Castell Cilgerran
Mae Castell Cilgerran yn gastell Normanaidd o'r 13g yn Nghilgerran, Sir Benfro, ger Aberteifi.
 | |
| Math | castell  |
|---|---|
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Cilgerran |
| Sir | Pen-y-bont ar Ogwr |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 38.7 metr |
| Cyfesurynnau | 52.057069°N 4.634314°W |
| Rheolir gan | Cadw |
 | |
| Perchnogaeth | Cadw |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig |
| Manylion | |
| Dynodwr Cadw | PE002 |
Saif y castell ar drwyn o graig uwchlaw Afon Teifi. Credir mai castell mwnt a beili a godwyd ar y safle yn wreiddiol tua'r flwyddyn 1100. Mae'r castell carreg presennol yn dyddio o ddechrau'r 13g. Fe'i lleolwyd yng ngogledd cwmwd Emlyn Is Cuch, cantref Emlyn.
Cysylltir y castell â'r hanes am gipio Nest gwraig Gerallt o Windsor gan Owain ap Cadwgan a phymtheg cydymaith ar ŵyl Nadolig 1109. Cyfeirir Brut y Tywysogion at "Gastell Cenarth Bychan", a chredir mai Cilgerran a olygir.
Yn 1215 cipiwyd y castell gan Llywelyn Fawr yn ei gyrch yn ne Cymru.
Yn 1223 ail-gipiwyd y castell gan William Marshal, a gododd y castell yn ei ffurf bresennol. Mae'r castell yn adfail heddiw, ond erys dau dŵr sylweddol yn dal i sefyll.
Mae nifer o artistiaid wedi peintio'r castell gan gynnwys Turner.
Cadwraeth Golygu
Mae'r castell yn eiddo i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol, ac yng ngofal Cadw.
Oriel Golygu
-
Yr olygfa o'r castell. Tynnwyd y llun tua 1885 o'r chwarel gerllaw.
-
Y tŵr gorllewinol a'r bont fynediad i'r cwrt mewnol, tua 1885
-
Dito
-
Castell cilgerran, tua 1825 gan yr ysgythrwr William Woolnoth bl. 1785-1836, yr artist Henry G. Gastineau, 1791-1876 a'r artist John Hughes, 1790-1857
-
Castell Cilgerran 1811 gan yr ysgythrwr J. Storer, 1771-1837 a Samuel Rush Meyrick, 1783-1848
-
Afon Teifi gyda Chastell Cilgerran yn y cefndir, tua 1820 gan John Fenton a'r ysgythrwr J. Storer, 1771-1837
