Wicipedia

Menywod Palesteina

Mae menywod Palestina wedi bod yn ymwneud â newidiadau hwleidyddol o bob math ym Mhalestina ers amser maith yn ogystal ag yn yr Iorddonen, Syria a Libanus. Fe sefydlon nhw lawer o sefydliadau cenedlaetholgar benywaidd, gan gynnwys Ffederasiwn Pwyllgorau Gweithredu Menywod Palestina yn y Lan Orllewinol ac yn Gaza.[1]

Menywod Palesteina
Dynes Ramallah mewn gwisg wedi'i brodio, rywbryd rhwng 1929 a 1946
Enghraifft o'r canlynolagweddau o ardal ddaearyddol Edit this on Wikidata
Mathdynes Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Er gwaethaf y newid ym marn rhieni, fodd bynnag, adroddir bod menywod cyfoes ym Mhalestina yn profi adfyd oherwydd anghytgord gwleidyddol, goresgyniad eu gwlad gan Israel, a'r ffaith nad oes ganddynt hawliau llawn ac na all cymdeithas Palestina mo'u hamddiffyn.[2]

Un o brif benderfynyddion o rôl menywod Palesteinaidd yw strwythur y teulu a all fod yn uned cyflawn, yn uned trosiannol, neu'n uned hamula (sef "teulu estynedig", a'r strwythur mwyaf cyffredino fewn y gymdeithas Balesteinaidd). Rheolir hawliau menywod ym Mhalestina gan y traddodiad patriarchaidd a dysgeidiaeth y Quran ymhlith Palestiniaid Mwslimaidd neu'r Beibl ymhlith Cristnogion Palesteinaidd. Ar y llaw arall, nid oedd disgwyl i ferched Palestina sicrhau incwm i'r teulu, ond roedd disgwyl i fenywod addasu i rolau arferol menywod yng nghymdeithas Palestina. Fodd bynnag, yn draddodiadol mae menywod yn gyfartal â dynion ym mhob agwedd.

Fodd bynnag, bu newid graddol yn agweddau rhieni ynghylch addysg eu merched ers canol y 1970au. O ganol y 1970au, llwyddodd llawer o ferched Palestina o fewn system addysg y prifysgolion, yn ogystal â derbyn addysg ar y lefel uwchradd. Y rhesymau dros newid agwedd rhieni oedd y "galw cynyddol am fenywod mewn gwaith", newidiadau yn statws yr economi yn nhiriogaeth y Lan Orllewinol, "buddiannau economaidd" y rhieni, a'r syniad bod beson geaddedig gyfle gwell i gael gŵr. Yn ogystal, wedi'i harfogi ag addysg pellach, gall merch ddibriod gynnal ei hun a'i rhieni yn ariannol.[3]

Dangosodd arolwg gan Swyddfa Ystadegau Ganolog Palestina o 2011 fod 35% o ferched priod yn Gaza wedi bod dioddef trais corfforol gan eu gwŷr yn ystod y deuddeg mis blaenorol, a bod 40% o ferched dibriod wedi cael eu cam-drin yn gorfforol gan aelod o'r teulu.[4] Yn 2013, canslodd UNRWA ei farathon blynyddol yn Gaza ar ôl i lywodraethwyr Hamas wahardd menywod, gan gynnwys menywod Palestina o Gaza, i gymryd rhan yn y ras.[5]

Hanes

golygu
 
Cymdeithas Merched Arabaidd, Jerwsalem, ( fr ), 1929

Bu newid yn y drefn gymdeithasol ym 1844 pan gymerodd menywod ran, am y tro cyntaf, ochr yn ochr â dynion wrth wrthdystio yn erbyn yr aneddiadau Iddewig cyntaf  ger tref Afulah. Rhwng 1900 a 1910, gan fod rhanbarth Palestina (a oedd yn cynnwys yr hyn sydd bellach yn Wlad yr Iorddonen) o dan lywodraeth Otomanaidd, cychwynnodd menywod Arabaidd greu nifer o gymdeithasau. Ffurfiwyd y sefydliadau hyn yn bennaf yn y dinasoedd mwy, ac yn enwedig mewn dinasoedd â phoblogaeth Cristnogol mawr fel Jaffa, Jerwsalem, Haifa, ac Acre.[6] Ym 1917, roedd menywod Palesteina'n amlwg mewn gwrthdystiadau mawr adeg Datganiad Balfour, ac yn ddiweddarach fe wnaethant ffurfio dirprwyaeth 14 aelod gan fynnu bod Datganiad Balfour yn cael ei ddirymu ac atal mewnfudo Iddewig i Balesteina. Ym 1921, sefydlodd menywod Palestina gymdeithas eu hunain o'r enw Cymdeithas Merched Arabaidd, wedi'i lleoli yn Jerwsalem. Trefnodd y gymdeithas wrthdystiadau yn erbyn aneddiadau Iddewig Palestina. Oherwydd y diffyg cyllid  a'r pwysau cymdeithasol a gwleidyddol a roddwyd ar fenywod Cymdeithas Menywod Arabaidd,  peidiodd y grŵp â bodoli ar ôl dwy flynedd. Ffurfiodd rhai menywod bwyllgor i achub y Gymdeithas drwy gasglu rhoddion ariannol.

