Homo ergaster

Homo ergaster; Amrediad amseryddol: 1.9–1.3 Miliwn o fl. CP PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ Pleistosen Cynnar
	Penglog KNM-ER 3733, darganfyddwr: Bernard Ngeneo, 1975. (Cenia)
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Chordata
Dosbarth:	Mammalia
Urdd:	Primates
Teulu:	Hominidae
Genws:	Homo
Rhywogaeth:	H. ergaster
Enw deuenwol
	†Homo ergaster; Colin Groves a Vratislav Mazák, 1975

Math o rywogaeth o'r genws Homo yw Homo ergaster (Hen Roeg: ἐργαστήρ "dyn gweithiol") neu Homo erectus Affricanaidd sydd wedi dod i ben. Arferai fyw yn nwyrain a de Affrica yn ystod yr epoc Pleistosen: rhwng 1.9-1.4 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP).^[1] Pan holltwyd llinach y Tsimpansî, daeth homininau newydd i fodolaeth: Homo ergaster a Homo erectus. Yn dilyn darganfyddiadau newydd yn Dmanisi, yng ngwlad Georgia yn 2015, ceir carfan gref o Paleoanthropolegwyr sy'n credu na ddylai Homo ergaster fod ar wahân i h. erectus, ond yn hytrach mai'r un rhywogaeth ydynt mewn gwirionedd. Cafwyd nifer o ffosiliau a dadogir i'r rhywogaeth hon, a'r mwyaf nodedig yw'r ysgerbwd hwnnw a elwir yn "Fachgen Turkana" a ddarganfuwyd ger Llyn Turkana, Cenia sydd rhwng 1.5 a 1.6 CP. Cafwyd ffosiliau hefyd yn Tansanïa, Ethiopia, Cenia, a De Affrica.

Bu H. habilis a H. ergaster yn cyd-fyw yn Affrica am bron i hanner miliwn o flynyddoedd, ac mae'n ymddangos (yn 2015) i'r ddau darddu o'r un hynafiad.

Bathwyd y cyfenw ergaster ("gweithiol") yn 1975 gan Groves a Mazák oherwydd gallu H. ergaster i weithio offer llaw, am y tro cyntaf; dyma ddechrau'r hyn a elwir yn "dechnoleg Acheulean".

Dyn wrth ei waith

Defnyddiai H. ergaster offer llaw llawer mwy clyfar ac amrywiol na'i ragflaenydd H. habilis. Etifeddodd yr hen dechnoleg ("Oldowan") ac aeth ati i ddatblygu'r fwyell.^[2] Dechreuodd H. ergaster greu'r bwyelli hyn 200,000 o flynyddoedd wedi iddo wahanu oddi wrth llinell y Tsimpansî. Mae'r dystiolaeth yn dechrau dangos mai ef hefyd oedd yr anifail cyntaf i gynnau a defnyddio tân i'w bwrpas ei hun, fel pob hominin a ddaeth ar ei ôl.^[3]

Cynefin

Arhosodd H. ergaster yn Affrica am 500 mil o flynyddoedd ac yna ni cheir tystiolaeth ohono yno. Ni wyddys pan iddo 'ddiflannu' o Affrica 1.4 miliwn CP. Y rhywogaeth H. heidelbergensis sydd i'w weld yno ar ôl hynny.