Néstor Basterretxea
Cerflunydd Basgeg oedd Néstor Basterretxea Arzadun, a elwid fel rheol yn Néstor Basterretxea gan ddefnyddio cyfenw ei dad yn unig (6 Mai 1924 – 12 Gorffennaf 2014), a aned yn Bermeo, Bizkaia, Cymuned Ymreolaethol Gwlad y Basg a bu farw yn Hondarribia, Gipuzkoa.[1] Yn y 1950au a’r 1960au, bu’n arwain ynghyd ag artistiaid eraill megis Jorge Oteiza, Remigio Mendiburu, neu Eduardo Chillida, mudiad artistig avant-garde yn ymwneud ag argyfwng hunaniaeth Fasgaidd, ac yn ffurfiol ffocws arbennig ar gyfrolau mawr a’r cysyniad o gwacter.
| Néstor Basterretxea | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 6 Mai 1924  Bermeo |
| Bu farw | 12 Gorffennaf 2014 Hondarribia |
| Dinasyddiaeth | Sbaen |
| Galwedigaeth | arlunydd, cerflunydd, cyfarwyddwr ffilm, sgriptiwr |
| Adnabyddus am | Peace Dove |
| Plaid Wleidyddol | Eusko Alkartasuna |
| Tad | Francisco Basterrechea Zaldívar |
| Gwobr/au | Lan Onari, Gipuzkoako Urrezko Domina |
Bywyd golygu
Roedd yn fab i Francisco Basterretxea Zaldibar a Fernanda Artzadun. Treuliodd ei flynyddoedd cyntaf yn Sorteria. Yn 1936 , oherwydd Rhyfel Cartref Sbaen a gweithgaredd ei dad gyda Phlaid Genedlaethol Gwlad y Basg (EAJ-PNV), aeth yn alltud gyda'i deulu, yn gyntaf i Ogledd Gwlad y Basg ac yna i Ffrainc, a bu'n byw yn St. John's , Paris, Berck Plage ac Aix-en-Provence am bum mlynedd.[2] Yn 1941 , yn methu ag ymdopi â'r sefyllfa a grëwyd gan yr Ail Ryfel Byd, bu'n rhaid i'r teulu symud i breswylfa arall; Gan adael Marseille ar y llong Alsina, aethom ar draws yr Iwerydd i'r Ariannin, ac ymgartrefu yn Buenos Aires.
Yn Buenos Aires astudiodd gyda'r arlunydd Emilio Pettoruti a gwnaeth ei weithiau cyntaf ym myd hysbysebu. Mae dylanwad dwfn y murluniwr o Fecsico José Clemente Orozco yn amlwg yng ngweithiau'r cyfnod cyntaf. Cymerodd ran mewn arddangosfeydd grŵp yn yr Ariannin ac Uruguay. Enillodd hefyd ysgoloriaeth enwog Altamira i arlunwyr ifanc trwy gystadleuaeth, yn ogystal â'r Premio Unico a Extranjeros yn 1949 . Cyn gynted ag y gorffennodd ei astudiaethau fel saer, 1951. Priododd Maria Isabel Irurzun yr Ariannin Urkia yn 1948, ac aethant i Sbaen ar eu mis mêl. Pan oeddent ym Madrid, ac wedi'i annog gan Jorge Oteiza , cyflwynodd ac enillodd y gystadleuaeth i beintio wal crypt basilica Arantzazu.
Gyrfa golygu
Ym 1952 comisiynwyd Basterretxea ynghyd ag artistiaid Basgaidd eraill i ail-greu Noddfa Ffransisgaidd Arantzazu. Rhoddwyd y gweithiau iddo i ddylunio'r paentiadau sy'n gorchuddio'r crypt. Ar ôl cyfnod o flwyddyn a hanner ffordd i'w gwblhau, roedd swyddogion yr Eglwys yn ystyried bod y paentiadau'n ddadleuol a chafodd y gwaith ei atal. Er iddynt gael eu cwblhau yn 1984, cafodd y paentiadau eu dadorchuddio'n gyhoeddus a'u harddangos ym mis Medi 2009 yn unig, ar ôl dod i gytundeb terfynol gyda'r arlunydd hynafol.[3] Arweiniodd prosiect ail-greu Arantzazu y ffordd at sefydlu'r grŵp artistig dylanwadol Gaur ('heddiw') yn y 1960au.
Fel arlunydd , ef oedd sylfaenydd dau grŵp artistig perthnasol yn Sbaen : yn 1957, Equipo 57, ynghyd â Juan Cuenca, Agustín Ibarrola, Jorge Oteiza, ac eraill; ac yn 1966 y grŵp Gaur, ynghyd ag Eduardo Chillida, Oteiza ac eraill.