Yn nherfysgoedd Palestina 1929, cymerodd menywod ran mewn mifer o brotestiadau a arweiniodd at ladd menywod gan Daeson lluoedd Mandad Prydain. Trefnwyd cynhadledd ferched, a danfonwyd llythyr protest at y Brenin Siôr V ac at Gynghrair y Cenhedloedd.

Yn dilyn creu talaith Israel ym 1948, nid oedd menywod Palestina yn yr wrthblaid bron, oherwydd trefn gymdeithasol lem yn y gymdeithas ar y pryd.  Creodd dadleoli a cholli tir i'r Palestiniaid broblemau economaidd. Creodd hyn alw am fenywod yn y gweithlu er gwaethaf y cyfyngiadau cymdeithasol.[7]

Drwy sefydlu Mudiad Rhyddid Palesteina (PLO) ym 1964, crewyd grwp o'r enw 'Cymdeithas Menywod Palestina', a ganiataodd i fenywod gymryd rhan yn sesiwn gyntaf Cyngor Cenedlaethol Palestina a gynhaliwyd yn Jerwsalem.

Gwrthdaro Israel-Palestina

golygu
 
Y parafeddyg 21 oed Rouzan al-Najjar a saethwyd yn farw gan fyddin Israel ar 1 Mehefin 2018

Mae'r gwrthdaro rhwng Israel a Phalestina wedi effeithio'n ddifrifol ar fenywod Palestina. Cafodd cannoedd o filoedd o ferched eu gwahardd a'u dadleoli o'u mamwlad ar ôl Rhyfel Arabaidd-Israel 1948, a mwy yn ystod Rhyfel 1967 fel y bardd May Sayegh. Mae'r mwyafrif ohonyn nhw a'u disgynyddion yn dal i fod yn ffoaduriaid. Mae llawer o fesurau a gymerwyd gan Llu Amddiffyn Israel (IDF) wedi effeithio ar ddiogelwch corfforol, seicolegol, iechyd, addysg a diogelwch menywod Palestina.[8] Nododd datganiad i’r wasg a gyhoeddwyd gan Asiantaeth Newyddion Ma’an yn 2007 fod llawer o fenywod yn dioddef trais seicolegol a rhywiol yn checkpoint yr Israeliaid yn Beit Safafa. Nododd yr achosion hyn chwiliadau stribed gorfodol o dan esgus mesurau diogelwch.[9]

Hawliau menywod ym Mhalestina

golygu
 
Khouloud Daibes. Pensaer Palesteinaidd a Llysgennad Awdurdod Cenedlaethol Palesteina yn yr Almaen; 2014

Yn Nhachwedd 2019, cododd llywodraeth PA yr isafswm oedran priodas i 18 ar gyfer y ddau ryw mewn ymdrech i ostwng cyfraddau priodas gynnar. Yn flaenorol, yr oedran lleiaf ar gyfer priodas yn y Lan Orllewinol oedd 15 i ferched ac 16 i ddynion, tra yn Llain Gaza roedd yn 17 i ferched ac 18 i ddynion. Roedd gan y barnwyr y pŵer i gymeradwyo priodas gynharach. Yn ôl yr ystadegau, priododd 37% o ferched priod Palestina pan oeddent o dan 18 oed, gan gynnwys 5% a briododd cyn 15 oed. Mae 63% o ferched priod ifanc yn dioddef trais yn nwylo eu gŵr, ac ni fyddai 95% yn argymell i’w merched briodi’n gynnar. Credir bod priodas plant yn cyfrannu at y gyfradd uchel o ysgariad yn nhiriogaethau Palestina, lle roedd 67% o ferched a ysgarodd yn 2018 rhwng 18 a 29 oed.[10]

