Jamaica
Gwlad ac ynys yn y Môr Caribî yw Jamaica. Mae'r gwledydd cyfagos yn cynnwys Cuba i'r gogledd, Ynysoedd Caiman i'r gogledd-ddwyrain ac Haiti i'r dwyrain.
 | |
 | |
| Arwyddair | Out of Many, One People  |
|---|---|
| Math | teyrnas y Gymanwlad, territorial evolution of the British Empire, ynys-genedl, gwlad, gwladwriaeth sofran, gwladwriaeth archipelagig |
Lb-Jamaika.ogg, LL-Q7913 (ron)-KlaudiuMihaila-Jamaica.wav | |
| Prifddinas | Kingston |
| Poblogaeth | 2,697,983 |
| Sefydlwyd |
|
| Anthem | Jamaica, Land We Love, God Save the King |
| Pennaeth llywodraeth | Andrew Holness |
| Cylchfa amser | UTC−05:00, America/Jamaica |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Saesneg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | y Caribî |
| Gwlad |  Jamaica |
| Arwynebedd | 10,991.90954 km² |
| Gerllaw | Môr y Caribî |
| Yn ffinio gyda | y Deyrnas Unedig |
| Cyfesurynnau | 18.18°N 77.4°W |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Cabinet of Jamaica |
| Corff deddfwriaethol | Parliament of Jamaica |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | teyrn Jamaica, Governor-General of Jamaica |
| Pennaeth y wladwriaeth | Siarl III |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Prif Weinidog Jamaica |
| Pennaeth y Llywodraeth | Andrew Holness |
 | |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) | $14,658 million, $17,098 million |
| Arian | Jamaican dollar |
| Canran y diwaith | 13 ±1 % |
| Cyfartaledd plant | 2.046 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.709 |
Daw'r enw Jamaica o'r iaith frodorol, a'i ystyr yw Ynys y Ffynhonnau.
Hanes Golygu
Brodorion Jamaica Golygu
Daeth trigolion cynharaf Jamaica o ynysoedd dwyreiniol y Caribî, o debyg mewn dau gyfnod ymfudo. Tua'r flwyddyn 600, cyrhaeddodd y bobl Redware, adnabyddir o'u priddlestri coch. Tua 800, daeth y Taino i'r ynys, pobl Arawaceg eu hiaith. Ymsefydlasant ar draws Jamaica, a sefydlasant economi ar sail pysgota, indrawn, a casafa. Trigant mewn pentrefi dan arweiniad penaethiaid.
Columbus a'i griw Golygu
Christopher Columbus oedd yr Ewropead cyntaf i ddarganfod yr ynys, a hynny ar 3 Mai 1494 tra'n morio gororau deheuol Ciwba, yn ystod ei ail fordaith i'r Amerig. Efe a'i galwodd yn Sant Iago, er anrhydedd i nawddsant Sbaen. Glaniodd yn Ora Cahessa, a threchodd y brodorion i gymryd meddiant o'r ynys yn enw brenin Sbaen. Wedi aros am dymor byr, gadawodd Columbus Jamaica. Ym Mehefin 1503, pan oedd ar ei bedwaredd fordaith, a'r olaf, fe'i goddiweddwyd ef gan dymestl fawr: collwyd dwy o'i longau ar lannau Jamaica, a chafoddy morwyr y caredigrwydd mwyaf gan y brodorion. Arhosodd Columbus yno am ragor na blwyddyn, i ddisgwyl am ddychweliad y cenhadon aanfonasai efe at Ovando, llywodraethwr Hispañola, fel y gelwid Ciwba pryd hwnnw. Yn ystod yr amser hwnnw, efe a ddioddefodd gan afiechyd,yn ogystal ag oddi wrth derfysg ym mysg ei ddilynwyr, ymddygiad gwarthus pa rai a wnaeth yr Indiaid yn elynion, ac a barodd iddynt atal ymborth ac angenrheidiau oddi wrthynt, hyd nes y darfu i Columbus eu gormesu.
Daearyddiaeth Golygu
Gorweddir yr ynys yng Nghulfor Honduras, rhwng Môr y Caribî a Gwlff Mecsico, 80 milltir i dde Ciwba, 90 milltir i orllewin Hispañola, a 515 milltir i ogledd Chagres, yn Lleindir Panama. Jamaica yw'r fwyaf dehuol o'r swp aelwir yr Antilles Fwyaf, yr Ynysoedd Cyfwerwyntol.