Hir-a-thoddaid

(Ailgyfeiriad o Hir a thoddaid)

Un o'r pedwar mesur ar hugain ydy'r hir-a-thoddaid sy'n fesur caeth; fersiwn degsill o'r gwawdodyn hir ydyw gan fod y llinellau'n ddegsill yn hytrach na naw sillaf. Toddaid hir y gelwir y ddwy linell olaf mewn hir-a-thoddaid.

Y pedwar mesur ar hugain
Sion Cent
Y pedwar mesur ar hugain yw'r gyfundrefn o fesurau caeth a ddaeth yn ganon awdurdodol ym marddoniaeth Gymraeg yr Oesoedd Canol Diweddar, sef cyfnod Beirdd yr Uchelwyr.
Y blwch hwn: gweld  sgwrs  golygu

Mae diwedd pob llinell yn odli.

Dyma ddwy enghraifft allan o "Awdl Merch yr Amserau" gan Robin Llwyd ab Owain:

Mae fy nghân ifanc, mae fy nghynefin
Ynot a rhythm borewynt drwy eithin,
Wyt gyffro Giro mewn jins - sy'n datod.
I 'mwa hynod wyt ffidil Menuhin.
Lleuad y nos a fu'n tywallt drosot
A'i rhaeadr ieuanc o gytser drwot,
Minnau yn fflam ohonot, - Erin f'oes;
Rhannaf fy einioes, serennaf ynot.

Fel arfer, ceir chwe llinell mewn hir-a-thoddaid, dwy linell degsill ychwanegol ar y dechrau.

Un o brif feistri'r mesur hwn oedd y diweddar Brifardd ac Archdderwydd Dic Jones. Dyma ei hir-a-thoddaid sy'n cloi'r awdl "Cynhaeaf", a enillodd Gadair Eisteddfod Genedlaethol Aberafan 1966:

Tra bo dynoliaeth fe fydd amaethu
A chyw hen linach yn ei olynu,
A thra bo gaeaf bydd cynaeafu,
A byw greadur tra bo gwerydu,
Bydd ffrwythlonder tra pery - haul a gwlith,
Yn wyn o wenith rhag ein newynu.

Neu ran o'i awdl goffa, "Galarnad", i'w ferch Esyllt a fu farw'n ifanc:

Nid yw yfory yn difa hiraeth
Nac ymwroli'n nacau marwolaeth.
Fe ddeil pangfeydd ei alaeth - tra bo co',
Ei dawn i wylo yw gwerth dynoliaeth.

Gweler hefyd

golygu