John Salesbury, Y Rug (1533-1580)
Roedd John Salesbury (1533 - 16 Tachwedd 1580) yn uchelwr ac yn wleidydd Cymreig a wasanaethodd fel Aelod Seneddol Meirionnydd ym 1553, Bwrdeistrefi Dinbych ym 1554 a 1558 a Sir Ddinbych ym 1559[1].
Bywyd Personol golygu
Ganwyd Salesbury tua 1533 yn fab hynaf Robert Salesbury y Rug a Bachymbyd a Catherine merch Siôn ap Madog o Fodfel, Llanor, Sir Gaernarfon. Cafodd ei addysgu yn ysbyty Gray’s Inn
Erbyn 1566 roedd yn briod ag Elizabeth, merch Syr John Salusbury (Siôn y Bodiau). Bu iddynt o leiaf 3 mab gan gynnwys Robert Salesbury AS ac o leiaf 2 ferch[2].
Gyrfa golygu
Er iddo astudio’r gyfraith does dim cofnod ei fod wedi gweithio ym myd y gyfraith, ei brif yrfa oedd bod yn uchelwr ac yn dirfeddiannwr. Cyflwynodd ei dad ystadau'r Rug, Glyndyfrdwy a Dinmael iddo ym 1548, pan nad oedd ond pymtheg oed. Bu farw ei dad dwy flynedd yn niweddarach, ym 1550, pan oedd John yn 17oed ac etifeddodd gweddill ei ystadau. Yn y cyfnod hwn ystyriwyd bod plentyn yn dod yn oedolyn yn 21in oed. Byddai pobl ifanc amddifad cefnog yn cael eu gwneud yn ward y llys a byddai'r llys yn pennu gwarcheidwad i edrych ar ôl ei fuddiannau hyd iddo ddyfod yn oedolyn. Ym 1554 pennodd y llys Phillip Mainwairing yn warcheidwad ar fuddiannau Salesbury, cyn sylwi ei fod bellach wedi troi’n 21. Pan oedd ward y llys yn troi’n 21 disgwyliwyd iddo ‘erlyn ei lifrau’ (mynd ar ôl ei hawliau), trwy fynd o flaen y llys i dalu ffi i’w rhyddhau o’i warchodaeth a derbyn buddiannau a chyfrifoldebau ei ystâd. Roedd peidio ag erlyn lifrau yn drosedd. Gwysiwyd Salesbury i ymddangos o flaen Cyngor Cymru a'r Gororau i ateb am ei drosedd. Derbyniodd y cyngor mae camgymeriad nid bwriad troseddol oedd yn gyfrifol am ei fethiant. Cafodd ryddhad ar yr amod ei fod yn talu’r ffi ac yn talu’r dyledion i’r goron a adawyd gan ei dad ar adeg ei farwolaeth. Methodd i dalu’r dyledion ac fe wysiwyd yn ôl i’r cyngor sawl gwaith i egluro pam, ac ni ryddhawyd ei lifrau hyd 22 Chwefror 1557 pan oedd bron yn 24 mlwydd oed[1].
Gyrfa Wleidyddol golygu
Cafodd Salesbury ei ethol i’r Senedd am y tro cyntaf ym 1553, fel AS Meirionnydd[3], yn ŵr ifanc 20 oed, o dan nawdd William Herbert, iarll cyntaf Penfro. Cafodd ei ddychwelyd dros Fwrdeistrefi Dinbych ym 1554 o dan ddylanwad ei deulu ac eto ym 1558 o dan nawdd Penfro. Ym 1559 cafodd ei ethol dros Sir Ddinbych.
Mari Tudur oedd Brenhines Lloegr rhwng 1553 pan etholwyd Salesbury am y tro cyntaf a 1558 pan etholwyd ef am y tro olaf. Gan ei fod yn Babydd, fel y frenhines, roedd ei ffydd yn fanteisiol iddo wrth dderbyn swyddi cyhoeddus. Wedi i’r Protestant Elizabeth I dod i’w orsedd bu Salesbury yn parhau i dderbyn swyddi cyhoeddus er gwaethaf ei ffydd. Ym 1571 safodd eto fel ymgeisydd ym Meirionydd ond fe’i trechwyd gan Hugh Owen, mab y Barwn Lewys ab Owain.
Gyrfa gyhoeddus amgen golygu
Gwasanaethodd Salesbury fel:
- Stiward maenor Rhuthun o tua 1557 i 1569
- Uchel Siryf Meirionnydd 1558-59 ac eto 1577-78
- Un o gomisiynwyr Eisteddfod Caerwys 1567
- Comisiynydd y mwstwr Sir Ddinbych 1570 a 1580
- Comisiynydd barctai Sir Ddinbych 1574
- Comisiynydd dros droseddwyr Siroedd Meirionnydd a Threfaldwyn 1575
- Ynad Heddwch dros Siroedd Meirionnydd a Dinbych o 1577 hyd ei farwolaeth
Marwolaeth golygu
Bu farw 16 Tachwedd 1580 yn 47 mlwydd oed. Ail briododd ei wraig a Syr Henry Jones, Abermarlais, AS Sir Gaerfyrddin.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ 1.0 1.1 The History of Parliament: the House of Commons 1509-1558, gol. S.T. Bindoff, 1982; SALESBURY, John (1533-80), of Rûg, nr. Corwen, Merion. and Bachymbyd, nr. Ruthin, Denb.
- ↑ Y Bywgraffiadur; SALUSBURY (TEULU), Rug , Corwen
- ↑ The parliamentary history of the principality of Wales, from the earliesr times to the present day, 1541-1895 ; Williams, William 1895
| Senedd Lloegr | ||
|---|---|---|
| Rhagflaenydd: Lewys ab Owain |
Aelod Seneddol Meirionnydd 1553 – 1553 |
Olynydd: Lewys ab Owain |
| Senedd Lloegr | ||
| Rhagflaenydd: Simon Thelwall |
Aelod Seneddol Bwrdeistrefi Dinbych 1554 – 1554 |
Olynydd: Fulk Lloyd |
| Senedd Lloegr | ||
| Rhagflaenydd: John Evans |
Aelod Seneddol Bwrdeistrefi Dinbych 1558 – 1558 |
Olynydd: Simon Thelwall I |
| Senedd Lloegr | ||
| Rhagflaenydd: Syr John Salusbury |
Aelod Seneddol Sir Ddinbych 1559 – 1559 |
Olynydd: Simon Thelwall I |