Iseldireg

Iseldireg
Nederlands
Ynganiad IPA	[ˈneːdərlɑnts]
Siaredir yn	yn bennaf yr Iseldiroedd, Gwlad Belg a Swrinam, hefyd yn Aruba, Curaçao a Sint Maarten, yn ogystal ag Awstralia, Awstria, Brasil, Canada, Denmarc, Ffrainc, yr Almaen, Indonesia, Lwcsembwrg, Sbaen, Sweden, De Affrica, yr Unol Daleithiau a'r Deyrnas Unedig.
Rhanbarth	yn bennaf yng Ngogledd Ewrop, heddiw hefyd yn Ne America a'r Caribî. ; Mae Affricaneg yn cael ei siarad yn Ne Affrica.
Cyfanswm siaradwyr	23.5 miliwn (2006); Cyfanswm: 28 miliwn
Teulu ieithyddol	Indo-Ewropeaidd Germaneg Germaneg Gorllewinol Isel Ffranconeg Iseldireg; ; ; ;
System ysgrifennu	Lladin (Yr wyddor Iseldireg)
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn	Arwba ; Gwlad Belg ; Curaçao ; Yr Iseldiroedd ; Sint Maarten ; Swrinam ; ; Nodyn:Country data Benelux; ; Undeb Gwledydd De America
Rheoleiddir gan	Nederlandse Taalunie; (Undeb yr Iseldireg)
Codau ieithoedd
ISO 639-1	nl
ISO 639-3	nld
Wylfa Ieithoedd	52-ACB-a (mathau:; 52-ACB-aa to -an)
	; Y wlad Iseldireg. Un o Ieithoedd swyddogol yr Undeb Ewropeaidd ac Undeb Gwledydd De America yw'r Iseldireg.;

Iaith frodorol yr Iseldiroedd ydy Iseldireg (Nederlands: ynganiad Iseldireg ). Mae hi'n rhan o'r teuluoedd ieithyddol Indo-Ewropeaidd. Mae'n perthyn i'r teulu ieithyddol Germanaidd fel Saesneg ac Almaeneg fodern.

Gwledydd lle y siaredir Iseldireg

Map yn dangos lle siaredir Iseldireg yn Ewrop.

Siaredir Iseldireg gan bron holl ddinasyddion yr Iseldiroedd a Fflandrys. Iaith frodorol Fflandrys ydy Fflemeg tafodiaith o'r Iseldireg i rai, ond iaith ar wahan i lawer. Cai ei galw'n Vlaams Fflemeg yn aml iawn yn Fflandrys er nad oes lawer iawn o wahaniaethau o fewn yr Iseldireg yr Iseldiroedd a Gwlad Belg. Siaredir hi hefyd yn ardaloedd dwyieithog Brwsel ynghyd â Ffrangeg ac ieithoedd eraill. Yn y rhan fwyaf gogleddol o Ffrainc, arrondissement Dunkirk, siaredir Iseldireg o hyd fel iaith leiafrifol a elwir hefyd yn Vlaams. Ar ynysoedd Aruba ac Antilles yr Iseldiroedd defnyddir Iseldireg o hyd ond mae'n llai cyffredin na Papiamento a Saesneg. Siaredir Iseldireg fel mamiath o hyd yn Swrinam gan tua 60% o'r boblogaeth, gyda'r rhan fwyaf ohonynt yn ddwyieithog gyda Sranan Tongo neu ieithoedd ethnig eraill. Mae yna nifer o siaradwyr Iseldireg yng ngwledydd gyda mewmfudwyr o'r Iseldiroedd a Fflandrys fel Canada, Awstralia, Seland Newydd ac UDA. Mae'r Affricaneg sydd yn fwy neu lai dealladwy i siaradwr yr Iseldireg yn cael ei siarad yn Ne Affrica a Namibia. Mae yna hefyd nifer o siaradwyr Iseldireg yn Indonesia.

Hanes

Geirfa

Mae geirfa'r Iseldireg yn un o'r rhai cyfoethocaf yn y byd gydag o leiaf 186,000 gair.

Fel Saesneg, mae Iseldireg yn cynnwys geiriau o'r Roeg a Lladin. Daeth y rhan fwyaf o fenthynciadau o'r Ffrangeg drwy'r Iseldiroedd. Digwyddodd hyn oherwydd y meddylfryd ddaeth gyda'r Ffrangeg mai iaith y dosbarthiadau cymdeithasol cyfoethog yw hi, ac felly cafodd nifer o eiriau Ffrangeg eu mabwysiadau gan ddosbarthiadau uwch yr Iseldiroedd. Ni ddigwyddodd hyn yng Ngwlad Belg oherwydd roedd dinasyddion y dosbarthiadau uwch yn siarad Ffrangeg ac felly doedd dim angen addasu iaith eu hunain. Dylanwadodd termau Ffrangeg yn fawr ar dafodau Iseldireg yn Fflandrys, ond mae siaradwyr Belgaidd yn dueddol o beidio defnyddio benthyciadau Ffrangeg wrth siarad Iseldireg safonol. Serch hynny mae yna nifer o eiriau wedi eu benthyg o'r Ffrangeg yn eithaf diweddar er nad oes ganddynt yr un gwerth. Er enghraifft, mae'r gair blesseren (o'r Ffrangeg blesser ‘niweidio’) yn cyfeirio at anafiadau chwaraeon yn unig, tra defnyddir y berfau Iseldireg safonol kwetsen a verwonden yng nghyd-destunau eraill o hyd.

