Homininae
| Homininae Amrediad amseryddol: 8–0 Miliwn o fl. CP | |
|---|---|
| |
| Gorila Gorllewinol (Gorilla gorilla) | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Primatau |
| Inffra-urdd: | Simiiformes |
| Uwchdeulu: | Hominoidea |
| Teulu: | Hominidae |
| Is-deulu: | Homininae John Edward Gray, 1825 |
| Genera | |
Isdeulu'r epaod mawr yw Homininae, sy'n cynnwys y llwythi Hominini a Gorillini. Gyda'i gilydd maent yn cynnwys bodau dynol a nifer o ddynolion diflanedig, y tsimpansî, y bonobo a'r gorilaod. Mae'r isdeulu hwn hefyd yn cynnwys pob epa mawr a ddatblygodd wedi i'r is-deulu o orangwtangiaid (neu ‘hen wŷr y coed’) sef y Ponginae hollti o linell yr epaod.
Mae gan y cladogram Homininae dair prif gangen, sy'n arwain at: gorilaod, dynolion a tsimpansîaid. Gwnaed hynny drwy esblygu dros amser drwy lwyth yr Hominini a'r islwythi Hominina a Panina, (gweler y siart isod). Ceir sawl rhywogaeth byw o tsimpansîaid a gorilaod ond dim ond un rhywogaeth byw o ddynolion, sef y bod dynol. Darganfuwyd olion o ddynolion diflanedig o deulu'r Homo gan gynnwys Homo floresiensis a Homo denisova, prin 12,000 o flynyddoedd yn ôl (CP). Disgrifir organebau yn y dosbarth hwn yn epaod Affrica (sy'n hollol wahanol i'r epaod mawr Hominidae a'r epaod dynaidd Hominini).
Dosbarthiad tacsonomegol
golygu- Llwyth Dryopithecini†
- Pierolapithecus
- Pierolapithecus catalaunicus
- Udabnopithecus
- Udabnopithecus garedziensis
- Oreopithecus (statws amheus)
- Oreopithecus bambolii
- Nakalipithecus
- Nakalipithecus nakayamai
- Anoiapithecus
- Anoiapithecus brevirostris
- Dryopithecus
- Dryopithecus wuduensis
- Dryopithecus fontani
- Dryopithecus brancoi
- Dryopithecus laietanus
- Dryopithecus crusafonti
- Rudapithecus†
- Rudapithecus hungaricus
- Samburupithecus†
- Samburupithecus kiptalami
- Pierolapithecus
- Llwyth Gorillini
- Chororapithecus †
- Chororapithecus abyssinicus
- Genws Gorilla
- Gorilla gorilla
- Gorilla gorilla gorilla
- Gorilla gorilla diehli
- Gorilla beringei
- Gorilla beringei beringei
- Gorila beringei graueri
- Gorilla gorilla
- Chororapithecus †
- Llwyth Hominini
- Is-lwyth Panina
- Genws Pan
- Tsimpansî (tsimpansî cyffredin), Pan troglodytes
- Tsimpansî Canol, Pan troglodytes troglodytes
- Tsimpansî Gorllewinol, Pan troglodytes verus
- Tsimpansî Nigeria-Camerŵn, Pan troglodytes ellioti
- Tsimpansî y Dwyrain, Pan troglodytes schweinfurthii
- Bonobo (Tsimpansî pigmi), Pan paniscus
- Tsimpansî (tsimpansî cyffredin), Pan troglodytes
- Genws Pan
- Is-lwyth Hominina
- Sahelanthropus† (statws amheus)
- Sahelanthropus tchadensis
- Orrorin†
- Orrorin tugenensis
- Ardipithecus†
- Ardipithecus ramidus
- Ardipithecus kadabba
- Kenyanthropus† (amheus)
- Kenyanthropus platyops
- Praeanthropus†[3]
- Australopithecus†
- Paranthropus†
- Homo – hynafiad agosaf at fodau dynol y presennol
- Homo gautengensis†
- Homo rudolfensis†
- Homo habilis†
- Homo floresiensis†
- Homo erectus†
- Homo ergaster†
- Homo antecessor†
- Homo heidelbergensis†
- Homo cepranensis†
- Denisovans (dim enw gwyddonol hyd yma)†
- Homo neanderthalensis†
- Homo rhodesiensis†
- Homo sapiens
- Bodau Dynol Modern, Homo sapiens sapiens
- Homo sapiens idaltu†
- Homo sapiens Hynafol (Cro-magnon)†
- Pobl Ogofâu'r Carw Coch† (dim enw gwyddonol hyd yma)
- Sahelanthropus† (statws amheus)
- Is-lwyth Panina
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Haaramo, Mikko (2005-01-14). "Hominoidea". Mikko's Phylogeny Archive.
- ↑ Haaramo, Mikko (2007-11-10). "Hominidae". Mikko's Phylogeny Archive.
- ↑ "Praeanthropus garhi Asfaw 1999 (ape)". Paleobiology Database. Fossilworks. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-11-21. Cyrchwyd 2015-10-23.