Mae hawliau i fenywod ysgaru yn dibynnu ar y deddfau statws personol sy'n berthnasol i Fwslimiaid, sy'n nodi y gall dyn ysgaru ei wraig am unrhyw reswm, tra gall menywod ofyn am ysgariad o dan rai amgylchiadau yn unig. Os bydd merch yn mynd ymlaen i ysgaru nid oes angen iddi gyflwyno unrhyw dystiolaeth, ond byddai'n ildio unrhyw hawliau ariannol a rhaid iddi ddychwelyd ei gwaddol. Y Weinyddiaeth Materion Menywod ym Mhalestina, a sefydlwyd yn 2003, yw prif asiantaeth y llywodraeth sy'n gyfrifol am hyrwyddo a gwarchod hawliau menywod.[11]

Ym Mawrth 2018, diddymodd y PA ei gyfraith priodi-eich-treisiwr, darpariaeth a oedd yn caniatáu i dreisiwr cyhuddedig osgoi cosb trwy briodi ei ddioddefwr.[12] Fodd bynnag, oherwydd bod Llain Gaza yn cael ei reoli de facto gan Hamas, mae'r gyfraith priodi-eich-treisiwr sy'n deillio o'r Aifft yn dal yno.[12]

Addysg y ferch

golygu

O dan yr Ymerodraeth Otomanaidd

golygu

Yn ystod cyfnod y meddiant Otomanaidd (1516-1917), ni fuddsoddwyd digon o adnoddau mewn addysg. Roedd ychydig o ysgolion cyhoeddus a phreifat wedi'u lleoli yn y rhanbarthau mwyaf poblog a ddylanwadodd ar y gyfradd anllythrennedd uchel ar draws pob rhyw ond yn enwedig ar gyfer menywod.[13] Yng nghanol y 19g, dechreuodd llawer iawn o genhadon Cristnogol ddod i Balesteina mewn gyda'r nod o drawsnewid y cymunedau Palesteinaidd y cyfeiriwyd atynt fel “baebariaid”.[14] Pwysleisiodd yr Otomaniaid addysg a noddir gan y wladwriaeth. Yn 1864, creodd llywodraeth yr Otomaniaid bolisi oedd yn caniatáu i genhadon greu ysgolion mewn cymunedau â phoblogaethau Cristnogol mawr.

O dan deyrnasiad SultanʿAbdul Hamid II, dechreuwyd gweithredu 'Deddf Addysg Gyhoeddus 1869' ddeng mlynedd ar ôl ei chreu. O dan y gyfraith hon, roedd addysg elfennol yn orfodol i bob plentyn o dan 12 oed. Roedd y darn hwn o ddeddfwriaeth hefyd yn cydnabod yr angen am addysg merched yn ogystal â'u haddysg y tu hwnt i'r lefel gynradd; arweiniodd hyn at ddatblygu addysg gyd-addysgiadol yn ogystal ag addysg ar wahân ar sail rhyw yn y rhanbarthau a oedd â'r cyllid i gynnal y ddwy ysgol. Fodd bynnag, ni ddaeth yr addewidion a wnaed gan gyfraith 1869 byth ar waith gan na allai llawer o ferched fedru derbyn addysg lefel ganolradd, hyd yn oed, oherwydd y diffyg adnoddau.

Gyda chyflwyniad y wasg ym Mhalestina ym 1908, dechreuodd newyddiadurwyr a damcaniaethwyr feirniadu ansawdd addysg yn agored o dan y cenhadon Cristnogol. Yn 1911, daeth y cyfnodolyn llenyddol al-Nafaʾis al-ʿasriyya, cyhoeddwyd erthygl am addysg menywod yn Syria Fawr, y rhanbarth a oedd yn cynnwys Palestina, yr adeg honno. Ar ffurf deialog rhwng menyw a'i gwas, mae'r erthygl yn trafod diffyg 'addysg genedlaetholgar' a 'rheoli'r cartref' i ferched ifanc.[15] Wedi hyn gwelwyd peth newid.