Ar y strydoedd yn enwedig mae yna gynnydd ym menthyciadau o'r Saesneg er eu bod yn cael eu hynganu'n wahanol. Cai'r mewnlifiad o eiriau Saesneg i'r iaith ei gryfhau gan arglwyddiaeth yr Saesneg yn y cyfryngau a'r we. Yn annhebyg i ieithoedd eraill mae'r Iseldireg yn mabwysiadu'r geiriau hyn heb lawer o brotest. Yn wir nid yw ymdrechion i greu fersiynau Iseldireg o'r geiriau newydd wedi bod yn llwyddiannus iawn.

Cymharu ag ieithoedd Germanaidd eraill

ystyr	Saesneg	Ffrisieg y Gorllewin	Affricaneg	Iseldireg	Isel Almaeneg	Almaeneg	Swedeg	Daneg
afal	apple	appel	appel	appel	Appel	Apfel	äpple	æble
bwrdd	board	board	bord	bord	Boord	Brett	bräde	bræt
ffawydd(en)	beech	boeke(beam)	beuk	beuk	Böök	Buche	bok	bøg
llyfr	book	boek	boek	boek	Book	Buch	bok	bog
bron	breast	boarst	bors	borst	Bost	Brust	bröst	bryst
brown	brown	brún	bruin	bruin	bruun	braun	brun	brun
dydd	day	dei	dag	dag	Dag	Tag	dag	dag
marw	dead	dea	dood	dood	doot	tot	död	død
marw (trengi)	die	stjerre	sterf	sterven	starven	sterben	dö	dø
digon	enough	genôg	genoeg	genoeg	(ge)noog	genug	nog	nok
bys	finger	finger	vinger	vinger	Finger	Finger	finger	finger
rhoi	give	jaan	gee	geven	geven	geben	giva, ge	give
gwydr	glass	glês	glas	glas	Glas	Glas	glas	glas
aur	gold	goud	goud	goud	Gold	Gold	guld	guld
llaw	hand	hân	hand	hand	Hand	Hand	hand	hånd
pen	head	holle	hoof, kop	hoofd, kop	Kopp, Höövd	Kopf	huvud	hoved
uchel	high	heech	hoog	hoog	hoog	hoch	hög	høj
cartref	home	hiem	heim, tuis	heim, thuis	Heem	Heim	hem	hjem
bach(yn)	hook	hoek	haak	haak	Haak	Haken	hake, krok	hage, krog
tŷ	house	hûs	huis	huis	Huus	Haus	hus	hus
llawer	many	mannich	menige	menige	männig	manch	många	mange
canol dydd	noon	moanne	maan	maan	Maan(d)	Mond	måne	måne
nos	night	nacht	nag	nacht	Nacht	Nacht	natt	nat
na(ge)	no	nee	nee	nee	nee	nein	nej	nej
hen	old (older, oldest)	âld	oud	oud (ouder, oudst)	oolt	alt	gammal (äldre, äldst)	gammel (ældre, ældst)
un	one	ien	een	een	een	ein	en	en
owns	ounce	ûns	ons	ons	Ons	Unze	uns	unse
eira	snow	snie	sneeu	sneeuw	Snee	Schnee	snö	sne
carreg	stone	stien	steen	steen	Steen	Stein	sten	sten
hynny	that	dat	dit, daardie	dat, die	dat	das	det	det
dau, dwy	two	twa	twee	twee	twee	zwei	två	to
pwy	who	wa	wie	wie	we(r)	wer	vem	hvem
abwydyn, mwydyn	worm	wjirm	wurm	worm	Worm, Wörm	Wurm	mask^[2]	orm
ystyr	Saesneg	Ffrisieg y Gorllewin	Affricaneg	Iseldireg	Isel Almaeneg	Almaeneg	Swedeg	Daneg

Gramadeg

Cyfeiriadau

↑ (Iseldireg) Gwall wrth ddefnyddio Nodyn:Dyf gwe: mae'r paramedrau url a teitl yn angenrheidiol.. Nederlandse Taalunie (2010).
↑ Mae'r gair cytras orm yn golygu ‘neidr’.

Dolen Allanol

Adran Faterion Tramor Iseldireg
Hanes yr Iseldireg Archifwyd 2008-11-01 yn y Peiriant Wayback

Geiriaduron

[taalgebied-1] (Iseldireg) Gwall wrth ddefnyddio Nodyn:Dyf gwe: mae'r paramedrau url a teitl yn angenrheidiol.. Nederlandse Taalunie (2010).

[orm-2] Mae'r gair cytras orm yn golygu ‘neidr’.

[1]

[2]