Cyfrifiad y Deyrnas Unedig 2011

Cynhaliwyd cyfrifiad ym mhob rhan o'r DU, a adnabyddir yn gyffredinol fel Cyfrifiad 2011, ar ddydd Sul 27 Mawrth 2011. Hwn oedd yr 20fed cyfrifiad yn y Deyrnas Unedig. Trefnwyd y Cyfrifiad gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol yng Nghymru a Lloegr a gan Swyddfa Gofrestru Gyffredinol yr Alban yn yr Alban a gan Asiantaeth Ystadegau ac Ymchwil Gogledd Iwerddon yng Ngogledd Iwerddon. Mae canlyniadau manwl yn ôl ardal, ardal cyngor, ward ac ardal allbwn ar gael ar eu gwefannau perthnasol.

Cyfrifiad y Deyrnas Unedig 2011

Cyfrifiad blaenorol	Cyfrifiad y Deyrnas Unedig 2001
Cyfrifiad nesaf	Cyfrifiad y Deyrnas Unedig 2021
Ardal	Deyrnas Unedig
Awdurdod	Swyddfa Ystadegau Gwladol
Dyddiad y Cyfrifiad	27 Mawrth 2011

Hysbyseb yng Nghernyw ar sut i nodi eu cenedligrwydd Cernyweg yng Nghernyw.

Rhyddhawyd y canlyniadau cyntaf, sef amcangyfrifon am oedran, rhyw a deiliaid tai, ar 16 Gorffennaf 2012., a dilynwyd hyn gyda gwybodaeth manylach ar 11 Rhagfyr 2012. Daw rhagor o fanylion yn y misoedd hyd at Hydref 2013.

Y ddau fater llosg sy'n deillio o'r wybodaeth hon parthed Cymru yw: lleihad yn y niferoedd sy'n siarad Cymraeg a lleihad yn y niferoedd sy'n nodi eu crefydd fel "Cristion".

Y Gymraeg

Bu cwymp yng nghanran poblogaeth y dinasyddion a nododd eu bont yn siarad Cymraeg, a chwympodd y nifer absoliwt hefyd. Y gwahaniaeth rhwng y ddau rif yma ydy'r cynnydd a welwyd yn y nifer o bobl ddwad neu fewnlifiad o wledydd eraill i Gymru. Canfyddwyd:

• Bu cwymp (neu "leihad") o 9% yng nghanran y boblogaeth sy'n siarad Cymraeg (o 20.8% i 19.0%, sef 1.8 pwynt canran). Ond 3.5% oedd y cwymp yn nifer y siaradwyr. Mae'r ffigurau'n wahanol oherwydd twf ym mhoblogaeth Cymru. Bu cynnydd hefyd o ddau bwynt canran yn nifer y trigolion a anwyd y tu allan i'r wlad.
• Yn y De Orllewin y gwelwyd y cwymp mwyaf yn nifer y siaradwyr: yn Sir Gâr, Ceredigion, Castell-Nedd Port Talbot ac Abertawe. Roedd Cyfrifiad 2001 wedi dangos canran uchel o siaradwyr Cymraeg yn y siroedd hyn a oedd dros 65 oed, felly gellir dadlau fod rhan o'r cwymp presennol yn deillio o ostyngiad hanner canrif yn ôl yn nghanran y plant a fagwyd yn siarad Cymraeg.
• Yn y De Ddwyrain, bu i gyfran y siaradwyr Cymraeg gwympo'n sylweddol ym Mlaenau Gwent, Torfaen a Merthyr Tudful. Ar y llaw arall, cynyddodd cyfran y siaradwyr Cymraeg yng Nghaerffili a Sir Fynwy rhyw fymryn. Yn ôl Cyfrifiad 2001 roedd mwyafrif y siaradwyr Cymraeg yn y siroedd hyn yn blant ysgol, ac roedd y niferoedd yn cynnwys llawer o blant nad oedd â rhiant a oedd yn medru Cymraeg ac nad oedd ychwaith yn mynd i ysgol cyfrwng Cymraeg. Gan na fu newid chwyldroadol yn nulliau dysgu Cymraeg rhwng 2001 a 2011, mae yna le i gredu fod y cwymp yn deillio o newid yn y ffordd mae rhieni yn nodi sgiliau ail iaith eu plant yn y Gymraeg ar ffurflen y Cyfrifiad, yn hytrach na newid yn arfer iaith y boblogaeth.
• Yn y Gogledd Ddwyrain yn Sir Ddinbych, Sir y Fflint a Wrecsam, bu gostyngiad yn niferoedd y siaradwyr Cymraeg hefyd, ond i raddau llai. Bydd ystadegau wardiau yn dangos yn gliriach a yw'r ardal hon yn dilyn patrwm cyffredinol y De Orllewin neu'r De Ddwyrain.
• Yn y Gogledd Orllewin yng Ngwynedd, Môn a Chonwy, roedd nifer y siaradwyr yn weddol sefydlog ond mae cynnydd yn y boblogaeth oherwydd y mewnlifiad yn golygu bod canran y siaradwyr wedi gostwng.
• Yng Nghaerdydd, cynyddodd nifer y siaradwyr yn sylweddol, ond oherwydd twf poblogaeth y brifddinas ni fu ond cynnydd bychan yn y ganran.
• Mae'r ystadegau'n dibynnu ar farn a thuedd y person a lenwodd y ffurflen wreiddiol, felly mae newid mewn agweddau tuag at y Cymraeg yn effeithio ar y canlyniadau, heb o reidrwydd adlewyrchu newid yn yr arferoedd ieithyddol. Ceir gwahaniaethau, hefyd, rhwng y cyfrifiadau gwahanol yn y cwestiynau a ofynwyd (ond nid am y Gymraeg rhwng 2001 a 2011). Am y rhesymau hyn, gall cymharu'r union ffigurau'n uniongyrchol fod yn gamarweiniol.