O dan Mandad Prydain

golygu

Yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf (1914-1918), wynebodd llywodraeth yr Otomaniaid galedi economaidd, gwleidyddol a chymdeithasol a arweiniodd at ddirywiad pellach yn eu hysgolion. Gwelwyd miloedd o gleifion, oherwydd gwasanaeth milwrol yn y Rhyfel Byd Cyntaf, newyn a achoswyd gan rwystr Prydain (neu'r British blockade) ar arfordir Syria, collwyd cannoedd o filoedd eu bywydau, gan adael menywod a phlant yn ddiamddiffyn, gan fyw o'r llaw i'r genau.[16] Yn dilyn y rhyfel, ildiodd yr Ymerodraeth Otomanaidd diriogaeth Palestina ym 1918, ac yn dilyn Cynhadledd San Remo, cafodd y Deyrnas Unedig y mandad i ddarparu “cyngor a chymorth gweinyddol” nes y gallai Palestina lywodraethu eu hunain (Erthygl XXII o Gyfamod y Gynghrair. y Cenhedloedd ). Gwelodd gweinyddiaeth drefedigaethol Prydain yr amser anhrefnus hwn a buddsoddi o fewn addysg gan ddeall y gallai addysg amddiffyn merched rhag effeithiau'r rhyfel.

Mynegodd y Cyfarwyddwr Addysg cyntaf, Humphrey Bowman (1920-1936) yr angen am addysg er mwyn “hyfforddi dinasyddion da’r wlad.”[17] Fodd bynnag, esgeuluswyd y bwriad hwn i gefnogi addysg plant, merched yn benodol, ac ni dderbyniodd cymunedau ledled Palestina yr adnoddau a oedd eu hangen i ehangu addysg merched. Gan fod yn rhaid i ranbarthau ddelio ag ysgolion gorlawn a than-staff, gorfododd Prydain safonau annheg a waethygodd yr amodau. Gorfodwyd rhanbarthau fel ardal Hebron a oedd ag un ysgol yn unig i gefnogi 70,000 o drigolion (gan wrthod 77% o geisiadau),ac i adeiladu ysgol merched newydd heb gymorth ariannol y Prydeinwyr.

Oherwydd y diffyg cyllid, ni chafodd ysgolion, yn enwedig rhai i ferched, eu ehangu nac yn aml, eu hadeiladu. Mewn pentrefi gwledig, roedd gan ferched hyd yn oed lai o fynediad i addysg am resymau ariannol, megis adeiladu ysgolion ar wahân yn orfodol ar gyfer bechgyn a merched, ond yn ogystal â rhai amaethyddol. Roedd y Prydeinwyr yn pryderu y byddai gormod o addysg yn beth drwg, gan y byddai’n “gadael y caeau dan do neu… yn lleihau ffitrwydd neu warediad y bobl ar gyfer cyflogaeth amaethyddol” yng ngeiriau’r Arglwydd Cromer, Conswl Cyffredinol Prydain i’r Aifft.[17]

Ym 1920, cymeradwyodd Uchel Gomisiynydd Palestina, Herbert Samuel, adeiladu 300 o ysgolion elfennol gwledig ar gyfer merched a bechgyn mewn pedair blynedd, ond erbyn 1925, dim ond 98 o adeiladau newydd oedd wedi'u codi a dim ond 10 oedd ar gyfer merched.[17] Yn ogystal, dywed AL Tibawi fod gweinyddiaeth Prydain wedi gostwng eu cyllideb addysgol o £130,000 ym 1921 i £97,279 ym 1923-1924, gan gynyddu eu refeniw gwladol ar yr un pryd dros filiwn o bunnoedd dros ddeng mlynedd (1921-1931). Erbyn diwedd y cyfnod Mandad (1948), dim ond 80 ysgolion menywod oedd y llywodraeth yn eu gweinyddu drwy gydol Palestina, gyda 15,303 o fyfyrwyr, Dim ond 21% o'r holl fyfyrwyr yn ysgolion y llywodraeth oedd yn ferched Arabaidd. Dim ond tua 7.5% o ferched mewn ardaloedd gwledig a dderbyniodd addysg o'i gymharu â 60% o ferched mewn rhanbarthau trefol.[17] Nid yw Llywodraeth y DU wedi ymddiheuro am hyn.

