At the Grave of Henry Vaughan

Soned gan Siegfried Sassoon yw "At the Grave of Henry Vaughan". Ymwelodd Sassoon â bedd Vaughan ac ysgrifennodd y gerdd yn Awst 1924.

At the Grave of Henry Vaughan

Enghraifft o'r canlynol	cerdd
Awdur	Siegfried Sassoon
Iaith	Saesneg
Dyddiad cyhoeddi	1924
Statws hawlfraint	parth cyhoeddus

Yn Awst 1924 ymwelodd Sassoon (8 Medi 1886 – 1 Medi 1967) â bedd Vaughan (1621–1695) yn Eglwys y Santes Ffraid, Llansantffraed Tal-y-bont ar Wysg, yn ardal Brycheiniog, de Powys. Roedd ar ei ffordd i Maenorbŷr. Treuliodd y noson yn Aberhonddu, yng Gwesty Castell. Ysbrydolwyd ef gan yr ymweliad i ysgrifennu un o'i gerddi gorau a mwyaf poblogaidd.

Yn 2014 gwariwyd £10,000 ar adnewyddu'r bedd. Mae'r gerdd yn agor gyda'r geiriau:

Above the voiceful windings of a river

An old green slab of simply graven stone...

sy'n cyfeirio at Afon Wysg a bywyd syml Vaughan uwchben lleisiau'r byd. Mae'n gorffen gyda'r pennill:

Here faith and mercy, wisdom and humility

(Whose influence shall prevail for evermore)

Shine. And this lowly grave tells Heaven's tranquillity

And here stand I, a suppliant at the door.

Er bod dros 200 mlynedd rhwng y ddau fardd, ceir nifer o bethau cyffredin rhyngddynt: roedd y ddau wedi eu dal yng nghanol rhyfel nad oeddent yn dymuno bod yn rhan ohono. Roedd y ddau'n caru'r wlad yn angerddol, yn uchelwyr gwledig, y hoff o geffylau ac roedd gan y ddau frawd y lawddyd yn y rhyfel. Yn achos Vaughan: y Rhyfel Cartref a bu Sassoon yn filwr gyda'r Ffiwsilwyr Brenhinol Cymreig yn y Rhyfel Byd Cyntaf.

Henry Vaughan

Ganed Henry a'i efaill Thomas yn Sgethrog, tua milltir a hanner i'r gogledd o Lansantffraed ac roeddent yn siarad Cymraeg. Ystyrir Henry'n fardd da a sgwennai am ei gariad at ardal Llansantffraed. Ychydig a sgwennwyd amdano hyd at 1841 pan gyhoeddwyd blodeugerdd o'r enw Gems of Sacred Poetry gan Edward Farr, a gynhwysodd saith o gerddi Vaughan.

Roedd Thomas, ei frawd a'r yr athronydd, a fu'n offeiriad Eglwys y Santes Ffraid yn Llansantffraed, yn astudio meddygaeth ar yr un pryd. Roedd yn synnu'n fawr nad oedd llawer o feddygon yng Nghymru. Fe'i taflwyd o'r plwyf yn 1650 dan Ddeddf Taenu'r Efengyl yng Nghymru oherwydd ei gydymdeimlad â'r Brenin. Claddwyd Henry Vaughan ym mynwent eglwys Llansantffraed. Bu'n darllen llyfrau defosiynol a gweithiau ar athroniaeth gudd a chyfrin. Fel ei frawd, dechreuodd weithio fel meddyg. Ysgrifennodd Katherine Philips gerdd iddo hefyd.

Siegfried Sassoon

Bardd a nofelydd Saesneg oedd Sassoon a anwyd ym Matfield, Caint, yn fab i'r cerddor Alfred Ezra Sassoon a'r cerflunydd Theresa (nee Thornycroft). Ymladdodd yn y Rhyfel Byd Cyntaf yn rhengoedd y Ffiwsilwyr Cymreig Brenhinol, ac adlewyrchir ei heddychiaeth yn ei gerddi. Roedd yn ffrind i'r beirdd Robert Graves, Wilfred Owen ac Edmund Blunden. Enillodd y Wobr James Tait Black am ei lyfr Memoirs of a Fox-Hunting Man ym 1928.