Tŷ teras
Mewn pensaernïaeth a chynllunio dinas, mae tŷ teras yn fath o dai dwysedd canolig a ddechreuodd yn Ewrop yn yr 16g, lle mae rhes o anheddau cysylltiedig yn rhannu waliau ochr. Mae'r rhesi o dai teras ar hyd cymoedd cul maes glo diwydiannol de Cymru a threfi chwareli fel Blaenau Ffestiniog yn y gogledd, wedi dod yn eicon o dirwedd Cymru. Yn yr Unol Daleithiau fe'u gelwir hefyd yn town house, row houses neu row homes, a geir mewn dinasoedd hŷn fel Philadelphia a Baltimore.
 | |
| Math | tŷ, medium-density housing, preswylfa  |
|---|---|
| Rhan o | rhes dai, Q96210457 |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae tai teras i'w cael ledled y byd, er eu bod yn helaeth yn Ewrop ac America Ladin, a cheir enghreifftiau helaeth yn y Deyrnas Unedig, yr Unol Daleithiau, Canada, ac Awstralia. Mae'r Place des Vosges ym Mharis (1605–1612) yn un o'r enghreifftiau cynnar o'r arddull. Weithiau'n gysylltiedig â'r dosbarth gweithiol, mae terasau hanesyddol ac atgynhyrchu wedi dod yn rhan gynyddol o'r broses o foneddigeiddio mewn rhai ardaloedd canol dinasoedd.[1]
Gwreiddiau ac enwau golygu
Er bod enghreifftiau eglwysig Gothig cynharach, megis Vicars' Close, Wells, yn hysbys, dechreuodd yr arferiad o adeiladu cartrefi domestig newydd yn unffurf i'r llinell eiddo yn yr 16g gan ddilyn modelau Iseldireg a Gwlad Belg a daeth yn adnabyddus yn Saesneg fel tai "rhes" . Er enghraifft, yn "Yarmouth Rows", Great Yarmouth, Norfolk, roedd blaenau'r adeilad yn rhedeg yn unffurf i'r llinell eiddo.
Benthycwyd y term teras o derasau gardd gan benseiri Prydeinig o'r cyfnod Sioraidd hwyr i ddisgrifio strydoedd o dai yr oedd eu blaenau unffurf a'u huchder iwnifform yn creu ensemble a oedd yn fwy steilus na "rhes". Yn gyffredinol, mae tai tref (neu dai tref) yn strwythurau deulawr i dri llawr sy'n rhannu wal ag uned gyfagos. Yn hytrach nag adeiladau fflatiau, nid oes gan dai tref unedau cyfagos uwch eu pennau neu oddi tanynt. Maent yn debyg o ran cysyniad i dai rhes neu dai teras heblaw eu bod fel arfer yn cael eu rhannu'n grwpiau llai o gartrefi. Gelwir y cyntaf a'r olaf o'r tai yn deras pen ac yn aml mae'n gynllun gwahanol i'r tai yn y canol, a elwir weithiau yn dai canol teras.
Cymraeg golygu
Ceid y defnydd cofnodedig cynhadaraf o'r term "tŷ teras" o 1921, er, dichon iddo fod ar lafar am lawer hŷn nag hynny.[2] Defnyddir hefyd y term Rhes wrth gyfeirio at rhes o dai teras.
Tai Teras y Deyrnas Unedig ac Iwerddon golygu
Adeiladwyd y strydoedd cyntaf o dai gyda ffryntiau unffurf gan yr entrepreneur Huguenot Nicholas Barbon wrth ailadeiladu ar ôl Tân Mawr Llundain. Ymddangosodd terasau ffasiynol yn Grosvenor Square Llundain o 1727 ymlaen ac yn Sgwâr y Frenhines Caerfaddon o 1729 ymlaen. Y pensaer Albanaidd Robert Adam sy'n cael y clod am ddatblygiad y tŷ ei hun.[3] Adeiladwyd terasau cynnar hefyd gan y ddau John Woods yng Nghaerfaddon a dan gyfarwyddyd John Nash yn Regent's Park, Llundain. Cafodd y term ei godi gan adeiladwyr hapfasnachol fel Thomas Cubitt a daeth yn beth cyffredin yn fuan.