Yn 2005 derbyniodd Wobr Laboral Eusko Ikaskuntza Caja ar gyfer y Dyniaethau, Diwylliant, y Celfyddydau a Gwyddorau Cymdeithasol gan Eusko Ikaskuntza ac yn 2008 dyfarnwyd iddo fedal gwaith Lan Onari.
Ym 1973, cyflwynodd ei waith Serie Cosmogonica Vasca (Cyfres Cosmogonic Basgaidd) yn Museo de Bellas Artes (Amgueddfa Celfyddydau Cain Bilbao) gan Bilbo, a oedd yn cynnwys tua 19 o weithiau a wnaed mewn pren yn darlunio motiffau Mytholeg Gwlad y Basg. Yn 2008, rhoddodd Nestor y gyfres hon i Amgueddfa Celfyddydau Cain Bilbao.[4]
Gwleidyddiaeth golygu
Yn dilyn refferendwm dros Stadud Ymreolaeth Gwlad y Basg yn 1979, sefydlwyd Senedd Euskadi, gyda'r blaid genedlaetholaidd, Plaid Genedlaethol Gwlad y Basg (EAJ-PNV yn blaid y llywodraeth newydd hanesyddol. Yn yr 1980au daeth Basterretxea yn Gynghorydd Diwylliant i Lywodraeth Gwlad y Basg am ddwy flynedd. Yn 1982, creodd y goeden saith cangen sy'n arwwyddlyn Senedd Gwlad y Basg.[4] Tua diwedd y degawd hwnnw, creodd ddau o'i weithiau mwyaf adnabyddus: La Paloma de Paz ("Colomen Heddwch"), a osodwyd i ddechrau ar lan y môr Zurriola, Donostia (San Sebastian), yn ddiweddarach symudodd i gylchfan y tu allan i Stadiwm Anoeta y un ddinas, ac yn ôl i'r un lleoliad ychydig yn ddiweddarach. Ym 1989, gosodwyd Cofeb y Bugail Basgaidd yn Reno, Nevada. Pan ddaeth Basterretxea i mewn i'w seithfed degawd o fywyd, dechreuodd adlewyrchu'r gwrthdaro Basgaidd yn ei waith.
Ffilm golygu
Roedd Basterretxea hefyd yn ymwneud â gwneud ffilmiau, gyda ffilmiau byr fel Operación H (1963), Pelotari (1964), yn ogystal ag Alquézar, retablo de pasión (1965), yn ogystal â sawl rhaglen ddogfen arall.[4] Ym 1968, daeth yn ôl i'r amlwg gyda'r rhaglen ddogfen nodwedd lawn Ama Lur - Tierra Madre ("mam ddaear"), wedi'i chyd-gyfarwyddo â Fernando Larruquert. Er gwaethaf anawsterau di-ri'r rhaglen ddogfen gyda sensoriaeth cyfundrefn Franco, llwyddodd yn y pen draw i Ŵyl Ffilm Ryngwladol San Sebastián, i gymeradwyaeth y cyhoedd a beirniaid.[5]
Bu farw Basterretxea yn ei gartref yn Hondarribia fore 12 Gorffennaf 2014, yn 90 oed.[6]
Oriel golygu
| Some sculptures by Nestor Basterretxea | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Estornez Zubizarreta, Idoia; Izaga Sagardia, Carmen. "Nestor Basterretxea Arzadun". EuskoMedia Fundazioa. Cyrchwyd 14 Mai 2014.
- ↑ Nestor Basterretxea Basquefundazioa.org
- ↑ Gonzalez, Marian (2009-11-09). "Remodelación de los murales de la Cripta de Aranzazu". El Diario Vasco. Vocento. Cyrchwyd 14 Mai 2014.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 eitb.com. "Basterretxea, figura de la modernidad artistica reivindicativa". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-07-18. Cyrchwyd 12 Gorffennaf 2014.
- ↑ Roldán Larreta, Carlos. "Ama Lur". EuskoMedia Fundazioa. Cyrchwyd 14 Mai 2014.
- ↑ eitb.com. "Muere el escultor Nestor Basterretxea a los 90 años". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-07-15. Cyrchwyd 12 Gorffennaf 2014.
Dolenni allanol golygu
- Néstor Basterretxea, Time and Life Portread yn Sbaeneg
- Golvano, Fernando (12 Gorffennaf 2014). "Basterretxea: un artista moderno y multidisciplinar". El Diario. Cyrchwyd 14 Gorffennaf 2014.