Mae llywodraethiaeth (Saesneg: Governate[1]) yn rhanbarth o diriogaeth fwy a weinyddir gan lywodraethwr fel y prif swyddog. Mae'n cyfateb i sir yng Nghymru neu dalaith mewn gwledydd ffederal, ond tueddir i arddel y term 'llywodraethiaeth' neu 'governate' mewn gwledydd Arabaidd neu â llywodraethau llai democrataidd lle mae'r canol yn penodi rheolwyr rhanbarthol.

Llywodraethiaeth
Enghraifft o'r canlynoldynodiad ar gyfer endid tiriogaethol gweinyddol Edit this on Wikidata
Mathendid tiriogaethol gwleidyddol Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Llywodraethiaethau Irac, 1990-1991

Term mewn Ieithoedd Tramor

golygu

Y defnydd mwyaf cyffredin yw fel cyfieithiad o'r Arabeg Muhafazah.[2] Efallai y bydd hefyd yn cyfeirio at guberniya a general-gubernatorstvo Rwsia Ymerodrol neu 34 gobernaciones yn Ymerodraeth Sbaen.

Ceir amrywiaeth ar y term foifod a'r term 'foifodiaeth' yn y gwledydd Slafaidd sy'n dod o'r gair "voi(e)vod(e)" (yn llythrennol, "arweinydd rhyfelwyr" neu "arweinydd rhyfel", sy'n cyfateb i'r Lladin "Dux Exercituum" a'r "Herzog" Almaeneg) yn bennaeth milwrol a safodd, yn strwythur gwladwriaeth. Yn ddiweddarach daeth y gair i ddynodi swyddog gweinyddol. Gweler; Wcraineg: воєводство; y Pwyleg: województwo; y Rwmaneg: voievodat; y Bwlgareg: voivoda (войвода); y Serbeg: vojvodina (војводина), vojvodstvo (војводство) neu vojvodovina (војводовина); yr Hwngareg: vajdaság; y Belarwseg: ваяводства (vajаvodstva); y Lithwaneg: vaivadija.

Yr Almaen

golygu

Yn yr Almaen defnyddiwyd y term gyda'r sillafiad Ffrangeg, Gouvernement mewn cyd-destunau penodol:

  1. Adeg Rhyfel: Y Llywodraethiaeth, Gouvernement oedd yr awdurdod a oedd yn ddarostyngedig i brif-gaer caer fawr neu brifddinas a phreswylfa gwlad - y llywodraethwr. Pe bai rhywun yn symud, sefydlwyd staff arbennig llywodraeth y gaer.
  1. Gwledydd dan feddiant, crëwyd llywodraeth gyffredinol ar diriogaeth y gelyn. Dyma'r awdurdod a ddefnyddiwyd i weinyddu rhanbarth wrth i'r rhyfel fynd yn ei flaen. Enghreifftiau: Generalgouvernement Warsaw, a grëwyd yn y Gyngres Gwlad Pwyl a orchfygwyd ym 1915; Generalgouvernement (“Gweddill Gwlad Pwyl yn flaenorol”), a sefydlwyd ym 1939 gan Hitler ar diriogaeth Gwlad Pwyl.
  1. Ardaloedd gwarchodedig Almaenig fel y'u gelwir (trefedigaethau Ail Ymerodraeth yr Almaen e.e. Kiautschou yn Tsieina). Yr un pryd oedd y llywodraethwyr yn brif reolwyr meddiannaeth filwrol ac uwch swyddogion yr holl bersonél milwrol a swyddogion a gyflogwyd yno.

Yn yr Almaen ac yn Rwsia, roedd gan y llywodraethwr hawl i deitl rhagoriaeth.

Ymerodraeth Rwsia

golygu

Bu'r drefn a'r term guberniya yn boblogaeth yn Ymerodraeth Rwsia ac wedi hynny gan weld sawl newid wrth addasu i newidiadau gwleidyddol a phoblogaeth. Diddymwyd wyth llywodraethiaeth Rwsia o 1708 a'r tair sylfaen newydd rhwng 1713 a 1719 ym 1929.

Rhanwyd Gwlad Pwyl y Gyngres oedd o dan reolaeth Ymerodraeth Rwsia fewn i llywodraethaethau (voivodaniaeth).

Gwledydd Arabeg

golygu
 
Llywodraethiaethau Libanus

Gelwir yr unedau gweinyddol mewn gwledydd Arabeg yn llywodraethiaeth, llywodraethiaeth Ffrainc a llywodraethiaeth Lloegr. Yr enw Arabeg yw محافظة muhāfaza, DMG muḥāfaẓa, sy'n aml yn cael ei drosglwyddo'n ddieithriad fel talaith. Mae hyn yn berthnasol i'r gwledydd Arabeg canlynol, ymhlith eraill:

Yr Aifft → Rhestr o lywodraethiaethau'r Aifft
Bahrain → Bahrain # adran weinyddol
Irac → Rhestr o Lywodraethau Irac
Yemen → Rhestr o lywodraethiaethau Yemen
Gwlad Iorddonen → Rhestr o lywodraethiaethau'r Iorddonen
Kuwait → Rhestr o lywodraethiaethau Kuwait
Libanus → Rhestr o Lywodraethau Libanus
Gwladwriaeth PalesteinaLlywodraethiaethau Palesteina
Oman → Rhestr o ranbarthau a rhanbarthau yn Oman
Saudi Arabia → Rhestr o daleithiau Saudi Arabia
Syria → Rhestr o lywodraethiaethau Syria
Tiwnisia → Rhestr o lywodraethiaethau Tiwnisia

Fel arall, defnyddir yr enw wilāya, Arabeg, hefyd mewn rhai gwledydd ولاية, sy'n golygu talaith neu sir. Pennaeth y weinyddiaeth yw'r Wālī, sydd fel arfer yn cael ei gyfieithu fel llywodraethwr. Mae hyn yn berthnasol i'r gwledydd Arabeg canlynol:

Algeria → Wilayat Algeria
Oman → Wilayat o Oman

Dolenni

golygu
Mae'r erthygl hon yn cynnwys term neu dermau sydd efallai wedi eu bathu'n newydd sbon: llywodraethiaeth o'r Saesneg "governate". Gallwch helpu trwy safoni'r termau.

Cyfeiriadau

golygu
  1. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/governorate
  2. Law, Gwillim (November 23, 1999). Administrative Subdivisions of Countries: A Comprehensive World Reference, 1900 Through 1998. McFarland. ISBN 978-0-7864-6097-7.
  Eginyn erthygl sydd uchod am wleidyddiaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.