Mòd

Gwyl ddiwylliannol iaith Gaeleg yr Alban, tebyg i'r eisteddfod Gymraeg. Ceir gwyl genedlaethol a lleol.

Gŵyl o ganeuon, celfyddydau a diwylliant Gaeleg wedi'i hysbrydoli gan yr Eisteddfod yw mòd.[1] Yn hanesyddol, mae'r gair Gaeleg mòd (Gaeleg: [mɔːt̪]), a ddaeth o'r Hen Norseg mót, yn cyfeirio at thing ("cynulliad") o Oes y Llychlynwyr neu fath tebyg o gynulliad.[2] Mae modau lleol, a mod cenedlaethol blynyddol, Mòd Genedlaethol yr Alban (Am Mòd Nàiseanta Rìoghail); Royal Scottish Mòd). Mae modau'n cael eu rhedeg dan nawdd An Comunn Gàidhealach.[3] Daw'r term o air Gaeleg am senedd neu gyngres a ddefnyddid yn gyffredin yn ystod Arglwyddiaeth yr Ynysoedd. Bu'n ysbrydoliaeth i sefydlu'r Oireachtas na Gaeilge yn Iwerddon yn 1897.[4]

Mòd
Mathgŵyl Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Arwydd ddwyieithog yn croesawu mynychwyr i'r Mòd Genedlaethol 2013 a gynhaliwyd yn nhref Paisley

Disgrifiad

golygu

Cystadlaethau ffurfiol sydd i raddau helaeth yn y Mòd. Mae digwyddiadau corawl (yn yr Aeleg, unawdau a chorau), a cherddoriaeth draddodiadol gan gynnwys ffidil, pibau a grwpiau cerddoriaeth werin yn dominyddu. Mae digwyddiadau llafar yn cynnwys darllen barddoniaeth i blant ac oedolion, adrodd straeon a darllen y Beibl, a chategorïau fel Hen Chwedl neu Ymgom Ddoniol. Gall plant hefyd gyflwyno drama wreiddiol, a cheir cystadlaethau mewn llenyddiaeth ysgrifenedig Gaeleg yr Alban. Yn wahanol i’r Mòd Cenedlaethol, dim ond diwrnod neu ddau y mae modau lleol yn para fel arfer. Maent yn denu torf llawer llai a'r unig ddigwyddiad cymdeithasol nodedig yw ceilidh yr enillwyr. Gan fod llai o gystadlaethau nag yn y Mòd Cenedlaethol, mae’r ceilidh hwn yn aml yn debycach i ceilidh traddodiadol gyda dawnsio a chantorion gwadd rhwng perfformiadau’r enillwyr.

Yn ddiwylliannol, mae modau yn debyg i Feis Gwyddelig, Oireachtas na Gaeilge neu Seachtain na Gaeilge neu'r eisteddfod Gymraeg, ond heb yr hen hanes na phasiantiaeth "dderwyddol" ffansïol y 18fed ganrif a grëwyd ac a gyflwynwyd i'r Eisteddfod Genedlaethol gan Iolo Morganwg.

Yn British Columbia, cynhaliodd Cymdeithas Aeleg Vancouver Mòd lleol ddwywaith y flwyddyn rhwng 1990 a 2007.[5]

Trefnwyd Mod Cenedlaethol cyntaf yr Unol Daleithiau gan Donald F. MacDonald, sefydlydd gemau Grandfather Mountain Highland yng Ngogledd Carolina, ac fe’i cynhaliwyd yn Alexandria, Virginia ym 1988. Mae Mod Cenedlaethol yr Unol Daleithiau bellach yn cael ei gynnal fel rhan o’r gemau Ucheldiroedd blynyddol yn Ligonier, Pennsylvania a noddir gan An Comunn Gàidhealach Ameireaganach ("The American Scottish Gaelic Society").[6]

Rhestr o'r mòdau

golygu

Diaspora yr Alban

golygu

Gweler hefyd

golygu

Dolenni allanol

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. Koch, John T. (2006). Celtic culture: a historical encyclopedia. Vol. 1- (yn Saesneg). ABC-CLIO. t. 472. ISBN 9781851094400. Despite these shortcomings, the Mod retains a flagship status and is recognized throughout Scotland as a manifestation of Gaelic culture.
  2. Lynch, Michael (2007). The Oxford Companion to Scottish History (yn Saesneg). Oxford University Press. t. 425. ISBN 978-0199234820.
  3. Koch, John T. (2006). Celtic culture: a historical encyclopedia. Vol. 1- (yn Saesneg). ABC-CLIO. t. 471. ISBN 9781851094400.
  4. "Artist Profiles: Na h-Oganaich". World Music Central. Cyrchwyd 8 Medi 2022.
  5. Ar n-eachdraidh: A History of the Gaelic Society of Vancouver
  6. "History of the U.S. National Mòd". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-05. Cyrchwyd 2022-09-08.
  7. Ardnamurchan Mòd Remembers Stalwart by Neil Bo Finlayson, The Oban Times, 21 June, 2018.
  8. Ar n-eachdraidh: A History of the Gaelic Society of Vancouver
  9. "History of the U.S. National Mòd". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-05. Cyrchwyd 2022-09-08.