Llanwenllwyfo
Plwyf eglwysig ar Ynys Môn yw Llanwenllwyfo, sy'n gorwedd ar yr arfordir yng ngogledd-ddwyrain ger Dulas, Ynys Môn. Enwir yr eglwys a'r plwyf ar ôl y santes leol Gwenllwyfo.[1] Fel gweddill plwyfi'r ynys, mae'n rhan o Esgobaeth Bangor.
 | |
| Math | plwyf  |
|---|---|
| Enwyd ar ôl | Gwenllwyfo |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Ynys Môn |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.378505°N 4.292544°W |
| AS/au y DU | Llinos Medi (Plaid Cymru) |
 | |
| Crefydd/Enwad | Anglicaniaeth |
| Esgobaeth | Esgobaeth Bangor |
Ni wyddys ddim o gwbl am y Santes Wenllwyfo. Dethlir ei gŵyl ar 30 Tachwedd.[2] Mae'r hen eglwys yn adfail a dim ond rhannau isaf y muriau sy'n aros.[3] Saif yr eglwys newydd ger pentref bychan Dulas.
Yn yr Oesoedd Canol roedd y plwyf yn rhan o gwmwd Twrcelyn yng nghantref Cemais. Cofnodir fod Llanwenllwyfo gyda Llanysgallog yn rhan o reithoriaeth Amlwch ac yn perthyn i Archddiacon Môn yn 1535.[4]
Roedd y llenor Lewis William Lewis (1831–1901) yn frodor o'r plwyf. Fe'i ganed ym Mhenysarn ar 31 Mawrth 1831. Cymerodd ei enw barddol "Llew Llwyfo" o enw'r plwyf.
Lleoedd yn y plwyf
golyguPentrefi bychain:
- Dulas
- Gadlas
- Llaneuddog
- Nebo
- Penysarn
Oriel
golygu- Dwy eglwys Llanwenllwyfo
-
Adfeilion yr hen eglwys -
Yr eglwys newydd
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Melville Richards, 'Enwau lleoedd', Atlas Môn (Llangefni, 1972).
- ↑ T. D. Berverton, The Book of Welsh Saints (Caerdydd, 2001).
- ↑ "Hen Eglwys Llanwenllwyfo". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-08-05. Cyrchwyd 2010-02-17.
- ↑ A. D. Carr, Medieval Anglesey (Llangefni, 191982), tud. 276.
Dolenni allanol
golygu- (Saesneg) Hen Eglwys Llanwenllwyfo Archifwyd 2020-08-05 yn y Peiriant Wayback; disgrifiad gyda lluniau.
- (Saesneg) Rhestr plwyfolion Llanwenllwyfo yng Nghyfrifiad 1801, ar wefan genuki.org.uk