O dan Galwedigaeth Israel

golygu

Yn dilyn yr Ail Ryfel Byd, rhannodd y Cenhedloedd Unedig dir Palestina yn wahanol adrannau. Ym 1948, daeth y syniad i rannu'r tir yn ddau i ben, a therfynwyd Palestina gorfodol (mandatory Palestine) a chrewyd gwladwriaeth Israel yn unig. Rhannwyd tiriogaeth Palestina ymhlith Israel, yr Iorddonen, a'r Aifft. Er bod Israel wedi atodi'r tir iddyn nhw eu hunain, ni wnaethant hawlio'r bobl ar y tir hwn ac effeithiodd hyn ar addysg y Palestiniaid.[18]

Roedd yn ofynnol i ranbarthau Dwyrain Jerwsalem, y Lan Orllewinol, a Llain Gaza ddilyn cwricwlwm Gwlad yr Iorddonen a'r Aifft.[19] Hyd yn oed ar ôl i Israel atodi'r Lan Orllewinol ym 1967, parhaodd Palestiniaid yn y rhanbarthau i ddilyn cwricwlwm yr Iorddonen, oherwydd rheolaeth filwrol Israel dros Balesteina.[19] Yn dilyn arwyddo Cytundeb Oslo ym 1993, llwyddodd Palestiniaid i greu eu gwerslyfrau eu hunain y tu allan i ganllawiau Gwlad yr Iorddonen. Rhwng 1994 a 2000, cafodd yr awdurdod Palesteinaidd gyfle i sefydlu eu gwerslyfrau eu hunain gyda goruchwyliaeth Gweinyddiaeth Addysg yr Iorddonen.[19]

Yn ôl astudiaeth yn 2018, ym mlwyddyn academaidd 2017-2018 roedd canran y merched yn y 48 sefydliad addysg uwch trwyddedig ac achrededig ym Mhalestina, tua 60% o boblogaeth y myfyrwyr a 23% o'r gyfadran academaidd.[20] Fodd bynnag, nid yw'r ystadegau hyn yn rhannu profiadau llawn myfyrwyr ym Mhalestina. Mae Grŵp Monitro Palestina wedi nodi bod gweithgaredd milwrol ac ymsefydlwyr Israel yn y Tiriogaethau Palestina Meddianedig (OPT) wedi effeithio ar 28% o boblogaeth myfyrwyr Palestina trwy ladd, anafiadau ac arestiadau.[21] Yn ogystal, mae cyrffiw a orfodwyd gan fyddin Israel wedi achosi colli mwy na 1,500 o ddiwrnodau ysgol i fyfyrwyr rhwng 2003 a 2005.[21]

Effaith gymdeithasol addysg

golygu

Ers canol y 1970au, mae teuluoedd wedi bod yn symud tuag at addysgu eu merched i lefel uchel a'u cofrestru mewn prifysgolion yn hytrach na chael diploma ysgol uwchradd yn unig. Y rheswm am y newid hwn yw bod angen menywod yn y farchnad waith, gan newid y sefyllfa economaidd yn y Lan Orllewinol. Mae'r syniad bod merch ifanc addysgedig yn ddymunol ar gyfer priodas, bellach, wedi'i sefydlu'n gadarn.[22]