Mae'n bell o fod yn wir bod tai teras wedi'u hadeiladu ar gyfer pobl â modd cyfyngedig yn unig. Mae hyn yn arbennig o wir yn Llundain, lle’r oedd rhai o bobl gyfoethocaf y wlad yn berchen arnynt mewn lleoliadau fel Sgwâr Belgrave a Carlton House Terrace. Yr oedd y tai tref hyn, yn yr ystyr Brydeinig, yn breswylfeydd yn Llundain i deuluoedd boneddig a boneddig a dreuliodd y rhan fwyaf o'r flwyddyn yn eu plastai. Mae'r tai teras hyn, sy'n aml yn amgylchynu sgwâr gardd, yn nodweddion pensaernïaeth Sioraidd. Roedd yr un peth yn wir am lawer o ddinasoedd Prydain ac Iwerddon. Yn Nulyn, roedd sgwariau Sioraidd fel Merrion Square a Fitzwilliam Square yn gartref i ddosbarthiadau uchaf y ddinas.
Erbyn y cyfnod Fictoraidd cynnar, roedd teras wedi dod i ddynodi unrhyw fath o dai lle mae tai unigol sy'n ailadrodd un dyluniad wedi'u cysylltu'n rhesi. Defnyddiwyd yr arddull ar gyfer tai gweithwyr mewn ardaloedd diwydiannol yn ystod y trefoli cyflym yn dilyn y chwyldro diwydiannol, yn enwedig yn y tai a godwyd ar gyfer gweithwyr y diwydiant tecstilau a oedd yn ehangu. Ymledodd arddull y teras yn eang ar draws y wlad, a dyma'r math arferol o dai preswyl dwysedd uchel hyd at yr Ail Ryfel Byd. Ysbrydolodd yr angen yn y 19eg ganrif am unigoliaeth fynegiannol amrywiad o fanylion ffasadau a chynlluniau llawr wedi'u gwrthdroi â rhai pob pâr cyfagos, i gynnig amrywiaeth o fewn y fformat safonol.[4]
Gwahaniaeth mawr yw rhwng terasau trwodd, y mae gan eu tai ddrws blaen a drws cefn, a chefn wrth gefn, sydd wedi'u gosod o frics ar dair ochr. Gosododd Deddf Iechyd y Cyhoedd 1875 ddyletswydd ar awdurdodau lleol i reoleiddio tai trwy ddefnyddio is-ddeddfau, ac o ganlyniad roedd yn ofynnol i bob tŷ teras is-ddeddfau gael ei gyfrinach ei hun, gyda mynediad cefn i ganiatáu i'r pridd nos gael ei gasglu yn unol â system Rochdale. . Mor ddiweddar â 2011, roedd tai teras is-ddeddf yn cyfrif am dros 15% o stoc tai'r Deyrnas Unedig.[5]
Ers yr Ail Ryfel Byd, mae ailddatblygu tai wedi arwain at glirio llawer o derasau hen ffasiwn neu adfeiliedig i wneud lle i flociau tŵr, sy’n meddiannu darn llawer llai o dir. Oherwydd hyn gallai defnydd tir yng nghanol dinasoedd mewn egwyddor fod wedi cael ei ddefnyddio i greu mwy o hygyrchedd, cyflogaeth neu ganolfannau hamdden. Fodd bynnag, mae gweithredu is-optimaidd neu ddiffygiol wedi golygu nad oedd y blociau tŵr yn cynnig unrhyw welliant gwirioneddol i breswylwyr a ailgartrefwyd o gymharu â'u tai teras blaenorol mewn llawer o ardaloedd (fel Manceinion neu ystadau Llundain).[4]
Yn 2005 canfu adroddiad English Heritage, Low Demand Housing and the Historic Environment, fod atgyweirio tŷ teras Fictoraidd safonol dros 30 mlynedd tua 60% yn rhatach nag adeiladu a chynnal a chadw tŷ newydd. Mewn arolwg yn 2003 ar gyfer Heritage Counts, gwrthgyferbynnodd tîm o arbenigwyr deras Fictoraidd â thŷ a adeiladwyd ar ôl 1980, a chanfuwyd:
Dangosodd yr ymchwil, yn groes i syniadau cynharach, fod tai hŷn mewn gwirionedd yn costio llai i’w cynnal a’u meddiannu dros oes hirdymor yr annedd na thai mwy modern. Yn bennaf oherwydd ansawdd a hyd oes y deunyddiau a ddefnyddiwyd, roedd y tŷ teras Fictoraidd bron i £1,000 fesul 100 m2 yn rhatach i'w gynnal a'i gadw ac ar gyfartaledd bob blwyddyn i fyw ynddo.
