De Cymru
Rhanbarth answyddogol mwyaf deheuol Cymru yw De Cymru, sy'n ffinio â Chanolbarth Cymru i'r gogledd, Lloegr i'r dwyrain, Môr Hafren i'r de a Gorllewin Cymru i'r gorllewin. Mae'n cynnwys cymoedd De Cymru a Bannau Brycheiniog, a'r afonydd Wysg, Ogwr, a Thâf.
- Mae de-ddwyrain Cymru yn ailgyfeirio i'r erthygl hon.
- Mae'r erthygl hon yn ymwneud â'r rhanbarth yng Nghymru. Am y dalaith yn Awstralia, gweler De Cymru Newydd.
Diffinio'r rhanbarth
golyguYn hanesyddol, bu'r fwyaf o Dde Cymru yn rhan o deyrnasoedd Gwent a Morgannwg. Heddiw, mae'n cynnwys siroedd Merthyr Tudful, Caerffili, Blaenau Gwent, Torfaen, Mynwy, Casnewydd, Caerdydd, Bro Morgannwg, Pen-y-bont ar Ogwr, Rhondda Cynon Taf, a Chastell-nedd Port Talbot.
Er ei bod yn arfer defnyddio'r term 'De Cymru' am yr ardal hon, mewn termau daearyddol pur mae de-ddwyrain Cymru yn gywirach, gyda 'De Cymru' yn enw priodol am dde-orllewin Cymru ("Gorllewin Cymru") a'r de-ddwyrain gyda'i gilydd. Yn ôl y drefn honno, rhennir Cymru yn dri rhanbarth, sef y Gogledd, y Canolbarth a'r De.
Unedau gweinyddol, hen a newydd
golyguSiroedd presennol
golyguCreuwyd y siroedd, bwrdeistrefi sirol a dinasoedd sirol presennol fel awdurdodau unedol yn 1996.
- Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent
- Bro Morgannwg (sir)
- Dinas Caerdydd
- Bwrdeistref Sirol Caerffili
- Bwrdeistref Sirol Casnewydd
- Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot
- Sir Fynwy
- Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful
- Pen-y-bont ar Ogwr
- Rhondda Cynon Taf
- Bwrdeistref Sirol Torfaen
Siroedd cadwedig
golyguDyma'r siroedd a greuwyd yn 1974. Ers 1996 maent yn 'siroedd cadwedig' yn unig.
Siroedd cyn 1974
golyguCreuwyd y siroedd hyn dan y drefn Seisnig rhwng 1284 a 1536. Cawsont eu dileu neu eu hail-lunio yn 1974.
- Sir Forgannwg (heb ran orllewinol yr hen sir, er bod tuedd i gynnwys Sir Forgannwg gyfan yn 'Ne Cymru')
- Sir Fynwy (llawer mwy sylweddol na'r sir bresennol o'r un enw, yn cyfateb yn fras i Went)
Gweler hefyd
golygu
| Rhanbarthau Cymru | 
|
|---|---|
| Canolbarth | De | Gogledd | Gorllewin |