Ardal	Siarad Cymraeg 2001	Siarad Cymraeg 2011	Newid, Nifer	Cyfran Siaradwyr	Poblogaeth ≥ 3 Oed, 2001	Poblogaeth ≥ 3 Oed, 2011	Newid, Pwynt Canran o'r Boblogaeth
Ynys Môn	38,893	38,568	-325	colli un o bob 119 siaradwr	64,679	67,403	-2.91%
Gwynedd	77,846	77,000	-846	colli un o bob 92 siaradwr	112,800	117,789	-3.64%
Conwy	31,298	30,600	-698	colli un o bob 44 siaradwr	106,316	111,724	-2.05%
Sir Ddinbych	23,760	22,236	-1524	colli un o bob 15 siaradwr	90,085	90,527	-1.81%
Sir y Fflint	20,599	19,343	-1256	colli un o bob 16 siaradwr	143,382	146,940	-1.20%
Wrecsam	18,105	16,659	-1446	colli un o bob 12 siaradwr	124,024	129,425	-1.73%
Powys	25,814	23,990	-1824	colli un o bob 14 siaradwr	122,473	129,083	-2.49%
Ceredigion	37,918	34,964	-2954	colli un o bob 12 siaradwr	72,884	73,847	-4.68%
Sir Benfro	23,967	22,786	-1181	colli un o bob 20 siaradwr	110,182	118,392	-2.51%
Sir Gaerfyrddin	84,196	78,048	-6148	colli un o bob 13 siaradwr	167,373	177,642	-6.37%
Abertawe	28,938	26,332	-2606	colli un o bob 11 siaradwr	216,226	231,155	-1.99%
Castell-nedd Port Talbot	23,404	20,698	-2706	colli un o bob 8 siaradwr	130,305	135,278	-2.66%
Pen-y-bont ar Ogwr	13,397	13,103	-294	colli un o bob 45 siaradwr	124,284	134,545	-1.04%
Bro Morgannwg	12,994	13,189	195	ennill un o bob 66 siaradwr	115,116	122,018	-0.48%
Caerdydd	32,504	36,735	4231	ennill un o bob 7 siaradwr	294,208	332,273	0.01%
Rhondda Cynon Taf	27,946	27,779	-167	colli un o bob 167 siaradwr	223,924	225,555	-0.16%
Merthyr Tudful	5,532	5,028	-504	colli un o bob 10 siaradwr	54,115	56,623	-1.34%
Caerffili	18,237	19,251	1014	ennill un o bob 17 siaradwr	163,297	171,972	0.03%
Blaenau Gwent	6,417	5,284	-1133	colli un o bob 5 siaradwr	67,795	67,348	-1.62%
Torfaen	9,780	8,641	-1139	colli un o bob 8 siaradwr	88,062	87,844	-1.27%
Sir Fynwy	7,688	8,780	1092	ennill un o bob 7 siaradwr	82,351	88,609	0.57%
Casnewydd	13,135	13,002	-133	colli un o bob 98 siaradwr	131,820	139,849	-0.67%
CYMRU	582,368	562,016	-20,352	colli un o bob 28 siaradwr	2,805,701	2,955,841	-1.74%

Cymhariaeth gyda Chyfrifiad 2001

• 
  Mae'r map yn dangos sut y newidiodd y ganran a oedd yn siarad Cymraeg rhwng 1991 a 2001 ar lefel adran etholiadol.
• 
  Y ganran a oedd yn gallu siarad Cymraeg, 2001
• 
  Y ganran a oedd yn gallu siarad Cymraeg, 2011

Yn ystod y ddegawd hon newidiodd y ganran a oedd yn gallu siarad Cymraeg a gwelwyd cynnydd sylweddol yn awdurdodau de-ddwyrain Cymru’n arbennig ond gostwng wnaeth y canrannau yn y pedwar awdurdod a oedd â’r canrannau uchaf yn siarad Cymraeg, sef Ynys Môn, Gwynedd, Ceredigion a Sir Gaerfyrddin.

Yn 2001 lleiafrif o 41% (239,000) o’r holl siaradwyr a oedd yn byw yn y pedair sir hynny lle roedd mwyafrif y boblogaeth yn gallu siarad Cymraeg Roedd hyn yn cymharu gyda 48% (245 mil) yn 1991. Mae dosbarthiad y siaradwyr yn amrywio’n ôl oed ac yn ôl siaradwyr rhugl.

Canlyniad y newidiadau hyn oedd bod llai o gymunedau lle roedd canrannau uchel yn gallu siarad Cymraeg er bod hefyd lai o gymunedau lle roedd canrannau isel iawn yn gallu siarad Cymraeg.

Cyfeiriadau

Mae'r erthygl hon yn cynnwys testun o wefan Comisiynydd y Gymraeg. Caniateir atgynhyrchu deunydd y Comisiynydd am ddim mewn unrhyw fformat neu gyfrwng cyn belled â’i fod yn cael ei atgynhyrchu’n gywir ac na chaiff ei ddefnyddio mewn cyd-destun camarweiniol. Uwchlwythwyd y gwaith hwn i'r Wicipedia Cymraeg o dan hawliau trwydded 'Defnydd Teg'.