Cynllunio trefol golygu
Gyda pryder am blerdrefi a symudiadau at ddwysefu trefol a'r ffaith bod gwrsogi tai teras yn rhatach na thai pâr a thai sengl, gellid gweld bod sawl budd i ailgyflwyno tai teras.[6] Nodwyd bod tai teras yn cynyddu dwysedd poblogaidd sy'n gwneud adnoddau yn rhatach i'w rhedeg i gynghorau sir, bod dwysedd hefyd yn golygu at gynaladwyedd adnoddau a chyfleusterau, ac yn golygu llai o angen ar gyfer teithio mewn car i bob man.
Amgeddfa Sain Ffagan golygu
Mae Amgueddfa Werin Cymru yn Sain Ffagan wedi trosglwyddo rhes tai cyfan Rhyd-y-car i'r lleoliad gan roi enghraifft o esblygiad chwe thŷ yn cynrychioli gwahanol gyfnodau yn eu hanes, sef 1805, 1855, 1895, 1925, 1955 a 1985 ymlaen. Fel hyn, gellir gweld y newidiadau i'r adeiladau, eu cynnwys a'u gerddi. Merthyr oedd tref fwyaf Cymru rhwng 1800 a 1860 ond doedd dim cyfleusterau sylfaenol fel dŵr tap a thoiledau.[7] Mae tu fewn y tai hefyd yn dangos peth o ddifyrwch amser hamdden pobl fyddai wedi trigo yno.[8]
Oriel - Tai teras Cymru golygu
-
-
Golygfa o'r Rhondda -
Tref Blaenau Ffestiniog -
-
Cumberland St, Caerdydd -
Crackwell Street, Dinbych y Pysgod -
Heol y Bont, Aberystwyth gyda stryd teras arall, Ael Dinas, Trefechan, yn y cefndir -
Ffordd Newydd, Llandeilo rhai gyda ffenest bwa wedi eu hychwanegu -
tu cefn Bythynnod Rhyd-y-car, Amgueddfa Werin Cymru (Gorff. 2009)
.JPG)
Gweler hefyd golygu
Dolenni golygu
- 'Dan Cruickshank: At Home with the British -2. The Terrace' cyfres ddogfen ar BBC, 2016
- Cyflwyniad 'Urban Consolidation gan Richard Miles
- Suburbia is Subsidized: Here's the Math Sianel 'Not Just Bikes'
Cyfeiriadau golygu
- ↑ William, Logan (1985). The Gentrification of inner Melbourne - a political geography of inner city housing. University of Queensland Press. t. 36. ISBN 978-0-7022-1729-6.
- ↑ "Teras". Gwasg Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 21 Ebrill 2022.
- ↑ Jacobs, Jay (1975). The Encyclopedia of World Art (arg. 1st). London: Octopus Books. t. 9. ISBN 978-0-7064-0495-1.
- ↑ 4.0 4.1 Dunleavy, Patrick (1981). The Politics of Mass Housing in Britain in 1945–75. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-827426-1.
- ↑ Rosenfeld, Orna; Allen, Judith; Okoro, Teri (2011). "RACE, SPACE AND PLACE: LESSONS FROM SHEFFIELD". ACE: Architecture, City and Environment = Arquitectura, Ciudad y Entorno VI (17): 258. ISSN 1886-4805. https://www.academia.edu/1045388. Adalwyd 6 October 2015.
- ↑ "Back to the future? Rethinking terraced housing". Gwefan Local Authority Building and Maintenance. 13 Rhagfyr 2019.
- ↑ "Tai Teras Rhyd-y-car". Gwefan Amgueddfa Cymru. Cyrchwyd 2022-04-21.
- ↑ "Ty teras Rhyd-Y-Car o'r 80au, gyda Ryan a Ronnie ar y teledu". Sianel Youtube 'Atgof Melys'. 13 Mai 2020.