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ Hasso, Frances S. Resistance, Repression, and Gender Politics in Occupied Palestine and Jordan (Syracuse University Press 2005).
  2. ↑ Palestinian women 'suffer doubly', BBC News, 31 Mawrth 2005
  3. ↑ Manasra, Najah. Palestinian Women: Between Tradition and Revolution
  4. ↑ Odgaard, Lena (25 Mawrth 2014). "Upsurge in Palestinian 'honour killings'". Al Jazeera English. Cyrchwyd 25 Mawrth 2014.
  5. ↑ "UN cancels Gaza marathon over Hamas ban on women". Times of Israel. 5 Mawrth 2013.
  6. ↑ Fleischman, Ellen (2003). The Nation and Its "New" Women: The Palestinian Women's Movement, 1920-1948. https://books.google.com/books?isbn=0520237900: University of California Press. tt. 103–104. ISBN 0520237897.CS1 maint: location (link)
  7. ↑ Kazi, Hamida. "Palestinian Women and the National Liberation Movement: A Social Perspective." N.p., 13 Nov. 2013. Web.
  8. ↑ "The Impact of the Conflict in the Occupied Palestinian Territory on Women". mediterraneas.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-04-04. Cyrchwyd 2015-10-18.
  9. ↑ "Khouloud Daibes: Israeli soldiers forcing women to submit to strip searches at checkpoints". Ma'an News Agency. 30 Mehefin 2007. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-12-20. Cyrchwyd 2021-08-01.
  10. ↑ PA outlaws child marriage
  11. ↑ Suheir Azzouni. "Palestine - Palestinian Authority and Israeli Occupied Territories" (PDF). Freedom House.
  12. ↑ 12.0 12.1 "Palestine: 'Marry-Your-Rapist' Law Repealed". Human Rights Watch. 10 Mai 2018. Cyrchwyd 13 Mai 2018.
  13. ↑ Nasir-Tucktuck, Mona; Baker, Joshua N.; Love, Matthew L. (January 2017). "Educating Learners With Disabilities in Palestine: The Past, Present, and Future" (yn en). Intervention in School and Clinic 52 (3): 182–187. doi:10.1177/1053451216644821. ISSN 1053-4512. http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1053451216644821.
  14. ↑ Greenberg, Ela (2009). "Educating Girls in Late Ottoman Palestine". Preparing the Mothers of Tomorrow: Education and Islam in Mandate Palestine. ProQuest Ebook Central: Austin: University of Texas Press. tt. 15–43. ISBN 9780292793514.
  15. ↑ Greenberg, Ela (2009). "Educating Girls in Late Ottoman Palestine". Preparing the Mothers of Tomorrow: Education and Islam in Mandate Palestine. ProQuest Ebook Central: Austin: University of Texas Press. tt. 15–43. ISBN 9780292793514.Greenberg, Ela (2009). "Educating Girls in Late Ottoman Palestine". Preparing the Mothers of Tomorrow: Education and Islam in Mandate Palestine. ProQuest Ebook Central: Austin: University of Texas Press. pp. 15–43. ISBN 9780292793514.
  16. ↑ Greenberg, Ela (2009). "Removing "the Long-Standing Prejudice against Girls' Education": Government Schools and Muslim Girls during the British Mandate". Preparing the Mothers of Tomorrow : Education and Islam in Mandate Palestine. ProQuest Ebook Central: University of Texas Press. tt. 44–71. ISBN 9780292793514.
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 17.3 Greenberg, Ela (2009). "Removing "the Long-Standing Prejudice against Girls' Education": Government Schools and Muslim Girls during the British Mandate". Preparing the Mothers of Tomorrow : Education and Islam in Mandate Palestine. ProQuest Ebook Central: University of Texas Press. tt. 44–71. ISBN 9780292793514.Greenberg, Ela (2009). "Removing "the Long-Standing Prejudice against Girls' Education": Government Schools and Muslim Girls during the British Mandate". Preparing the Mothers of Tomorrow : Education and Islam in Mandate Palestine. ProQuest Ebook Central: University of Texas Press. pp. 44–71. ISBN 9780292793514.
  18. ↑ Nasir-Tucktuck, Mona; Baker, Joshua N.; Love, Matthew L. (January 2017). "Educating Learners With Disabilities in Palestine: The Past, Present, and Future" (yn en). Intervention in School and Clinic 52 (3): 182–187. doi:10.1177/1053451216644821. ISSN 1053-4512. http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1053451216644821.Nasir-Tucktuck, Mona; Baker, Joshua N.; Love, Matthew L. (January 2017). "Educating Learners With Disabilities in Palestine: The Past, Present, and Future". Intervention in School and Clinic. 52 (3): 182–187. doi:10.1177/1053451216644821. ISSN 1053-4512 – via SAGE.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 Alayan, Samira; Al-Khalidi, Naseema (2010-03-01). "Gender and Agency in History, Civics, and National Education Textbooks of Jordan and Palestine". Journal of Educational Media, Memory, and Society 2 (1): 78–96. doi:10.3167/jemms.2010.020105. ISSN 2041-6938. http://berghahnjournals.com/view/journals/jemms/2/1/jemms020105.xml.
  20. ↑ El-Far, Mira T.; Sabella, Anton R.; Vershinina, Natalia A. (2020-06-13). ""Stuck in the middle of what?": the pursuit of academic careers by mothers and non-mothers in higher education institutions in occupied Palestine" (yn en). Higher Education. doi:10.1007/s10734-020-00568-5. ISSN 1573-174X. https://doi.org/10.1007/s10734-020-00568-5.
  21. ↑ 21.0 21.1 Shalhoub‐Kevorkian, Nadera (March 2008). "The gendered nature of education under siege: a Palestinian feminist perspective" (yn en). International Journal of Lifelong Education 27 (2): 179–200. doi:10.1080/02601370801936341. ISSN 0260-1370. http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02601370801936341.
  22. ↑ Sabbah‐Karkaby, Maha; Stier, Haya (2017). "Links Between Education and Age at Marriage among Palestinian Women in Israel: Changes Over Time" (yn en). Studies in Family Planning 48 (1): 23–38. doi:10.1111/sifp.12015. ISSN 1728-4465. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/sifp.12015.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Menywod_Palesteina&oldid=11767932"