Trawsblannu organau
Trawsblannu organau yw'r llawdriniaeth meddygol o symud un neu fwy o organau anifail neu ddyn o'r rhoddwr i'r derbynnydd, fel arfer gan fod organ y derbynydd yn ddiffygiol. Ystyrir fod trawsblannu meinwe hefyd yn 'drawsblannu organ'. Mae trawsblannu organau'n un o'r meysydd mwyaf blaengar a chynhyrfus o fewn meddygaeth, yn enwedig y defnydd o had gelloedd a'r frwydr yn erbyn imiwnedd y corff sydd, yn aml, yn dechrau ymladd yn erbyn yr organ newydd, gan ei wrthod, fel pe tae'n germ estron.[1] Mewn rhai gwledydd mae prynu a gwerthu organau ar y farchnad ddu yn broblem enfawr.[2]
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | surgical procedure type  |
|---|---|
| Math | surgical operation, llawdriniaeth, transfer |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae'n bosibl i'r rhoddwr a'r derbyniwr fod yr un person e.e. gellir cadw had gelloedd person sy'n dioddef o lwcimia mewn labordy, dileu'r hen gelloedd y gwaed drwy radiotherapi a cimotherapi ac yna trawsblannu'r celloedd a gadwyd yn ôl i'r un person. Gelwir hyn yn autograft a'r trawsblaniadau rhwng dau berson gwahanol yn allograft. Gall trawsblaniad o'r math hwn (allograft) olygu fod y rhoddwr yn fyw, neu wedi marw, a gall yr organ neu'r feinwe gael ei gynaeafu (neu ei dynnu) o gorff y person hyd at 24 awr wedi i'w galon beidio a churo.[3] Mae Cymru'n wlad blaenllaw yn y maes hwn, gan i Lywodraeth Cymru basio bil (Deddf Trawsblannu Dynol (Cymru) 2013) sy'n caniatáu i ysbytu ddefnyddio organau person sydd newydd farw heb ei ganiatâd ysgrifenedig; caniateir, hefyd optio allan o'r drefn hon, cyn i'r person farw. Daeth y Ddeddf hon i rym ar 1 Rhagfyr 2015.
Heb drawsblaniadau organau, byddai llawer o bobl yn marw. Gelwir y weithred o drawsblannu organau o un rhywogaeth i rywogaeth arall yn "Senotrawsblaniad".[4]
Yr organau a ddefnyddir amlaf mewn trawsblaniadau yw arennau, y galon, yr iau, yr ysgyfaint, y pancreas a'r coluddyn bach.
Mae rhoi meinweoedd yn golygu defnyddio celloedd corff iach fel cornbilennau, croen, esgyrn, gewynnau, cartilag a falfiau'r galon. Mae esgyrn, tendonau a chartilag yn cael eu defnyddio ar gyfer ailadeiladu ar ôl anaf neu yn ystod llawdriniaeth i osod cymal newydd. Mae impiadau (neu grafft) croen yn cael eu defnyddio i drin pobl â llosgiadau difrifol.
Cymru
golyguCafodd Deddf Trawsblannu Dynol (Cymru) y Cydsyniad Brenhinol ar 10 Medi 2013. Mae’r Ddeddf yn nodi fframwaith cyfreithiol ar gyfer sut y dylid rhoi cydsyniad yng Nghymru i roi organau a meinweoedd i’w trawsblannu i gorff arall. Mae’n ymdrin â gweithgareddau trawsblannu ar gyfer rhoddwyr byw a rhoddwyr sydd wedi marw yng Nghymru. Mae’r Ddeddf yn creu dau fath newydd o gydsyniad cyfreithiol – sef cydsyniad datganedig a chydsyniad tybiedig. Nid yw cydsyniad tybiedig yn gymwys ond i rodd gan berson sydd wedi marw. I gydsyniad tybiedig fod yn gymwys, bydd angen i bobl farw yng Nghymru, bod dros 18 oed ac wedi ‘preswylio fel arfer’ yng Nghymru am 12 mis neu fwy.[5]
Bernir bod oedolion wedi rhoi cydsyniad i roi organau a meinweoedd oni bai:
- eu bod eisoes wedi rhoi cydsyniad ysgrifenedig eu hunain trwy ddweud nad oeddent yn dymuno bod yn rhoddwr (hy wedi 'optio i mewn');
- eu bod eisoes wedi datgan nad oeddent yn dymuno bod yn rhoddwr (hy wedi 'optio allan');
- eu bod wedi penodi cynrychiolydd i wneud penderfyniad drostynt;
- nad oedd ganddynt y gallu i ddeall y drefn hon y gallai cydsyniad fod yn gydsyniad tybiedig (ee person gyda phroblemau meddyliol) neu
- fod person sydd mewn perthynas â hwy neu sy’n perthyn iddynt yn gwrthwynebu ar sail dymuniadau’r person sydd wedi marw
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Frohn C, Fricke L, Puchta JC, Kirchner H (February 2001). "The effect of HLA-C matching on acute renal transplant rejection". Nephrol. Dial. Transplant. 16 (2): 355–60. doi:10.1093/ndt/16.2.355. PMID 11158412. http://ndt.oxfordjournals.org/cgi/content/full/16/2/355.
- ↑ Gweler am ragor o fanylion; Gwefan WHO; Teitl y rhan berthnasol: Bulletin of the World Health Organization; Organ trafficking and transplantation pose new challenges; adalwyd 22 Tachwedd 2015.
- ↑ Manara, A. R.; Murphy, P. G.; O'Callaghan, G. (2011). "Donation after circulatory death". British Journal of Anaesthesia 108: i108–i121. doi:10.1093/bja/aer357. PMID 22194426.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Archifwyd 2016-03-10 yn y Peiriant Wayback Teitl y darn dan sylw: Rhoi organau; Nodyn: Yn 2006, diffiniodd yr Adran Iechyd senotrawsblaniad fel: "any procedure that involves the transplantation, implantation, or infusion into a human recipient of either live tissues or organs retrieved from animals, or, human body fluids, cells, tissue or organs that have undergone ex vivo contact with live non-human animal cells tissues or organs."; adalwyd 22 Tachwedd 2015
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Archifwyd 2016-03-10 yn y Peiriant Wayback Teitl y darn dan sylw: Rhoi organau; adalwyd 22 Tachwedd 2015
Dolennau allanol
golygu- Gwefan yr NHS; Archifwyd 2016-03-04 yn y Peiriant Wayback Deddf Trawsblannu Dynol (Cymru) 2013
- NHS Cymru; Papur Ymgynghori ar yr Opsiynau ar gyfer Newid y System - Rhoi Organau yng Nghymru; Mai 2009.
- Gwefan 'Cyngor ar Bopeth' Archifwyd 2016-03-10 yn y Peiriant Wayback