q117707514 (oci-whistled)-Univòc64-Anglet.wav
Poblogaeth	41,153
Pennaeth llywodraeth	Claude Olive
Cylchfa amser	UTC+01:00, UTC+2
Gefeilldref/i	Ansbach
Daearyddiaeth
Sir	Pyrénées-Atlantiques, canton of Anglet-Nord, canton of Anglet-Sud, Lapurdi, arrondissement Baiona
Gwlad	Gwlad y Basg  Ffrainc
Arwynebedd	26.93 km²
Uwch y môr	38 metr, 0 metr, 76 metr
Gerllaw	Bae Bizkaia, Aturri
Yn ffinio gyda	Biarritz, Tarnos, Arcangues, Bassussarry, Baiona, Boucau
Cyfesurynnau	43.4842°N 1.5194°W
Cod post	64600
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Maer Anglet
Pennaeth y Llywodraeth	Claude Olive
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Enw

Enw Basgeg y dref yw Angleu (/aŋɡelu/); ac yn Ffrangeg a Gwasgwyneg, Anglet (/ɑ̃ɡlet/ yn Ffrangeg ac /aŋˈɡlet/ yn Gwasgwyneg).

Mae'n debyg bod yr enw'n dod o'r gair Lladin angulus, sef lle siâp cornel, yn ôl gwaith Bénédte Boyrie-Fénié. Cymer Koldo Mitxelena lwybr cyffelyb, ond gyda'r gair Lladin angellus fel sail (dywedir mai angulus yw'r ffurf bachigol), a dywed mai'r un tarddiad sydd i enw tref Ibarrangelu.

Dywed Larramendi fod y gair angelu yn y Fasgeg yn golygu "dyffryn" neu "pant". Ym marn Goienetxe, mae'n deillio o'r Lladin.

Daearyddiaeth

Mae Angelu yn rhyw guddio rhwng Baiona a Biarritz, sydd yn fwy adnabyddus, ac mae'n anodd diffinio'r ffiniau rhwng y tair. Mewn gwirionedd, mae BAM neu BAB yn ganolfan drefol gref, ac mae mwy na hanner trigolion talaith Lapurdi yn byw yno. Ond gydag arwynebedd 26.5 km2 mae gan Angelu arwynebedd fwy na Baiona, ac mae ganddi ddwywaith arwynebedd Biarritz.Mae arfordir Angelu hefyd yn hirach: mae traeth Angelu yn cychwyn wrth aber afon Atturri ac yn parhau hyd at bentir San Martin lle mae goleudy Biarritz.

Golygfa o'r awyr.

Notre-Dame du Refuge

Amgylchedd naturiol

Golygfa o'r awyr gyda choedwig Angelu, llyn Xiberta ac aber afon Atturri .

Mae 10% o'r fwrdeistref dan goed pinwydd, yn enwedig yn ardaloedd Pignada, Lazaret a Xiberta. Mae'n ardal wastad iawn heb unrhyw fryniau.

Y traethau

Mae gan Angelu 4.5 cilometr o arfordir ac 11 traeth, o'r gogledd i'r de ceir:

• Barrakoa
• Zaldunena
• Dunena
• Itsasokoa
• Madraga
• Madragattipia
• Xibertakoa
• Mariñela
• Traeth Urrezko
• Plage du Club
• Amodio Ganbera

Mae ogof o'r enw Amodio Ganbera yn nodi'r ffin rhwng arfordir Gwlad y Basg a'r Côte d'Argent yn y Landes.

Bwrdeistrefi sy'n ffinio ag Angelu

• Tarnose (Landes) a Bokale yn y gogledd.
• Baiona i'r dwyrain .
• Basusarri o'r de-ddwyrain.
• Biarritz i'r de-orllewin.
• Arrangoitze yn y de.
• Bae Bizkaia yn y gorllewin.

Gefeilldrefi

•  Ansbach (yr Almaen)
•  Getxo (Bizkaia)

Diwylliant

Ieithoedd

Fel Biarritz a Baiona, gan ei bod wedi'i lleoli ar y ffin rhwng Gwasgwyn a Gwlad y Basg, mae lle i amau ai Gwasgwyneg ai Basgeg oedd prif iaith y fwrdeistref yn yr Oesoedd Canol a'r Cyfnod Modern Cynnar.

Roedd Atlas Linguistique de Gascogne yn ystyried Angleu fel tref Gwasgwyneg. Yn 1863, ar y llaw arall, sefydlodd Luis Luziano Bonaparte ffin yr iaith Fasgeg yn Angelu, a oedd yn ddiamau yn drech mewn rhai ardaloedd. Fodd bynnag, yn yr 20fed ganrif, Ffrangeg yw'r iaith swyddogol a'r brif iaith a glywir yno.

Mae gan y dref arwyddair Gwasgwynegon : "Mar e pignada per m'ayda", sydd yn golygu "y môr a'r goedwig pinwydd i fy helpu".

Yn 2001, sefydlodd 15 o bobl y mudiad "Ipar Izar" i hybu'r Fasgeg; mae sefydliad Ací Gasconha yn gweithio i hyrwyddo'r Gwasgwyneg.

Adeiladau nodedig

Beatrix Enea

Gardd Beatrix Ene

Eglwys San Leon

Dolenni allanol

• Gwefan swyddogol
•   Gwefan y ganolfan ieuenctid
• Gwefan swyddogol y swyddfa dwristiaeth