Hanes Twrci

Hanes Twrci yw hanes Gweriniaeth Twrci a daeth yn wlad ar ôl Ryfel Annibyniaeth Twrci a gyflogwyd gan Mustafa Kemal Atatürk yn erbyn meddiant y Cynghreiriaid yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf ar Yr Ymerodraeth Otomanaidd tan 1919. Mae'r erthygl hon yn delio â'r cyfnod hwnnw yn unig, nid â digwyddiadau'r gorffennol.

Yn dod o Ganol Asia, ymgartrefodd pobloedd Twrcaidd yn ystod yr Oesoedd Canol yn Anatolia a'r Balcanau lle buont yn Islamoli yr Armeniaid, Groegiaid, Laziaid, Aramaeaid a Slafiaid a doddodd, rhwng 1299 a dechrau'r 20fed ganrif, i mewn i bot doddi'r Ymerodraeth Otomanaidd - y wladwriaeth bwerus, aml-ethnig ac aml-ffydd. Ond cwympodd yr ymerodraeth helaeth hon ar ôl y Rhyfel Byd Cyntaf a daeth yn Dwrci, fel heddiw.

Creu Twrci newydd (1918-1923)

Ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, datgymalir yr Ymerodraeth Otomanaidd, a oedd yn genedl yn y pwerau canol (yr Almaen, Awstria-Hwngari, Bwlgaria). Fel canlyniad rhannodd Ffrainc a'r Deyrnas Unedig taleithiau'r Dwyrain Canol (Syria, Irac, Libanus, Palestina, Gwlad yr Iorddonen, arfordiroedd Sawdi Arabia heddiw, Iemen). Mae Thrace hefyd yn cael ei feiddianu (yn eithrio Istanbul) ac arfordiroedd yr ynysoedd Aegean i Wlad Groeg, yn y dwyrain, cyhoeddir wlad newydd - Y Wweriniaeth Armenia. Rhannwyd gweddill yr Ymerodraeth ei hun yn “barthau dylanwad” Eidalaidd, Ffrengig a Seisnig, ac roedd y Twrciaid yn ofni y byddent yn cael eu gostwng i statws trefedigaeth yn fuan.

Diffiniodd y mudiad cenedlaetholgar, dan arweiniad Mustafa Kemal Atatürk, mor gynnar â Mehefin 1919, yn natganiad Amasya y rhesymau pam y bu’n rhaid disodli llywodraeth imperialaidd yr Otomaniaid, a ystyriwyd yn anghyfreithlon, fel y gellid amddiffyn buddiannau cenedlaethol y Twrciaid. Cafodd gefnogaeth sylweddol gan y boblogaeth a'r fyddin. Yng nghyngres Sivas, etholwyd llywodraeth dros dro. Wedi'u diffinio gan Gytundeb Sèvres, a lofnodwyd ar Awst 10, 1920 gan y llywodraeth ymerodrol, cafodd ffiniau'r Ymerodraeth Otomanaidd eu gwadu gan lywodraeth dros dro newydd y mudiad cenedlaetholgar.

Ceisiodd y llywodraeth dros dro dan arweiniad Mustafa Kemal Atatürk adfer rhan o'r tiriogaethau a gollwyd yng Nghytundeb Sèvres.

Gweler hefyd

• Asia Leiaf
• Yr Ymerodraeth Fysantaidd
• Ymerodraeth yr Otomaniaid
• Rhyfeloedd y Balcanau

Cyfeiriadau

Eginyn erthygl sydd uchod am Dwrci. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.